Եվրոպական Տիեզերական Գործակալություն
Եվրոպական Տիեզերական Գործակալություն (կրճատ՝ ԵՏԳ, անգլ.՝ European Space Agency, ESA), միջազգային կազմակերպություն, ստեղծվել է 1975 թվականին տիեզերքի հետազոտման նպատակով։
| Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
ԵՏԳ-ն կազմված է 18 մշտական անդամ-երկրներից, առանձին նախագծերում մասնակցել են նաև Կանադան և Հունգարիան։
ԵՏԳ-ն ստեղծվել է երկու Եվրոպական տիեզերական միավորումների հիմքի վրա, ESRO - արբանյակների ստեղծման և ELDO - «Եվրոպա» հրթիռի ստեղծման ծրագրեր։
Կազմակերպություն
Գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Փարիզում։ Նորդվեյկում (Նիդերլանդներ) գտնվում է Տիեզերական հետազոտությունների և տեխնոլոգիաների Եվրոպական կենտրոնը։ Տիեզերական թռիչքների կառավարման Եվրոպական կենտրոնը գտնվում է Դարմշտադտում (Գերմանիա)։ Մեկ այլ գերմանական քաղաքում, Քյոլնում է գտնվում Տիեզերագնացների Եվրոպական կենտրոնը։ Երկրագնդի դիտարկումների կենտրոնը և ԵՏԳ տեղեկատվական կենտրոնը գտնվում են Ֆրիսկատիում Հռոմի մոտ (Իտալիա)։ Ստեղծված տիեզերական ապարատների արձակման համար օգտագործվում է Կուրու տիեզերակայանը Ֆրանսիական Գվիանայում։ ԵՏԳ-ն ունի կոնտակտային գրասենյակներ Բելգիայում, ԱՄՆ-ում և Ռուսաստանում, ինչպես նաև մակերևութային հսկողության կայաններ ամբողջ աշխարհում։
Գործակալությունում աշխատում է 1.907 մարդ (2005), իսկ բյուջեն կազմում է 2.977 միլիոն եվրո (2005)։
Մասնակից երկրներ և բյուջե
Անդամություն և ներդրում ԵՏԳ-ում
Այս աղյուսակում ներկայացված են ընդհանուր տեղեկություններ ԵՏԳ-ի մասնակից երկրների և նրանց ներդրման մասին 2011 թվականի ընթացքում՝
| Երկիր | Մասնակցում է | Ազգային ծրագիր | Ներդրումը (մլն. €) | Ներդրումը (%) |
|---|---|---|---|---|
 Ֆրանսիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | CNES | 751,4 | 18,8% |
 Գերմանիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | DLR | 713,8 | 17,9% |
 Իտալիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | ASI | 380,0 | 9,5% |
.svg) Մեծ Բրիտանիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | UKSA | 265,3 | 6,6% |
 Իսպանիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | CDTI | 201,9 | 5,1% |
 Բելգիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | BELSPO | 164,8 | 4,1% |
 Նիդերլանդներ | 30 հոկտեմբեր 1980 | NSO | 84,2 | 2,1% |
 Շվեյցարիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | SSO | 96,2 | 2,4% |
 Շվեդիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | SNSB | 59,9 | 1,5% |
 Դանիա | 30 հոկտեմբեր 1980 | DTU Space | 31,2 | 0,8% |
 Իռլանդիա | 30 դեկտեմբեր 1980 | EI | 15,6 | 0,4% |
 Նորվեգիա | 30 դեկտեմբեր 1986 | NSC | 63,2 | 1,6% |
 Ավստրիա | 30 դեկտեմբեր 1986 | FFG | 54,0 | 1,3% |
 Ֆինլանդիա | 01 հունվար 1995 | TEKES | 20,1 | 0,5% |
 Պորտուգալիա | 14 նոյեմբեր 2000 | FCT | 15,8 | 0,4% |
 Հունաստան | 09 մարտ 2005 | ISARS | 14,9 | 0,4% |
 Լյուքսեմբուրգ | 30 հունիս 2005 | Luxinnovation | 11,5 | 0,3% |
 Չեխիա | 08 հուլիս 2008 | CSO | 10,4 | 0,3% |
| Ասսոցիացված մասնակիցներ | ||||
 Կանադա | 01 հունվար 1979 | CSA | 20,5 | 0,5% |
| Մասնակիցներ և գործընկերներ | 2975,0 | 74,5% | ||
 Եվրոպական Միություն | 28 մայիս 2004 | ESP | 777,9 | 19,5% |
| համաձայն ECS համաձայնագրի | - | - | 7,9 | 0,2% |
| Այլ մուտքեր | - | - | 233,0 | 5,8% |
| Ընդամենը ԵՏԳ | 3993,8 | 100,0% |
Բյուջեի հատկացում և բաշխում
ԵՏԳ բյուջեն կազմում էր 2,977 միլիարդ € 2005 թվականին, 2,904 միլիարդ € 2006, 3,018 միլիարդ € 2008 և 3,600 միլիարդ € 2009. Ամեն 3-4 տարին ԵՏԳ անդամ երկրները ԵՏԳ համաժողովի ժամանակ համաձայնեցնում են բյուջետային պլանը մի քանի տարվա համար։ Չնայած այն հանգամանքին, որ պլանը կարող է փոփոխվել, այն ուղղորդում է գործունեության հիմնական ուղղությունները։ Վերջին համաժողովը տեղի է ունեցել 2008 թվականին, երբ համաձայնեցվել է բյուջեն մինչև 2012 թվականը։ Որպես կանոն, երկրները ունեն իրենց ազգային տիեզերական ծրագրերը, որոնք տարբեր ձևերով համագործակցում են ԵՏԳ-ի հետ, ֆինանսական կամ կազմակերպական առումներով։ Օրինակ, ֆրանսիական տիեզերական գործակալությունը (CNES) ունի բյուջե, որը գերազանցում է ԵՏԳ-ին հատկացված գումարները երկու անգամ։ Իրականացվում են նաև համատեղ ծրագրեր ԵՏԳ-ի և ազգային տիեզերական գործակալությունների միջև։
Ընդլայնում
ԵՏԳ անդամակցելը իրականացվում է երեք փուլով։ Առաջին փուլում երկիրը ստորագրում է Համագործակցության մասին համաձայնագիրը (անգլ. Cooperation Agreement)։ Եթե երկիրը ցանկանում է առավել ամբողջական համագործակցել ՏԵԳ-ի հետ, նա ստորագրում է ECS համաձայնագիրը (անգլ. European Cooperating State Agreement)։ Համաձայնագիրը գործում է հինգ տարվա ընթացքում, որից հետո երկիրը կարող է կամ սկսել բանակցություններ լիիրավ անդամ դառնալու մասին, կամ ստորագրել նոր համաձայնագիր։ 2011 թվականի հունվարի 20-ին Ռումինիան ստորագրել է ԵՏԳ կոնվենցիան և մեկ տարվա ընթացքում կդառնա գործակալության 19-րդ անդամը։
ԵՏԳ նախագծեր
- Արիան - կրող հրթիռների ընտանիք;
- Սփեյսլաբ - տիեզերագնացների համար նախատեսված մոդուլ, որը ամրացված էր ամերիկյան «Սփեյս Շաթլ» տիեզերանավերի մեջ;
- Կոլամբուս - սկզբում առանձին ուղեծրային կայանի նախագիծ, հետագայում իրականացվել է որպես ՄՏԳ մոդուլ;
- ATV - ավտոմատ բեռնատար տիեզերանավ;
- Ջոտտո - ԱՄԿ Հալլեյի գիսաստղի ուսումնասիրելու համար
- Հյուգենս - Տիտանի (Սատուրնի արբանյակ) վրա իջեցվող սարք Կասինի ԱՄԿ-ի կազմում (համատեղ ՆԱՍԱ-ի հետ)
- Սմառտ-1 - ԱՄԿ ուղղված դեպի Լուսին
- Ռոզետտա - ԱՄԿ ուղղված դեպի գիսաստղ
- Մարս-Էքսպրես - ԱՄԿ ուղղված դեպի Մարս
- Վեներա-Էքսպրես - ԱՄԿ ուղղված դեպի Վեներա
- BepiColombo - համատեղ JAXA-ի հետ ԱՄԿ ուղղված դեպի Մերկուրի
- Դարվին - տիեզերական ինֆրակարմիր աստղադիտակ (նախագծվում է 2015 թվականում արձակման համար)
- Գայա - տիեզերական աստղադիտակ (նախագծվում է 2013 թվականին արձակման համար)
- Գալիլեո - նախագծվող արբանյակային նավիգացիոն համակարգ
- MetOp - օդերևութաբանական արբանյակներ
- YES և YES2 - երիտասարդ ճարտարագետների կողմից նախագծված արբանյակներ
- Հերմես - բազմակի օգտագործման տիեզերանավ ինքնաթիռային սխեմայով (ծրագիրը կանգնեցված է 1987 - 1993 թվականներ)
- Վեգա - կրող հրթիռ (նախագծվում է)
- Սոյուզ-ՍՏ - կրող հրթիռ պատվիրված Ռուսաստանում Կուրու տիեզերակայանից արձակումներ կատարելու համար
- CSTS - մասնակի բազմակի օգտագործման տիեզերանավ (նախագծվում է մինչև 2018 թվականը)
ԵՏԳ ծրագրեր
ԵՏԳ կազմակերպել է և կազմակերպում է տիեզերական ֆունդամենտալ հետազոտությունների ծրագրեր՝
- EURECA
- Horizon 2000,
- Horizon 2000 plus
- Cosmic Vision
- Ավրորա
Արտաքին հղումներ
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Եվրոպական տիեզերական գործակալություն, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.