ព្រះគម្ពីរ

ព្រះគម្ពីរ (អង់គ្លេស: Bible) ជាសៀវភៅដែលជាបណ្ដុំនៃអត្ថបទដ៏ពិសិដ្ឋ ឬជាបទគម្ពីរជាច្រើន ដែលគ្រីស្តបរិស័ទចាត់ទុកថាជាស្នាដៃដែលកើតចេញពីសេចក្ដីបណ្ដាលរបស់ព្រះ និងជាគំណត់ត្រានៃទំនាក់ទំនងរវាងព្រះ និងមនុស្ស។ មានអ្នកនិពន្ធផ្សេងៗជាច្រើនដែលបានរួមចំណែកដល់ព្រះគម្ពីរ។

ព្រះគម្ពីរ
ព្រះគម្ពីរដែលត្រូវបានបោះពុម្ពលើកដំបូង
ផ្នែកជាបន្តបន្ទាប់នៃ
ព្រះគ្រិស្តសាសនា

ព្រះគម្ពីរ
គ្រោងមតិកា · ក្លោងទ្វារ

ព្រះយេស៊ូ
ព្រះ​យេស៊ូ​ប្រសូត
បេសកកម្មរបស់ព្រះយេស៊ូ
ព្រះឈើឆ្កាង
ព្រះយេស៊ូ​មាន​ព្រះជន្ម​រស់ឡើងវិញ

ព្រះធម៌

គម្ពីរសញ្ញាចាស់
គម្ពីរសញ្ញាថ្មី
ដំណឹងល្អ
ព្រះគម្ពីរ
សម្ពន្ធមេត្រីថ្មី

ទេវវិទ្យា

ព្រះ
ព្រះត្រីឯក ព្រះវរបិតា ព្រះបុត្រា ព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធ
សេចក្ដីសង្គ្រោះ
បុណ្យជ្រមុជទឹក
បេសកកម្ម

ប្រវត្តិសាស្រ្ត
ពួកសាវក
សាវកសីលា
សាវកប៉ុល
ព្រះនាងម៉ារី
គ្រីស្ទសាសនាដំបូង
ខនខនស្ទីនធីន
អាអ៊ូហ្គូស្ធីនូស នៃ ហុីបផូ
និកាយខាងកើត - ខាងលិចខាងលិច
ចលនាបះបោរ
បូជនីយកិច្ច
ថូម៉ាសអាគីណាស
កំណែទម្រង់
ម៉ាទីន លូធើរ
សម្ដេចប៉ាបយ៉ូហានប៉ូលទី២

និកាយា
ព្រះសហគមន៍កាតូលិក
គ្រិស្តអូស្សូដក់
ប្រូតេស្ដង់
អ្នកចូលនិវត្ត អាណាបាបទីស្ទ សាសនាអង់គ្លេកាន
បាទីស្ទ លូធូរីននិយម មេតូឌីស គ្រីស្ទអឌែលហ្វៀន

ដើមកំណើតពាក្យ

ពាក្យអង់គ្លេស Bible មកពីភាសាឡាតាំង biblia ភាសាក្រិក τὰ βιβλία ta biblia មានន័យថា "សៀវភៅ" (ឯកវច្ចនៈ βιβλίον biblion).

ភាសាឡាតាំងមជ្ឈឹមសម័យ biblia គឺជាទំរង់កាត់របស់ពាក្យ biblia sacra មានន័យថា "សៀវភៅដ៏វិសុទ្ធ"។

ពាក្យ βιβλίον មានន័យត្រង់គឺ "ក្រដាស" ឬ "ក្រាំង" ហើយត្រឡប់ជាត្រូវបានគេប្រើជាពាក្យធម្មតា មានន័យថា "សៀវភៅ"។

១.ប្រវត្តិនៃការសរសេរព្រះគម្ពីរ

           ព្រះគម្ពីរជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដែលទ្រង់បានបណ្ដាលហោរា៤០នាក់តាក់តែងឡើង។ ជាទូទៅក្នុងការសរសេរសៀវភៅអ្វីមួយបាន គឺទាមទារឲ្យអ្នកដែលសរសេរ មានកម្រិតវប្បធម៌ខ្ពស់ បទពិសោធន៍ច្រើន ទើបអាចសរសេរសៀវភៅមួយបាន។ ប៉ុន្តែព្រះគម្ពីរត្រូវសរសេរឡើង ដោយអ្នកដែលមានចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍ផ្សេងៗគ្នាទាំងអស់ អ្នកខ្លះជាស្តេច អ្នកនយោបាយ អ្នកគង្វាលសត្វ អ្នកនេសាទ គ្រូពេទ្យ អ្នកបំរើ អ្នកយកពន្ធជាដើម។ តែនៅពេលយកកណ្ឌព្រះគម្ពីរទាំងអស់មកផ្ទឹមគ្នាគឺ ត្រូវរ៉ូវគ្នាឥតខ្ចោះ ឆ្លើយឆ្លងគ្នាទៅវិញទៅមក និងមានសាច់រឿងទាក់ទងគ្នាយ៉ាងល្អ។ 
 តើអ្នកនិពន្ធទាំងអស់នៅសរសេរព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដោយរបៀបណា? 


                                             ក្រាំងគម្ពីរអេសាយដែលត្រូវគេរកឃើញនៅសមុទ្រមរណៈ  ➽នៅក្នុងគម្ពីរនិក្ខមនំបានបង្ហាញពីការដែលព្រះជាម្ចាស់សរសេរដោយផ្ទាល់នៅលើផ្ទាំងថ្ម គឺពេដែលលោក   ម៉ូសេឡើងលើភ្នំទៅជួបព្រះ។       ➽ហោរាបានសរសេរតាមដែលព្រះមានបន្ទូលមកកាន់ពួកគេ។  ➽ព្រះជាម្ចាស់ដាក់ព្រះបន្ទូលក្នុងមាត់ពួកហោរា  ➽ ព្រះជាម្ចាស់បានឲ្យពួកគេសរសេរដោយដៃផ្ទាល់ដូចជាគម្ពីរ ប្រវត្តិសាស្រ្ត គម្ពីរសញ្ញាថ្មី...។ 

អ្នកនិពន្ធនីមួយៗមានស្ទីលនៃការសរសេររៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែព្រះជាអ្នកបណ្ដាលឲ្យពួកគេសរសេរមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវគ្មានកំហុស ហើយជាអ្វីដែលព្រះសព្វព្រះហឫទ័យមានបន្ទូលមកកាន់មនុស្ស។

តើយើងអាចដឹងថា ព្រះគម្ពីរជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដោយរៀបណា?

    គ្រប់កណ្ឌនៃព្រះគម្ពីរសុទ្ធតែអះអាងថា ជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ប្រសិនបើយើងស្វែងរកពាក្យ “ព្រះយេហូវ៉ា” និងពាក្យ “មានបន្ទូល” ពាក្យនេះមានដល់ទៅ ៣.៩១៧ដង ហើយមានតែក្នុងសញ្ញាចាស់តែប៉ុណ្ណោះ។ ម្យ៉ាងទៀតសោត បើយើងស្វែងរកពាក្យ “ព្រះយេហូវ៉ាទ្រង់មានបន្ទូល” ពាក្យនេះមានដល់ទៅ ៣១៤ដង ហើយពាក្យ “ព្រះបន្ទូលនៃព្រះយេហូវ៉ា” មាន ៣០២ដង។ ដូច្នេះយើងឃើញថា ព្រះគម្ពីរអះអាងខ្លួនឯងថា ជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះពិតប្រាកដមែន។ 

➽អ្នកនិពន្ធមានឋានៈគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការសរសេរកណ្ឌគម្ពីរទាំងអស់នេះ

➽នៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរទាំងមូលពេញដោយសេចក្ដីពិត មិនមានកំហុសឆ្គង មិនមានការកុហកបោកបញ្ឆោតឡើយ។

➽បើយើងមើលក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់ ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់តាំងតែពីដើមរហូតមក គ្មានការប្រែប្រួល។

    គម្ពីរទាំង៦៦កណ្ឌមានភាពស៊ីចង្វាក់គ្នាមួយរយភាគរយ ឥតខ្វែងគំនិតគ្នាឡើយ 

២.ទីកន្លែងសរសេរព្រះគម្ពីរ

អ្នកនិពន្ធនៅទ្វីបបីផ្សេងគ្នា និងកន្លែងខុសៗគ្នា (អាស៊ីភាគខាងជើង អឺរ៉ុបភាគខាងត្បូង និងអាហ្វ្រិកខាងជើង)។ អ្នកខ្លះនៅក្នុងវាលរហោស្ថាន ក្នុងគុក ក្នុងវាំង ពេលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ ពេលមានសង្គ្រាម។ ពួកគេភាគច្រើនមិនធ្លាប់ស្គាល់គ្នាទាល់តែសោះ។ 

៣.ចំនួនកណ្ឌព្រះគម្ពីរ


                                កណ្ឌគម្ពីរទាំងអស់(មាន៦៦កណ្ឌ ឬសៀវភៅ) 
    មានចំនួន៦៦កណ្ឌគឺច្រើនជាងគម្ពីរកូរ៉ានរបស់សាសនាអ៊ីស្លាម និងគម្ពីរព្រះត្រៃបីដករបស់ពុទ្ធសាសនា។ ទោះបីគម្ពីរមានរហូតដល់៦៦កណ្ឌ តែមិនមែនសរសេរពីរឿងផ្សេងគ្នាទេ ផ្ទុយទៅវិញគឺមានសាច់រឿងតែមួយ នេះជារឿងអស្ចារ្យណាស់ ព្រោះគម្ពីរសាសនាផ្សេងៗដូចជា សាសនាអ៊ីស្លាម ពុទ្ធសាសនា មានគម្ពីរតែមួយទើបធ្វើឲ្យវាមានលក្ខណៈទាក់ទងសាច់រឿងមួយបាន។ ប៉ុន្តែព្រះគម្ពីរគឺត្រូវបានផ្សំដោយសៀវភៅចំនួន ៦៦ តែមានសាច់រឿងទាក់ទងគ្នា និងផ្ដោតទៅលើសាច់រឿងតែមួយ។ 


៤.រយៈពេលនៃការនិពន្ធ


                                                          រយៈពេលនៃការសរសេរ        តាំងពីគម្ពីរសញ្ញាចាស់រហូតដល់ចុងបញ្ចប់នៃព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មីមានរយៈពេលប្រហែលជាង ១៥០០ឆ្នាំ គឺចាស់ជាងគម្ពីរហិណ្ឌូជាង ៥០០ឆ្នាំ គម្ពីរកូរ៉ាន ជាង២០០០ឆ្នាំ និងគម្ពីរត្រៃបិដកជាង ១៥០០ឆ្នាំ។ 

៥. ភាសាសរសេរ

         ត្រូវសរសេរឡើងដោយបីភាសាគឺ ហេព្រើ ក្រិក និងអារ៉ាមេក។ ទោះបីជាការសរសេររហូតដល់ទៅបីភាសា ដែលមើលទៅមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញខាងភាសា អក្សរសាស្ត្រ ទេវវិទ្យា ...ក្ដីតែព្រះគម្ពីរមានភាពត្រូវរ៉ូវគ្នាយ៉ាងល្អដដែល។​ នេះបញ្ជាក់ថា ព្រះទ្រង់បានដឹងនាំក្នុងការសរសេររបស់ពួកគេ ទោះក្នុងភាសាផ្សេងៗគ្នាក្ដី។ 

បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ

ព្រះគម្ពីរ 
ក្រាំងគម្ពីរអេសាយ ដែលជាផ្នែកមួយនៃក្រាំងគម្ពីរដែលត្រូវបានគេរកឃើញនៅសមុទ្រមរណៈ មានកណ្ឌគម្ពីរអេសាយស្ទើរតែទាំងមូល។ វាមានកាលបរិច្ឆេទតាំងពីសតវត្សទី២ មុនគ.ស។

ព្រះគម្ពីរ ចែកចេញជាពីរផ្នែកធំៗគឺ ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់ និងព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី។

I ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់:

១ កណ្ឌគម្ពីរទាំង៥របស់ម៉ូសេ: លោកុប្បត្តិ និក្ខមនំ លេវីវិន័យ ជនគណនា និង ទុតិយកថា។

២ គម្ពីរប្រវត្តិសាស្ត្រ: យ៉ូស្វេ ចៅហ្វាយ នាងរស់ សំយ៉ូអែលទី១ សាំយ៉ូអែលទី២ ពង្សាវតាក្សត្រទី១ ពង្សាវតាក្សត្រទី២ របាក្សត្រទី១ របាក្សត្រទី២ អែសរ៉ា នេហេមា និង អេសធើរ។

៣ គម្ពីរប្រាជ្ញា: យ៉ូប ទំនុកតម្កើង សុភាសិត សាស្ដា និង បទចំរៀងព្រះបាទសាឡូម៉ូន។

៤ គម្ពីរព្យាការី: អេសាយ យេរេមា បរិទេវ អេសេគាល ដានីយ៉ែល ហូសេ យ៉ូអែល អេម៉ុស អូបាឌា យ៉ូណាស មីកា ណាហ៊ូម ហាបាគូក សេផានា ហាកាយ និង ម៉ាឡាគី។

II ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី:

១ គម្ពីរដំណឹងល្អ: ម៉ាថាយ ម៉កុស លូកា និង យ៉ូហាន។

២ ប្រវត្តិពួកសាវ័ក: កិច្ចការ។

៣ សំបុត្រទូទៅ: យ៉ាកុប ពេត្រុសទី១ ពេត្រុសទី២ យ៉ូហានទី១ យ៉ូហានទី២ យ៉ូហានទី៣ និង យូដាស។

៤ សំបុត្ររបស់ប៉ូល: រ៉ូម កូរិនថូសទី១ កូរិនថូសទី២ កាឡាទី អេភេសូ ភីលីព កូឡូស ថេស្សាឡូនិចទី១ ថេស្សាឡូនិចទី២ ហេព្រើរ ធីម៉ូថេទី១ ធីម៉ូថេទី២ ទីតុស និង ភីលេម៉ូន។

៥ អវសានពិភពលោក: វិវរណោៈ។

ព្រះគម្ពីរ 
សាវ័កប៉ូលកំពុងសរសេរសំបុត្ររបស់គាត់ គំនូរនៅសតវត្សទី១៦។

.

ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់

ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់តែងតែជាកត្តាសំខាន់ចំពោះជីវិតក្រុមជំនុំគ្រីស្ទាន។ អ្នកប្រាជ្ញខាងព្រះគម្ពីរ លោក N.T. Wright និយាយថា "ព្រះយេស៊ូអង្គទ្រង់ផ្ទាល់ត្រូវបានធ្វើឲ្យមានរូបរាងឡើងដោយបទគម្ពីរ។" គាត់បន្ថែមថា គ្រីស្ទានសម័យមុនក៏បានខិតខំស្រាវជ្រាវក្នុងបទគម្ពីរហេព្រើរដូចគ្នានោះដែរ ដើម្បីយល់ជីវិតនៅផែនដីរបស់ព្រះយេស៊ូ។ ពួកគេបានចាត់ទុក "សំណេរដ៏វិសុទ្ធ" របស់អ៊ីស្រាអែល ថាមានភាពចាំបាច់ និងជាប្រយោជន៍ក្នុងការបង្ហាត់បង្រៀនដល់គ្រីស្ទាន ដូចដែលយើងបានឃើញពីពាក្យរបស់លោកប៉ូលសរសេរទៅកាន់ធីម៉ូថេ (២ ធីម៉ូថេ ៣:១៥)។ សំណេរដ៏វិសុទ្ធនេះក៏បានចង្អុលបង្ហាញពីព្រះមែស្ស៊ីដែរ ហើយដោយបានឈានដល់ការបំពេញឲ្យសម្រេចក្នុងអង្គព្រះយេស៊ូ ក៏ធ្វើឲ្យមានសម្ពន្ធមេត្រីថ្មីដែលត្រូវបានព្យាករណ៍ដោយព្យាការីអេសាយ។

ព្រះគម្ពីសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី

ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីថ្មីគឺជាឈ្មោះដែលត្រូវបានផ្ដល់ឲ្យផ្នែកទីពីរ និងជាផ្នែកចុងក្រោយ នៃព្រះគម្ពីរគ្រីស្ទាន។ ព្រះយេស៊ូវជាខ្លឹមសារដ៏សំខាន់ក្នុងព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី។

ពាក្យ "សម្ពន្ធមេត្រីថ្មី" ត្រូវបានប្រើក្នុងសតវត្សទី២ អំឡុងពេលដែលមានភាពចម្រូងចម្រាស់ក្នុងពួកគ្រីស្ទាន ទៅលើបញ្ហាថាតើគួរដាក់បញ្ចូលព្រះគម្ពីរភាសាហេព្រើរជាមួយសំណេរគ្រីស្ទានដែលគេចាត់ទុកថាជាបទគម្ពិរដ៏វិសទ្ធ ឬយ៉ាងណា? ព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មីសន្មត់ជាមុននូវសេចក្ដីបណ្ដាលនៃព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់។ គ្រីស្ទានជាច្រើនចាត់ទុកព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មីថាជាប្រភពដែលមិនចេះខុស នៃគោលលទ្ធិ ខណៈដែលអ្នកផ្សេងទៀតអះអាងថាគ្មានកន្លែងខុស ឬត្រឹមត្រូវទាំងស្រុង។

.

ឯកសារយោង

  • The Book of Enoch – The Reluctant Messenger. Retrieved 14 June 2014.
  • Fahlbusch E., Bromiley G.W. The Encyclopedia of Christianity: P–Sh page 411,ISBN 0-8028-2416-1(2004)
  • Wright 2005, p. 3.
  • ៥៧,០ ៥៧,១ Wright 2005
  • [៤] Inspiration and Inerrancy: A History and a Defense, Henry Preserved Smith – R. Clarke, 1893, p. 343
  • [៥] What the Bible is All About Visual Edition by Henrietta C. Mears – Gospel Light Publications, Feb 5, 2007 – page 438-439
  • Kurt Aland, Barbara Aland The text of the New Testament: an introduction to the critical 1995 p52 "The New Testament was written in Koine Greek, the Greek of daily conversation. The fact that from the first all the New Testament writings were written in Greek is conclusively demonstrated by their citations from the Old Testament ..."
  • Archibald Macbride Hunter Introducing the New Testament 1972 p9 "How came the twenty-seven books of the New Testament to be gathered together and made authoritative Christian scripture? 1. All the New Testament books were originally written in Greek. On the face of it this may surprise us."
  • Wenham The elements of New Testament Greek -p xxv Jeremy Duff, John William Wenham – 2005 "This is the language of the New Testament. By the time of Jesus the Romans had become the dominant military and political force, but the Greek language remained the 'common language' of the eastern Mediterranean and beyond, and Greek ..."
  • Daniel B. Wallace Greek Grammar Beyond the Basics: An Exegetical Syntax of the New Testament 1997
  • Henry St. John Thackeray Grammar of New Testament Greek ed. Friedrich Wilhelm Blass, 1911 "By far the most predominant element in the language of the New Testament is the Greek of common speech which was disseminated in the East by the Macedonian conquest, in the form which it had gradually assumed under the wider development ..."
  • David E. Aune The Blackwell companion to the New Testament 2009 p61 CHAPTER 4 New Testament Greek Christophe Rico "In this short overview of the Greek language of the New Testament we will focus on those topics that are of greatest importance for the average reader, that is, those with important ..."
  • [៦] Manuscripts and the Text of the New Testament: An Introduction for English Readers by Keith Elliott, Ian Moir – Continuum International Publishing Group, Nov 20, 2000, p. 9
  • [៧] God-Trail of Evidence: The Quest for the Truth By Dwo – iUniverse, Jul 12, 2011, p. 152.ISBN 978-1-4502-9429-4{sc}
  • [៨] Encyclopedia of Catholicism, Frank K. Flinn, Infobase Publishing, Jan 1, 2007, p. 103
  • "The Ethiopian Orthodox Tewahedo Church". Ethiopianorthodox.org. Archived from the original on 5 November 2010. Retrieved 2010-11-19.
  • Grudem, Wayne (1994). Systematic Theology. Leicester, England: Inter-Varsity Press. pp. 49–50. 
  • Rice, John R. – Our God-Breathed Book: The BibleISBN 0-87398-628-8, Sword of the Lord Publishers, 1969, pp 68-88.
  • "Beyond Biblical Literalism and Inerrancy: Conservative Protestants and the Hermeneutic Interpretation of Scripture", John Bartkowski, Sociology of Religion, 57, 1996.
  • Philo of Alexandria, De vita Moysis 3.23.
  • Josephus, Contra Apion 1.8.
  • "Basis for belief of Inspiration Biblegateway". Biblegateway.com. Retrieved 2010-04-23.
  • Norman L. Geisler, William E. Nix. A General Introduction to the Bible. Moody Publishers, 1986, p.86.ISBN 0-8024-2916-5
  • Roy B. Zuck, Donald Campbell. Basic Bible Interpretation. Victor, 2002.ISBN 0-7814-3877-2
  • Norman L. Geisler. Inerrancy. Zondervan, 1980, p.294.ISBN 0-310-39281-0
  • International Council on Biblical Inerrancy (1978). "The Chicago Statement on Biblical Inerrancy" (PDF).
  • "Ruckman's belief in advanced revelations in the KJV". Retrieved 27 February 2014.
  • Clark, Francis (1987). The Pseudo-Gregorian dialogues. Leiden: E.J. Brill. pp. 601, 602. ល.ស.ប.អ. 978-9004077737. https://books.google.com/books?id=oJg3AAAAIAAJ&pg=PA601&lpg=PA601&dq=Decretum+Gelasianum&source=bl&ots=xBMsMHy13p&sig=xwn_JCtBdCJgmhoR6k5zwPxXlOI&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi704T-7LzRAhXKNSYKHUVXBY0Q6AEIrgEwHA#v=onepage&q=Decretum%20Gelasianum&f=false។ បានយកមក 13 January 2017. 
  • Bruce 1988, p. 234.
  • Frazier, Alison (2015). Essays in Renaissance Thought and Letters: In Honor of John Monfasani. Leiden, Netherlands: Brill. p. 465. ល.ស.ប.អ. 9004294473. https://books.google.com/books?id=Iw15CgAAQBAJ&pg=PA465&dq=Decretum+Gelasianum&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjn3NLH7rzRAhVF2yYKHRFIDwgQ6AEIQDAH#v=onepage&q=Decretum%20Gelasianum&f=false។ បានយកមក 13 January 2017. 
  • (1913)"THE DECRETUM GELASIANUM". Journal of Theological Studies 14: 469–471. Retrieved on 13 January 2017.
  • Ellis, E. Earle (2003). The Old Testament in early Christianity : canon and interpretation in the light of modern research. Eugene, Oregon: Wipf & Stock. p. 26. ល.ស.ប.អ. 978-1592442560. https://books.google.com/books?id=-XKvCwAAQBAJ&pg=PA26&dq=Decretum+Gelasianum&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjn3NLH7rzRAhVF2yYKHRFIDwgQ6AEISzAJ#v=onepage&q=Decretum%20Gelasianum&f=false។ បានយកមក 13 January 2017. 
  • "The Christian canon". Encyclopædia Britannica, Inc. Encyclopædia Britannica, Inc. Retrieved 13 January 2017.
  • Kelly, J. N. D. (1960). Early Christian Doctrines. San Francisco, USA: Harper. p. 55. 
  • Prologues of Saint Jerome,Latin text
  • Riches 2000, p. 134.
  • Becoming Rasta: Origins of Rastafari Identity in Jamaica – Page 171, Charles Price – 2009
  • Unitarian Universalism – Page 42, Zondervan Publishing, 2009
  • "Expondo Os Erros Da Sociedade Bíblica Internacional". Baptistlink.com. 2000. Retrieved 2012-01-13.
  • In the Beginning: Hijacking of the Religion of God, Volume 1 by Sami M. El-Soudani, Nabawia J. El-Soudani – Xlibris Corporation, January 1, 2009, p. 65
  • Ten More Amazing Discoveries By George Potter, Cedar Fort, October 1, 2005, p. 121
  • * Finkelstein, Israel (2001). "The Bible Unearthed: Archaeology's New Vision of Ancient Israel and the Origin of Its Sacred Texts".
  • Dever, William (2003). Who Were the Early Israelites and Where Did They Come from?. Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company. ល.ស.ប.អ. 0-8028-0975-8. 
  • ៩៧,០ ៩៧,១ Putnam A.M., Geo. Haven. Books and Their Makers During The Middle Ages. Vol. 1. New York: Hillary House, 1962. Print.
  • De Hamel 1992, p. 45.
  • De Hamel 1992, p. 57.
  • De Hamel 1992, p. 65.
  • De Hamel 1992, p. 60.
  • តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ

    Tags:

    ព្រះគម្ពីរ ដើមកំណើតពាក្យព្រះគម្ពីរ បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ ឯកសារយោងព្រះគម្ពីរ តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅព្រះគម្ពីរអង់គ្លេស

    🔥 Trending searches on Wiki ភាសាខ្មែរ:

    ច្បាប់ចលនារបស់ញូតុនផែនដីអាជ្ញាធរអន្តរកាលសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជាទន្លេគណៈអភិបាលខេត្តល្បែងចាប់កូនខ្លែងសាកលវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសុខាភិបាលខេត្តខ្មែរដែលបាត់បង់នៅប្រទេសថៃស៊ូកាណូទំព័រដើមបញ្ជីព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជាកេង វ៉ាន់សាក់ទេសចរណ៍នៅប្រទេសកម្ពុជាប្រវត្តិកុំព្យូទ័រកម្ពុជាក្រោមអរិយធម៌អង្គរពិធីបុណ្យមាឃបូជាព្រះកែវមរកតស្រីសុគន្ធបទសហភាពអឺរ៉ុបច្បាប់​អរិយសត្ថាទិវានារីអន្តរជាតិគោលនយោបាយសាធារណៈរឿងឳពុកក្មេករើសកូនប្រសារឃុំមោង (ស្រុក មោងឫស្សី)រូបិយវត្ថុរមណីយដ្ឋានទឹកឆាបញ្ជីរាយប្រទេសតាមចំនួនប្រជាជនកែវ សារ៉ាត់ល្បែងលាក់កន្សែងកូរ៉េខាងត្បូងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ផ្ទះខ្មោចទិញសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាកិរិយាស័ព្ទតែហ្គូហ្គលប្រវត្តិសាស្ត្រភូមាប្រាសាទបាពួនទន្លេសាបស្រុកត្បូងឃ្មុំវប្បធម៌កម្ពុជាស្រុកបាកានសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ភូមិ ឃុំ សង្កាត់ ស្រុក ក្រុង ខណ្ឌ ខេត្ត និង រាជធានីនៃកម្ពុជា (២០១៣)ប្រាសាទ អង្គរវត្តស្រុកស្រីសន្ធរស៊ីសុវត្ថិ កុសមៈស៊ីន ស៊ីសាមុតពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍របស់ប្រជាជនកម្ពុជាក្រមសីលធម៌ជំងឺអុតស្វាខ្មែរក្រោមការបោះឆ្នោតសកល អាណត្តិទី១ ឆ្នាំ១៩៩៣វិសយ័កសិកម្មនិងចំណេះដឹងបរិយាកាសក្រុមប្រឹក្សាខេត្តធម៌នមស្សការប្លុក(វែបសាយ៍)ឡាំផូស៊ីតបញ្ជីរាយប្រទេសតាមក្រឡាផ្ទៃសរុបដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រះរកាចន្ទរាជាប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិចរឿងអាខ្វាក់អាខ្វិនស្រុកកំពង់រោទិ៍ស្រុកព្រះនេត្រព្រះគមនាគមន៍កម្ពុជាអរិយធម៌បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជាស្រុកបរិបូណ៌បុណ្យវិសាខបូជារឿងគ្រូ និង សិស្សអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកប្រាសាទព្រះវិហារក្រុងស្ទឹងសែន🡆 More