Մարդկային ռեսուրսների կառավարումը (ՄՌԿ) աշխատանքային միջավայրում ռազմավարական և հետևողական մոտեցում է կազմակերպության առավել արժեքավոր ակտիվների կառավարման նկատմամբ, այն է՝ մարդիկ, ովքեր աշխատում են այնտեղ և անհատապես և կոլեկտիվ, նպաստելով բիզնես նպատակների իրականացմանը։
Մարդկային ռեսուրսների կառավարումը կազմակերպչական գործառույթ է, որը զբաղվում է մարդկանց առնչվող հարցերով, ինչպիսիք են օրինակ՝ փոխհատուցում, աշխատանքի ընդունում, կատարած աշխատանքի կառավարում, կազմակերպության զարգացում, անվտանգություն, առողջություն, նպաստներ, կենսաթոշակներ, աշխատակցի խրախուսում, հաղորդակցում, վարչարարություն (ադմինիստրացիա) և վերապատրաստում։ ՄՌԿ-ը կարող է իրականացվել նաև անմիջական ղեկավարների կողմից։
Հայաստանում ՄՌԿ մասնագետների պատրաստմամբ զբաղվում են թե պետական և թե մասնավոր հաստատությունները (օրինակ՝ Հայ-ռուսական (սլավոնական) համալսարանի բիզնես-դպրոցը և Հարմանդ Հիլֆմանն պրոֆեսիոնալ հոգեբանության դպրոցը։
Կազմակերպությունում հոգեբանական գիտելիքների կիրառության սահմանները տարածվում են վերջինիս գործունեության բոլոր տեսակների վրա, այդ իսկ պատճառով հոգեբանին կարելի է պատկերացնել կազմակերպության համարյա թե ցանկացած բաժնում՝ սկսած մարկետինգային բաժնից մինչև որակի կառավարման դեպարտամենտ։ Սակայն տվյալ հոդվածի շրջանակներում կշոշափենք հոգեբանի տեղի և դերի հարցը միայն մարդկային ռեսուրսների կառավարման (ՄՌԿ) բաժնում։ ՄՌԿ բաժնում հոգեբանի մասնագիտական գործունեության հիմնական առանձնահատկությունն այն է, որ վերջինս մատուցում է խորհրդատվական և գործնական ծառայություններ բաժնի հիմնական գործառույթների իրականացման համար, ինչպես նաև իրականացնում է որոշակի հոգեբանական աջակցություն կազմակերպության աշխատակիցներին։
Աշխատակազմի գնահատումը, ընտրությունը և տեղաբաշխումը բավականին լուրջ խնդիր է և երբեմն նույնիսկ մեծ գլխացավանք կազմակերպությունների մեծ մասի համար։ Պատճառը հիմնականում այն է, որ գործնականում այդ գործընթացը զուտ ձևական բնույթ է կրում, որի ընթացքում հաշվի չեն առնվում թեկնածուների և աշխատակիցների իրական հոգեբանական առանձնահատկությունները, և շեշտը դրվում է վերջիններիս զուտ մասնագիտական հատկությունների գնահատման վրա (կրթություն, աշխատանքային փորձ, զբաղեցրած պաշտոններ և այլն)։ Դա հետևանք է այն բանի, որ կազմակերպությունների մեծ մասի ՄՌԿ բաժինները իրենց առջև իրականում նպատակ չեն դնում կոլեկտիվի, թիմի ձևավորումը, այլ իրագործում են առանձին անհատների մեխանիկական ընտրություն՝ միմյանց հետ միևնույն ֆիզիկական և ժամանակային միջավայրում աշխատանքային-մասնագիտական խնդիրներ լուծելու համար։ Երբեմն պրոբլեմի պատճառն է լինում ՄՌԿ բաժնի աշխատակիցների ոչ կոմպետենտությունը հոգեբանության ասպարեզում և հոգեբանի բացակայությունը ՄՌԿ թիմում։ Այս առումով ՄՌԿ հոգեբանի հիմնական գործառույթների թվին կարող ենք դասել.
Նոր աշխատակիցներին աշխատանքի վերցնելուց հետո անհրաժեշտություն է առաջանում աջակցել և դյուրին դարձնել վերջիններիս հարմարումը արդեն իսկ ձևավորված աշխատանքային թիմերում, որն էլ և իր հերթին հանդիսանում է թիմի բարոյա-հոգեբանական մթնոլորտի կայունության պահպանման և հետագա բարելավվման երաշխիքը։ Այս խնդիրը հոգեբանը կարող է մասնակիորեն լուծել արդեն իսկ աշխատակիցների համատեղելիության բացահայտման փուլում՝ աշխատակզմի որակյալ տեղաբաշխման միջոցով։ Իսկ այնուհետև, կոլեկտիվի ամրապնդումը հնարավոր է հատուկ հոգեսեմանտիկ տեխնոլոգիաների մշակման և կիրառման միջոցով՝ շփման միասնական սեմանտիկ տարածության ստեղծման ճանապարհով։ Վերջինս էլ իր հերթին հնարավորություն կտա լուծել միջանձնային փոխհարաբերությունների օպտիմալացման հարցը՝ միջանձնային պերցեպցիայի համարժեքության մակարդակի բարձրացման եղանակով։ Քիչ վերև բերված նպատակների իրականացման համար հոգեբանները կիրառում են նաև խմբային թերապիայի շատ տեխնիկաներ, դրանցից են օրինակ ինքաբացահայտման և ամոթի հաղթահարման համար նախատեսված ստրուկտուրավորված վարժությունները, և/կամ ստերեոսկոպիկ հոգեբանական տեսողության զարգացման տեխնիկայի տարատեսակները, և այլն։
ՄՌԿ բաժնի հոգեբանը կարող է ներգրավված լինել նաև աշխատակազմի վերապատրաստման և թրենինգային գործընթացների մեջ։ Վերջինս կարող է հանդես գալ և որպես խորհրդատու, և որպես թրեներ։ Սակայն նրա գլխավոր խնդիրը այս պարագայում պետք է լինի ուսումնական/թրենինգային ծրագրերի և միջոցառումների նախագծումը՝ հաշվի առնելով աշխատակազմի հոգեբանական հնարավորություններն ու պահանջմունքները։ Հատկապես մեծ կարևորություն պետք է տրվի և ուշադրություն դարձվի մեկ սեսիայի տևողության, սուրճի և ճաշի ընդմիջումների քանակի ու հաճախականության սահմանմանը, ուսումնական ծրագրի «լեզվին» և հագեցվածությանը, ուսումնական նյութի մատչելիությանն ու համակարգվածությունը, լսարանի ներքին հարդարանքին, լուսավորությանը, դիդակտիկ նյութերին և միջոցներին և այլն)։
ՄՌԿ բաժնի հոգեբանը կազմակերպության աշխատակիցներին կարող է մատուցել նաև անհատական հոգեբանական ծառայություններ, մասնավորապես խորհրատվություն։ Սույն ծառայությունը, սովորաբար, իրականացվում է ըստ ցանկության և անվճար, սակայն որոշ կազմակերպություններում այն կրում է պարտադիր և կանխարգելիչ բնույթ, հատկապես արտակարգ իրավիճակներում հայտնված աշխատակիցների (երբեմն նաև նրանց ընտանիքի անդամների) համար, հատկապես երբ հոգեբանական աջակցության անհրաժեշտությունը տեսանելի է նաև անզեն աչքով (օրինակ՝ ընտանիքի անդամի ծանր հիվանդություն կամ կորուստ)։
Տեխնոլոգիաները մեծ ազդեցություն են ունեցում աշխատակազմի կառավարման վրա։ Տեխնոլոգիաների օգտագործումը հասնալի է դարձնում տեղեկատվությունը կազմում, կրճատում է ադմինիստրատիվ աշխատանքի պատրաստման ժամանակը, թույլ է տալիս ընկերություններին գործել համաշխարհական և կրճատել ծախսերը։
Աշխատակազմի ընտրությունը հիմնականում ազդել է տեղեկատվության տեխնոլոգիաները։ Անցյալում նախագծումները վստահել էին հրատարակումներին միջոցով և գաղտնի լսողությանը՝ լրացնելու բաց աշխատատեղերը։ Պաշտպանները չէին կարող դնել աշխատատեղերը ավելի քան մեկ տեղում և չունեին միլիոններին մարդկանց մուտքի կարգը, հետևաբար նոր աշխատակազմի որոնումը ձգտում էր և դառնում էր համեստ։ Էլեկտրոնային նախագծումի գործիքներով պաշտպանները կարող են դնել աշխատատեղեր և հետևել համալսարանին հազարավոր աշխատատեղերում մի տեղում։ Համոզվեք հարցաքննման կարծիքներից, անձնական վավերացումներից և գերազանցումներից, այլեւ կարգավորում - բոլորը կարող եք տեսնել առցանց։
Պաշտպանները սովորաբար օրական մշակում են մեծ քանակով թուղթական աշխատանք, սկսած բաժանումներից և ավարտված աշխատակազմի գաղտնի հարկային ֆորմաներով։ Ֆորմաները պետք է պահել ֆայլում մեծ ժամկետում։ Տեղեկատվությունների աշխատակազմի կառավարման համակարգերի (HRIS) օգտագործումը թույլ է տալիս ընկերություններին պահել և վերցնել ֆայլերը էլեկտրոնային ձևաչափում, ինչպես հարկադրված է ընկերություններին, այնպես ազատում է ֆիզիկական ֆայլերը և ազատում է գրասենյակի տեղը։
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Մարդկային ռեսուրսների կառավարում, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.