Քուրդիստան

Քուրդիստան

քրդ.՝ کوردستان, Kurdistan
Քրդաբնակ տարածքներ ըստ ԿՀՎ (1992 թ․)
Լեզուներ	Քրդերեն, արաբերեն, պարսկերեն, թուրքերեն, ասորերեն, հայերեն և այլն
Տեղադրություն	Բարձր Միջագետք և Զագրոսի լեռներ,Հայկական լեռնաշխարհ և Հարավարևելյան Անատոլիա տարածաշրջանների հատվածները, հյուսիսային Սիրիան, հյուսիսային Իրաքը և հյուսիսարևմտյան Իրանական լեռնաշխարհը
Parts	Հյուսիսային Քուրդիստան Արևմտյան Քուրդիստան Հարավային Քուրդիստան Արևելյան Քուրդիստան
Երկրներ	Իրաք Իրան Թուրքիա Սիրիա

«Քրդստան» եզրն առաջին անգամ հիշատակվել է Մատթեոս Ուռհայեցու «Ժամանակագրության» մեջ, նկատի ունենալով Ուռհայի և Դիարբեքիրի միջև ընկած մի տարածք, որտեղ բնակվում էին քրդեր։ Միջին Արևելքում տիրել են տարբեր քրդական ծագմամբ իշխաններ և հարստություններ, սակայն երբեք գոյություն չի ունեցել Քրսդստան անվամբ ինքնիշխան պետություն։ «Քրդստան» են կոչվել կամ կոչվում մի շարք վարչատարածքային բաժանումներ․ Օսմանյան կայսրության Քուրդիստանի էյալեթը, Իրանի Քուրդիստանի նահանգը, Ադրբեջանական ԽՍՀ Կարմիր Քուրդիստանի գավառը և Իրաքի Քուրդիստանի ինքնավար շրջանը։

Առաջին աշխարհամարտից և Օսմանյան կայսրության փլուզումից հետո քրդերով բնակեցված տարածքները հայտնվեցին Թուրքիայի, Սիրիայի, Իրաքի և Իրանի տարածքում։ Նշված ժամանակներից ի վեր գործածության մեջ են մտել «Թուրքական Քրդստան» («Հյուսիսային Քրդստան», պատմական Արևմտյան Հայաստան և հարակից շրջաններ), «Իրանական Քրդստան» («Արևելյան Քրդստան»), «Իրաքյան Քրդստան» («Հարավային Քրդստան») և «Սիրիական Քրդստան» («Արևմտյան Քրդստան») անվանումները։ 20-րդ դարում տարբեր անհաջող փորձեր են արվել անկախ քրդական պետականություն հիմնադրել վերոնշյալ երկրների տարածքում (օրինակ՝ Մահաբադի հանրապետությունը, Արարատյան հանրապետությունը, Քուրդիստանի թագավորությունը ևն)։ Քրդական որոշ ազգայնական կազմակերպությունների նպատակն է ստեղծել անկախ քրդական պետություն, որը կընդգրկի բոլոր քրդական մեծամասնություն ունեցող տարածքները կամ ավելին։ Այլ քրդական կազմակերպություններ ձգտում են ձեռք բերել լայն ինքնավարություն քրդաբնակ շրջաններում՝ գոյություն ունեցող պետական սահամանների շրջանակներում։

Ներկայումս Իրաքյան Քուրդիստանը, որը մաս է կազմում Իրաքի դաշնային հանրապետության, միակ ճանաչված ինքնավար քրդական վարչական միավորն է։ Սիրիայում քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում քրդական զինված խմբավորումներ իրենց վերահսկողության տակ են վերցրել հյուսիսային Սիրիայի մի զգալի հատված, ստեղծելով փաստացի ինքնավարություն։ Ձգտում են պատերազմից հետո ինքնավարություն ունենալ դաշնային Սիրիայի կազմում։

Հին ժամանակաշրջան

Այս տարածաշրջանում հնագույն ժամանակներից բնակվում էին տարբեր էթնիկ խմբեր, որոնց թվում են. գութիները, հուրիները, մաները և հայերը։ Ի սկզբանե մաների հայրենիքը գտնվում էր Կապուտան լճից դեպի արևելք և հարավ, մոտավորապես ժամանակակից Մահաբադի կենտրոնում։ Հետագայում Կյուրոս Մեծի և Դարեհ Ա-ի օրոք տարածաշրջանը ենթարկվում է պարսկական տիրապետության տակ :

Հետդասական պատմություն

Ժամանակակից պատմություն

• Besikci, Ismail. Selected Writings [about] Kurdistan and Turkish Colonialism. London: Published jointly by Kurdistan Solidarity Committee and Kurdistan Information Centre, 1991. 44 p. Without ISBN
• King, Diane E. Kurdistan on the Global Stage: Kinship, Land, and Community in Iraq (Rutgers University Press; 2014) 267 pages; Scholarly study of traditional social networks, such as patron-client relations, as well as technologically mediated communication, in a study of gender, kinship, and social life in Iraqi Kurdistan.
• Öcalan, Abdullah, Interviews and Speeches [about the Kurdish cause]. London: Published jointly by Kurdistan Solidarity Committee and Kurdistan Information Centre, 1991. 46 p. Without ISBN
• Reed, Fred A. Anatolia Junction: a Journey into Hidden Turkey. Burnaby, B.C.: Talonbooks [sic], 1999. 320 p., ill. with b&w photos. N.B.: Includes a significant coverage of the Turkish sector of historic Kurdistan, the Kurds, and their resistance movement. 0-88922-426-9