Ռուդաքի

տիրապետել է արաբերենին, հրաշալի գիտեր Ղուրանը։ Ավելի քան 40 տարի գլխավորել է Բուխարայի Սամանիների արքունիքին կից բանաստեղծների խումբը. արժանացել է մեծ փառքի և հարստության։ Ըստ ավանդության՝ ի ծնե կույր է եղել, սակայն ենթադրվում է, որ կրոնական-աղանդավորական հայացքների համար կյանքի վերջին տարիներին կուրացրել են և հեռացրել պալատից։

Ռուդաքի رودکی Рӯдакӣ
Ծնվել է	860
Ծննդավայր	Panjrūd, Սամանիների պետություն
Վախճանվել է	941
Վախճանի վայր	Panjrūd, Սամանիների պետություն
Գրական անուն	Рудаки
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, երաժիշտ, գրող, երգիչ և Ռապսոդներ
Լեզու	պարսկերեն
Քաղաքացիություն	Սամանիների պետություն
Ժանրեր	Ռուբայաթ, Կասիդա և Գազել
Ռուդաքի Վիքիքաղվածքում
Rudaki Վիքիպահեստում

Ռուդաքիի գրական հսկայական ժառանգությունից (130 հզ. բանաստեղծություն) պահպանվել են 1000 բեյթ (երկտող բանաստեղծություն), 2 քասիդ (բանաստեղծության տեսակ արևելյան պոեզիայում)՝ «Գինու մայրը» (933 թվական) և ինքնակենսագրական՝ «Ծերունական կասիդա», 2 մարսիա (եղերերգ), առանձին բեյթեր՝ «Սինդիբադնամե» ու «Արեգակի շրջապտույտը» բանաստեղծություններից, «Քալիլա և Դիմնա» առակագրքից (932 թվականին թարգմանել է արաբերենից)։

Արաբական գերիշխանության դեմ մղված պայքարում կարևորել է ազգային լեզվի՝ պարսկերենի նշանակությունը. Ռուդաքին առաջինն է գրել ժողովրդին հասկանալի լեզվով։ Նրա ստեղծագործությունները շաղախված են ժողովրդական բառ ու բանով և հագեցած կենսափիլիսոփայական ընդհանրացումներով։ Ռուդաքին երգել է բնությունը, սիրած էակի գեղեցկությունը, սիրո վեհությունը, գինու զվարթացնող ուժը։ Խոհափիլիսոփայական բեյթերում և քասիդներում անդրադարձել է աշխարհի ունայնությանը, արժևորել գիտելիքը, խրախուսել բարեգործությունը։

Լա՜վ իմացիր, այս աշխարհում հյուր ես միա՜յն աննպատակ, Չարժե բնավ, որ աշխարհին ամուր կապես քո սիրտը տաք։

Ռուդաքին, լինելով արքունական բանաստեղծ, գովերգել է ավատատիրական իրականությունն ու իշխանավորներին, թեպետ համարձակորեն քննադատել է նաև կյանքի անարդարությունները, կոչ է արել առողջ բանականության ու գիտության միջոցով հաղթահարել չարիքի բուն պատճառները՝ ագահությունը և շահամոլությունը։ Ռուդաքիի ստեղծագործության մեջ են առաջին անգամ հանդիպում մասնավի (պոեմ), կասիդա, կիտա (մենառիթմային բանաստեղծություն), ռուբաի (քառյակ) արևելյան, հատկապես արաբական և պարսկական բանաստեղծական ձևերը։ Բանաստեղծի լեզուն պարզ է, պատկերավոր ու երաժշտական. նրա ոճն անվանել են «ռուդաքիավար» (այլ կերպ՝ Խորասանի կամ Թուրքեստանի), որը պահպանվել է մինչև XII դարը։

Ռուդաքիի գործերից հայերեն թարգմանել են Վահագն Դավթյանը, Սերգեյ Ումառյանը, Միքայել Հարությունյանը, Շողիկ Սաֆյանը, Մկրտիչ Խերանյանը, Արամայիս Սահակյանը։

Ռուդաքիի ենթադրյալ գերեզմանի վրա կառուցվել է դամբարան։ Նրա անունով կոչվել են խառնարան Փայլածու (Մերկուրի) մոլորակի վրա, Դուշանբեի (Տաջիկստան) գլխավոր պողոտան, Սամարղանդում և Դուշամբեում կանգնեցվել են հուշարձանները։

• Սադրուդդին Էինին և Սեմինովը։ Պրոֆեսոր Ռուդակի (պարսկերեն և լատիներեն), Ստալինաբադ 1940
• Ռուդակին (ռուս.) `ES Braginsky- ի ներդրմամբ, թարգմանված է zhավինի կողմից, Ստալինաբադ 1955։
• Մ.Զանդ։ Քերանի հեղինակը վարպետ Ռուդակին է, (պարսկերեն և կիրիլերեն) - Ստալինաբադ 1957։
• Աբդուլ Գանի Միրզաև։ Ռուդակի և լիրիկական պոեզիայի զարգացումը 10-15-ի երեկոյան (տաջիկ պարսկերեն), Ստալինաբադ 1957։
• Աբդուլ Գանի Միրզաև։ Ժողովրդական բանահյուսության նմուշ Ռուդակիում (Տաջիկ պարսկերեն) - Ստալինաբադ 1958։
• Poopak NikTalab. Սարվե Սամարգանդ (Սամարխանդի Սեդար), Ռուդակի բանաստեղծությունների շարունակական մեկնաբանություն, Թեհրան 2020

•  
  Վարպետ Ռուդաքիի զբոսայգի, Դուշանբե
•  
  Ռուդաքիի արձան, Դուշանբե