Նահանգ Ալաբամա

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ալաբամա (այլ կիրառումներ)

Ալաբամա անգլ.՝ State of Alabama
Ալաբամայի դրոշ Զինանշան
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Մայրցամաքային նահանգներ
Հիմն	Alabama? և Dixieland Delight?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Մոնթգոմերի
Խոշորագույն քաղաք	Բիրմինգեմ 212 237 (2010)
Ամենաբարձր կետ	Cheaha Mountain?
ԲԾՄ	152 մետր
Օրենսդրական մարմին	Alabama Legislature?
Դատական մարմին	Alabama Supreme Court?
նահանգապետ	Ռոբերտ Բենթլի
Միության մուտք	դեկտեմբերի 14, 1819 (22-րդ)
Պաշտոնական լեզուներ	անգլերեն
Բնակչություն	▲5 024 279 մարդ (ապրիլի 1, 2020) (23 տեղ)
Տարածք	135 765 կմ²  (30 տեղ)
Հիմնադրված է	դեկտեմբերի 14, 1819 թ.
Սահմանակցում է	Ֆլորիդա, Ջորջիա, Թենեսի և Միսսիսիպի
Ժամային գոտի	UTC-6, CDT? և Ամերիկա/Չիկագո
Հապավում	AL և Ala.
Փոխարինեց	Alabama Territory?
ISO 3166-2 կոդ	US-AL
Անվանված է	Alabama people?
Մականուն	The Yellowhammer State և Heart of Dixie
Միության մուտք	դեկտեմբերի 14, 1819 (22-րդ)
alabama.gov​(անգլ.)
Ալաբամա Վիքիպահեստում

Ալաբաման մակերեսով 30-րդն է ԱՄՆ-ի նահանգների մեջ, 2-րդը` ներքին ջրային ուղիների քանակով և 23-րդը բնակչության թվաքանակով` 4.849.377 մարդ (2014)։ Նահանգի մակերեսը 135.765 մ² է։

Նահանգի վարչական կենտրոնը Մոնթգոմերի քաղաքն է։ Խոշոր քաղաքներն են Բիրմինգհեմը, Մոբիլը, Հանթսվիլը։ Նահանգի կարգավիճակ է ստացել 1819 թվականին (22-րդ նահանգ)։ Պաշտոնական անվանումն է «Հարավի սիրտ»։

Նահանգի պատմական տարածքը բնակեցված է եղել չոկտոներով, կրիկներով և մուսկոգյան այլ ցեղերով, որոնք ԱՄՆ-ի անկախության տարիներին կազմել են Օկլահոմայի հինգ քաղաքակիրթ ցեղերը։ Նահանգի անվանումը ծագում է «ալաբամա» ցեղի անունից, որ ներկայումս ապրում է հիմնականում Տեխասում։ Իսպանացի ծովագնաց Էռնանդո դե Սոտոն հետազոտել է այս տարածքները 1540 թվականին, իսկ ֆրանսիացիները Բիենվիլի գլխավորությամբ 1702 թվականին եվրոպացիների առաջին բնակավայրն են հիմնել ներկայիս Մոբիլ քաղաքում։ 1763 թվականին Ֆրանսիան այս տարածքները զիջում է Մեծ Բրիտանիային, իսկ վերջինս իր հերթին այն ստիպված հանձնում է ԱՄՆ-ին, բայց Իսպանիան Մոբիլի նկատմամբ իր վերահսկողությունը պահպանում է ընդհուպ 1813 թվականը։ Կրիների պարտությունը Հորսշու Բենդի ճակատամարտում հանգեցնում է սպիտակամորթների հոսքին։ Մոնտգոմերին դառնում է Ամերիկայի Համադաշնային Նահանգների առաջին մայրաքաղաքը։ Քաղաքը խիստ տուժում է Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմի տարիներին։

19-րդ դարի վերջերն սկսում է զարգանալ արդյունաբերությունը, սակայն 1915 թվականին բամբակային երկարաքթերի հարձակումը կաթվածահար է անում գյուղատնտեսությունն ու բամբակի արտադրությունը; 1930-ական թվականներին զարգացում են ապրում էներգետիկան և սև մետալուրգիան։ 1950-1960-ական թվականներին, չնայած առկա բազմաթիվ խնդիրներին, նահանգը անցնում է ամբողջական ինդուստրացմանը։

Ալաբամայի մակերեսը 135.765 մ² է։ Սահմանակցում է Ջորջիա (արևելքում), Միսիսիպի (արևմուտքում), Թենեսի (հյուսիսում) և Ֆլորիդա (հարավում) նահանգներին։ Հարավից ողողվում է Մեքսիկական ծոցի ջրերով։ Նահանգի գրեթե մեկ երրորդը հարթավայր է, որ հարում է Մեքսիկական ծոցին և Միսիսիպի գետին։ Ալաբամայի հյուսիս-արևելքը զբաղեցնում է Ապալաչների լեռնաճյուղը, որտեղ գտնվում է նահանգի ամենաբարձր կետը` Չիխա լեռը (ծովի բարձրությունից` 735 մ բարձրություն)։ Նահանգի տարածքի մոտ 67 %-ը պատված է անտառներով։ Նահանգի տարածքով է հոսում ԱՄՆ-ի ամենագեղեցիկ գետերից մեկը` Կահաբան։

Կլիմա

 

Ալաբամայի կլիման մերձարևադարձային օվկիանոսյան է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը մոտ 18°С է։ Ձմեռները մեղմ են, հունվարի միջին ջերմաստիճանը հարավային մասում` Մեքսիկական ծոցի ափին, տատանվում է 5-12°С սահմաններում։ Ամառները շատ շոգ են, առանձին շրջաններում ամառային միջին ջերմաստիճանը անցնում է 32°С-ը։ Չնայած ձյուն հազվադեպ է տեղում, սակայն Մոնտգոմերիի հյուսիսում սեզոնին մի քանի անգամ կարող է ձյուն տեղալ։ Մի քանի տարին մեկ գրանցվում են ձյան առատ տեղումներ։

Տեղումները լիառատ են նահանգի ողջ տարածքում։ Տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշը 1400 մմ է։ Ալաբաման գտնվում է Մեքսիկական ծոցից եկող արևադարձային ցիկլոնների և փոթորիկների ազդեցության գոտում։ Կանզասի նման Ալաբամայում ևս գրանցվում են F5 ուժգնության ամենամեծ թվով պտտահողմեր։

 

ԱՄՆ-ի մարդահամարի բյուրոյի տվյալներով 2011 թվականին Ալաբամա նահանգի բնակչությունը կազմել է 4.802.0740 մարդ։ Բնակչության աճը 2010 թվականի համեմատությամբ կազմել է 0.48 %: 2000 թվականի տվյալներով մինչև 18 տարեկանների թիվը կազմում է բնակչության 25.3 %-ը, իսկ 65 տարեկանից բարձր բնակիչների թիվը` 25.3 %-ը։ Տղամարդիկ կազմում են 48.3 %, իսկ կանայք` 51.7 %:

2010 թվականի տվյալներով ռասայական կազմը հետևյալ տեսքն ունի. սպիտակամորթներ` 68.5 %, սևամորթներ` 26.2 %, բնիկ ամերիկացիներ` 0.6 %, ասիացիներ` 1.1 %, Հավայան կղզիների և Օվկիանիայի բնակիչներ` 0.1 %, այլ ռասայի ներկայացուցիչներ` 1.5 %: Սպիտակաորթ բնակչությունը հիմնականում անգլիական, իռլանդական և գերմանական ծագում ունեն։ 2000 թվականի տվյալներով Ալաբամայի 96.7 %-ը տանը խոսում են անգլերեն, 2.2 %-ը` իսպաներեն, 0.4 %-ը` գերմաներեն, 0.3 %-ը` ֆրանսերեն և 0.1 %-ը` չինարեն։ 2004 թվականի տվյալներով մոտ 108.000 մարդ (Ալաբամայի բնակչության 204 %-ը) ծնվել է Ալաբամայի տարածքից դուրս։

Բնակչության աճի դինամիկա

• 1950 - 3 061 743 մարդ
• 1960 - 3 266 740 մարդ
• 1970 - 3 444 165 մարդ
• 1980 - 3 893 888 մարդ
• 1990 - 4 040 587 մարդ
• 2000 - 4 447 100 մարդ
• 2010 - 4 779 736 մարդ

Ալաբամայի համալսարանը գտնվում է նահանգային իշխանություների տնօրինման տակ։ Գտնվում է Յունիվերսիթի քաղաքում։ Մասնաճյուղեր են գործում Բիրմինգհեմում, Տասկալուսայում, Հանթսվիլում։ Հիմնադրվել է 1831 թվականին։ Բնագիտական ամենամեծ թանգարանը գտնվում է Տասկալուսում։ Գրադարանը (Տասկալուս) պարունակում է մոտ 1.2 միլիոն գիրք։ Համալսարանն ունի մոտ 30.000 ուսանող։ Խորհրդանիշը փիղն է, կրճատ անվանումը` Բամա ('Bama): Փիղը նաև համալսարանական ֆուտբոլային թիմի խորհրդանիշն է։

• Ամերիկացի գրող Հարբեր Լիի «Սպանել կատակաբանին» վեպի գործողությունները կատարվում են Ալաբամա նահանգի Մեյկոմբ քաղաքում։
• Lynyrd Skynyrd խումբը գրել է Sweet home Alabama երգը։ Խմբի անդամների մի մասը ավտովթարի է ենթարկվել, ինչը ներկայացված է ամերիկյան երկու ֆիլմերում։
• «Զոի Հարթը հարավային նահանգից» սերիալի գործողությունները տեղի են ունենում Բլյուբել մտացածին քաղաքում, որն իբր գտնվում է Ալաբամայում։
• Ֆորեսթ Համփը` համանուն ֆիլմի հերոսը, ծնվել է Ալաբամա նահանգի Գրինբոու մտացածին շրջանում և սովորել է Ալաբամայի համալսարանում։
• «Կորուսյալները» հեռուստասերիալի գլխավոր հերոսներից մեկը ծնվել է Ալաբամա նահանգի Ջասպեր քաղաքում։
• The Doors խմբի Alabama song երգում երգվում է Ալաբամայի լուսնի մասին։