Löna

La Löna (simbol: ) é le su satelit dla Tera y é n satelit natural.

Articul por Ladin Val Badia Löna

Ara orbitëia a na destanza de ca. 384.400 km dala Tera y aladô de süa rotaziun sincrona él da odëi dala Tera tres la medema pert. La pert ascognüda dla Löna ne ê nia conesciüda cina che al é gnü a se le dé les prömes esploraziuns spaziales . La pert ascognüda dla Löna é gnüda osservada por le pröm iade ai 7 d’otober dl 1959, canche na sonda sovietica en orbita encër la Löna á mené n valgönes fotografies ala Tera.

Löna
FullMoon2010


La spersa dla pert dla Löna che an vëiga dala Tera á ca. 300.000 craters d’impat che á n diameter de almanco 1 km. Le crater plü gran é la fopa Pol Süd-Aitken, che á n diameter de ca. 2.500 km, che é sota 13 km y tol ite la pert a süd dla pert ascognüda dla Löna.


Aladô dl movimënt orbital dla Löna ciarera fora atramënter a gaujia dl’orientaziun respet al sorëdl y al vëgn a se le dé fases desfarëntes da odëi tlermënter dala Tera. Les fases dla Löna á n influs diret sön tröpes creatöres viëntes., sön les marees, sön le ziclus de reproduziun y sön la stabilité dl’assa de rotaziun dla Tera . Al é döes fases dla Löna: chëra dla Löna che vá sö pert y chëra dla Löna che vá jö pert. Les situaziuns estremes dles döes fases vëgn a se le dé canche la löna é danter la Tera y le Sorëdl y la pert iluminada ne é nia da odëi -Löna nöia- y canche la pert iluminada é da odëi daldöt -Löna colma.

Löna

Le simbol astronomich dla Löna é la rapresentaziun de süa fasa canche ara vá jö pert ☾. Al vëgn araté che la Löna s’ais formé dan da ca. 4, 5 miliarc d’agn, püch tëmp do la formaziun dla Tera. Cina dai tëmps dl’antichité inca á la Löna albü n gran influs sön le comportamënt dles porsones. Tla mitologia greca gnora identificada dun la divinité Selene, che comanâ sön la racoiüda, sön la fertilité y sön la ciacia.

Wikidata

d:Q405 Les porsones é jüdes sön la Löna por le pröm iade ai 20 de messé dl 1969. Le pröm astronaut che á metü le pe sön la Löna é sté l’american Neil Armstrong, le comandënt dl’Apollo 11.

Plates colegades

Astronomia

Notes

Vocabolar dl ladin leterar

Löna 

luna LŪNA (EWD 4, 259; http://www.atilf.fr/DERom/entree/’lun-a) 6 1763 la luna ‘luna’ (Bartolomei1763-1976:86)
gad. löna mar. löna Badia lüna grd. luna fas. luna bra. luna fod. luna amp. luna LD luna
s.f. lunes
(gad. B 1763; A 1879; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T 1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Mj 1929; Q/K/F 1983; C 1986; DLS 2002, LD DLS 2002) luna
Ⓓ Mond ◇ a) L ge aessa ben ensegnà / A vegnir da Pera ca / De not da la una / Co la bala e zenza luna. L’je aesa beng ‘nsegnà / A vegnir da Perra ka / De not da la una / Ko la bala e zenza luna. BrunelG, MusciatSalin1845:10 (bra.);
b) Por lincerna sorvî la löna / ala fia de Iocl ch’arjignâ la cöna. Per lincerna servía la lüna / ala fia de Iocl ch’anjignava la cüna. PescostaC, OrcoIocl1858-1994:234 (Badia); c) La luna flurësc / do piza de Sasplat; / la mutans da śën / dà la gauja al curat. La luna florasch / do pizza de sass platt; / la muttans da deseng / dà la causa al Curat. Anonim, LunaFlurësc1871:209 (grd.);
d) Al ê da d’altonn, na bela nöt sarëna: le cil somené de stëres, la löna jô a florí, vënt frëit che scotâ, döt zënza bel chît. El ē da d’alton, na bella noutt serena: ‘l ceìl somnè de sterres, la luna jē a florì, vent freit che scottà, dutt zeinza bell chīt. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:26 (Badia); e) Les stëres, la löna, sce le tëmp ne se müda, / Y sorëdl é les lampedes che mai se destöda. Les stálles, la lüna, se l’táimp ne se müda, / E sorádl è les lampedes che mai se destüda. PescostaC, MëssaPescosta1879:4 (Badia)

Tags:

Löna WikidataLöna Plates colegadesLöna Vocabolar dl ladin leterarLönaTera

🔥 Trending searches on Wiki Lingaz:

MarmoledaCristalloJu de BörzWashington, D.C.Stac Unii d'AmericaMonte TerminilloNew JerseyTaliaCuraçaoCévennesSky Kid DeluxeSri LankaHubbard Lake (Michigan)Riam UnìTeam Fortress 2West and East Mitten ButtesLandkreis GermersheimTordehumosBudismBorgo San GiacomoRegionsDallasEdgeworth (Pennsylvania)KuensBeljeTheba (Arizona)Ladin gherdëinaCubaVeronaMamiferEl SalvadorSaarbrückenTalianSurëdlMonster Rancher ExplorerTransarcticaGiachen Michel NayCol dala PeldaSpaniaJunction City (Kansas)AndauRoyse City (Texas)Breckenridge (Texas)AgónCasalnuovo di NapoliBahamasProvinzia de TriestSaint-Just-en-ChevaletSistem solerHaslet (Texas)San MarinoLana (chemun)MexicoSan Martin de TorVideojuechGems of WarMalauiOzeanHurtsboro (Alabama)LituaniaRaion Federel de Nord-vestMugnano del CardinaleTurinRaphaelCustonaciIndonesiaLeteratöra🡆 More