Netun

Articul por Ladin Val Badia

Al é le cuarto planët maiú sce al vëgn conscidré so diameter y le terzo sce al vëgn conscidré süa massa, che è 17 iadi chëra dla Tera y n püch maiú de chëra de so planët jomelin Uran . Netun y Uran vëgn classificá danter i "giganc dlaciá" aladô de süa atmosfera metüda dadöm dantadöt da dlacia cun ega, amoniaca y metan adöm cun idrocarburs y bonamënter azot. Le metan che vëgn dant tla pert plü esterna dl’atmosfera ti dá le corü crateristich de Netun bröm lominus . La pert interna dl planët é metüda adöm dantadöt dla dlacia y crëp. Sön Netun él le vënt plü sterch co sön düc i atri planëc dl Sistem solar. Al é gnü mosoré le vënt cun na velozité maiú co 2.100 km/h.

L’inom de Netun vá zoruch a chël dla divinité dl mer Netun tla mitologia romana y só simbol astronomich è ♆ , na versiun stilisada dla furcia de Netun.

Netun é gnü descurí ai 23 de setëmber dl 1846 da Johann Gottfried Halle cun el telescop dl Osservatore astronomich da Berlin y da so studënt Heinrich Louis d’Arrest. Netun é le pröm planët che é gnü descurí dantadöt aladô de calcolaziuns matematiches . Püch dedô é ince gnüda descurida la löna de Netun a chëra che al ti é gnü dé inom Triton. Degügn di atri trëdesc satelic naturai de Netun ne é gnü descuri dan da le XX. seco. Le planët é gnü vijité dala sonda spaziala Voyger 2, che ti é passada dlungia ai 25 d’agost dl 1989.