Թոմաս Բերնհարդ: ավստրիական արձակագիր, դրամատուրգ

Թոմաս Բերնհարդը, լինելով արտաամուսնական զավակ, հասակ է առել և դաստիարակվել մոր ծնողների կողմից Ավստրիայում։ Մորական կողմի պապը գրող էր։ Թոմասը սովորել է կաթոլիկ դպրոցում, սակայն 1947 թվականին թողել է ուսումը և սկսել է աշխատել փոքրիկ կրպակում որպես վաճառող։ 1949-ից 1951 թվականներին բուժում է ստացել առողջարանում. թոքերի հիվանդությամբ տառապել է ողջ կյանքում։ 1955-ից 1957 թվականներին Զալցբուրգի երաժշտական և դրամատիկական արվեստի «Մոցարտիում» համալսարանում դերասանական արվեստ է ուսանել։ Հետագայում իրեն ամբողջովին նվիրվել է գրականությանը։ 1965 թվականին տեղափոխվել է իր սեփական տուն՝ Ավստրիայում առողջարանային և մշակաբույսերի աճեցման կենտրոն համարվող Գմունդեն քաղաք, որտեղ էլ մահկանացուն է կնքել 1989 թվականին։

Թոմաս Բերնհարդը, ի դեմս Կլաուս Փայմանի, գտել է իր ռեժիսորին, ով Գերմանիայի Բոխում քաղաքում և վիեննական Բուրգ թատրոնում և Գերմանիայի Բոխում քաղաքի թատրոնում։ Հենց նրան էլ Բերնհարդը նվիրում է իր վերջին պիեսը՝«Կլաուս Փայմանը գնում է իր համար անդրավարտիք…» (գերմ.՝ Claus Peymann kauft sich eine Hose und geht mit mir essen), այն մինչ օրս բեմ է բարձրանում «Բեռլին անսամբլ» թատրոնում։ Բերնհարդի ստեղծագործությունների թվում կան նաև հատուկ անվանի դերասանների համար գրված պիեսներ՝ Իլզ Ռիթթերի, Քրիսթիան Դենեի և Գերտա Ֆոսսի համար գրված «Ռիթթեր, Դենե, Ֆոսս» (1984 թվական), Բերնհարդ Մինեթթիի համար գրված «Մինեթթի» պիեսը (1977 թվական) և այլն։

Բերնհարդը մեկուսանալ սիրող էր, անձնական և հանրային կապերում չէր հանդուրժում կեղծիքը։ Բերնհարդը նաև ավստրիական հանրության բոլոր ինստիտուտներում իր խստագույն քննադատությունների շնորհիվ «սևացնողի» և «հասարակական սկանդալիստի» համբավ էր վաստակել։ Թոմաս Բերնհարդի միակ ուսուցիչն ու դաստիարակը, ում նա համարում էր իր հոգևոր հայրն ու իր գրականության աշխարհայացքը ձևավորողը, հարազատ պապն էր, որ նույնպես գրող էր և մեկն էր այն բացառիկներից, ով լիովին նվիրված էր թոռանը և ոգևորում էր նրա յուրաքանչյուր որոշում։

Ավստրիան ու «սիրելի» ավստրիացիները Թոմաս Բերնհարդի հետ կյանքի օրոք էլ չգիտեին ինչպես վարվել. հպարտանա՞լ տաղանդավոր արձակագրի գործերով, թե՞ ողջ ուժով ատել եսասեր ու անտանելի գրողին, ով իր բառարանի ամենավատ բառերն օգտագործում էր՝ ամեն հարմար առիթով ու հնարավորության դեպքում վիրավորելով ու ստորացնելով պետությունը, ղեկավարներին, արվեստի ներկայացուցիչներին, ինքն իրեն, ավստրիացի ժողովրդին։ Բերնհարդի մահը շարունակեց բուռն քննարկումների ու վիճաբանությունների տարափը, որովհետև նրան հաջողվեց իր թաղումը բոլորից գաղտնի պահել, իսկ կտակով ապացուցեց իր պինդ անհանդուրժողականությունը։ Իր կտակում նա արգելեց իր բոլոր ստեղծագործությունների վերահրատարակումը և բեմականացումը հայրենի Ավստրիայում։ Արգելքը հանվել է ոչ շատ վաղ անցյալում

Բրեմեն քաղաքի մրցանակի դափնեկիր (1965 թվական), Ավստրիական պետական մրցանակի դափնեկիր (1968 թվական), Անտոն Վիլդհանսի մրցանակի դափնեկիր (1968 թվական), Գեորգ Բյուխների մրցանակ (1970 թվական), Ֆրանց Գրիլպարցերի և Ֆրանց-Թեոդոր Չոկորի մրցանակներ (երկուսն էլ 1972 թվական), Միջազգային Մոնդելո գրական մրցանակի դափնեկիր (1983 թվական), Ֆիլտրինելլի մրցանակ (1987 թվական), ֆրանսիական Մեդիչի մրցանակի դափնեկիր (1988 թվական) և այլն։

 

• Frost/ Սառնամանիք (1963 թվական)
• Verstörung/ խելագարություն (1967 թվական)
• Das Kalkwerk / Լեռնահանքային քարհանք (1970 թվական)
• Korrektur /Կորեկտուր (1975 թվական)
• Ja/ Այո (1978 թվական)
• Die Billigesser/ Էժան ճաշելու սիրահարները (1980 թվական)
• Beton/ Բետոն (1982 թվական)
• Wittgensteins Neffe/ Վիտգենշտեինի զարմիկը (1982 թվական)
• Der Untergeher / Կորածը (1983 թվական)
• Holzfällen: Eine Erregung/ Անտառահատում (1984 թվական)
• Alte Meister/ Հին վարպետներ (1985 թվական)
• Auslöschung/ Ոչնչացում (1986 թվական)

Պիեսներ

• Ein Fest für Boris/ Երեկույթ Բորիսի համար (1968 թվական)
• Der Präsident/ Նախագահը (1975 թվական)
• Minetti/ Մինեթթի (1977 թվական, դերասան Բերնհարդ Մինեթթիի համար)
• Vor dem Ruhestand/ Պաշտոնաթողությունից առաջ (1979 թվական)
• Über allen Gipfeln ist Ruh/ Լեռան բարձունքին (1981 թվական)
• Ritter, Dene, Voss / Ռիթթեր, Դենե, Ֆոսս (1984 թվական)
• Der Theatermacher/ Դերասանը (1984 թվական)
• Elisabeth II/ Էլիզաբեթ II (1987 թվական)
• Heldenplatz / Հերոսների հրապարակ (1988 թվական)
• Այլ ստեղծագործություններ
• In hora mortis/ Մահվան ժամին (1958 թվական, բանաստեղծություն)
• Ereignisse/ Պատահարներ (1991 թվական, պատմվածքներ)

Թոմաս Բերնհարդի ստեղծագործություններից հայերեն թարգմանել է գրող, թարգմանիչ Վարդան Ֆերեշեթյանը։ Ֆերեշեթյանը թարգմանությունները կատարել է ռուսերենից։

• Dowden S.D. Understanding Thomas Bernhard. Columbia: University of South Carolina Press, 1991.(անգլ.)
• Höller H. Thomas Bernhard. Reinbek bei Hamburg: Rohwolt, 1993(գերմ.)
• Thomas Bernhard: Ein Lesebuch/ Hrsg. v. Raimund Fellinger. Frankfurt/Main: Suhrkamp, 1993.(գերմ.)
• Pfabigan A. Thomas Bernhard. Ein österreichisches Weltexperiment. Wien: Zsolnay, 1999
• Link K. Die Welt als Theater : Künstlichkeit und Künstlertum bei Thomas Bernhard. Stuttgart: Verlag Hans-Dieter Heinz, 2000.
• Honegger G. Thomas Bernhard: The Making of an Austrian. New Haven: Yale UP, 2001.(անգլ.)
• Long J. J. The Novels of Thomas Bernhard: Form and Its Function. Rochester: Camden House, 2001.(անգլ.)
• Maier A. Die Verführung. Thomas Bernhards Prosa. Göttingen: Wallstein, 2004.(գերմ.)
• Grabher M. Der Protagonist im Erzählwerk Thomas Bernhards. Hamburg: Kovac, 2004.(գերմ.)
• Süselbeck J. Das Gelächter der Atheisten. Zeitkritik bei Arno Schmidt und Thomas Bernhard. Frankfurt/Main; Basel: Stroemfeld Verlag, 2006.(գերմ.)
• Thomas C. Thomas Bernhard, le briseur de silence: Essai. Paris: Seuil, 2006.(ֆր.)
• Reitani L. Thomas Bernhard e la musica. Roma: Carocci, 2006.(իտալ.)

• Թոմաս Բերնհարդ. ստեղծագործություններ, էսսեներ, ակնարկներ:(անգլ.)
• Thomas Bernhard — Eine Existenzauslöschung(գերմ.)
• Բերնհարդի միջազգային ընկերակցության կայք:(գերմ.)
• № 2 журнала «Иностранная литература» за 2010 г. посвященный творчеству Бернхарда.(ռուս.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թոմաս Բերնհարդ» հոդվածին։