Ամն-Ի Դուրս Գալը Փարիզյան Համաձայնագրից

Փարիզի համաձայնագրի 28-րդ հոդվածի համաձայն՝ համաձայնագրից ԱՄՆ-ի շուտափույթ դուրս գալը չի կարող կատարվել 2020 թվականի նոյեմբերի 4-ից շուտ, այսինքն՝ համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելուց չորս տարի հետո ԱՄՆ-ի տարածքում (տարօրինակ զուգադիպությամբ՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 3-ի նախագահական ընտրություններից հետո)։ Մինչև պայմանագրից դուրս գալը ԱՄՆ-ը պարտավոր էր կատարել իր պարտավորությունները, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի համար վնասակար արտանետումների մասին հաշվետվությունների փոխանցումը։

Չնայած ԱՄՆ-ի հանրապետական կուսակցության որոշ անդամների աջակցությանը, կլիմայի վերաբերյալ համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալը քննադատության է արժանացել միջազգային հանրության, կրոնական կազմակերպությունների, ամերիկյան բիզնեսի, քաղաքական գործիչների, բնապահպանների, գիտնականների և Միացյալ Նահանգների քաղաքացիների կողմից ինչպես երկրի ներսում, այնպես էլ արտասահմանում։

Թրամփի հայտարարությունից կարճ ժամանակ անց Կալիֆոռնիայի, Նյու Յորքի և Վաշինգտոնի նահանգապետերը հիմնել են Ամերիկյան կլիմայական դաշինքը (AKA)՝ պարտավորությունները շարունակելու նպատակով, չնայած համաձայնագրից երկրի դուրս գալուն, նման նկատառումներ են հայտնում նաև ԱՄՆ-ի մյուս նահանգապետերը, որոշ քաղաքների քաղաքապետեր և գործարարներ։ ԱՄՆ-ի նահանգապետերին ուղղված խնդրագրեր են ստեղծվել ԱԿԴ-ին միանալու կոչով կամ կրկին Փարիզյան համաձայնագրին վերադառնալու պահանջով։

 

 

Փարիզի համաձայնագիրը լրացնում է ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության շրջանակային կոնվենցիան, որը ստորագրվել է 2015 թվականի դեկտեմբերին բոլոր 195 երկրների կողմից, որոնք ներկա են եղել այդ պահին Փարիզում կլիմայի հարցերով կոնֆերանսին, այդ թվում ԱՄՆ-ը՝ Բարաք Օբամայի ղեկավարությամբ։ Քանի որ CO² արտանետումների երկրների ցանկում Չինաստանը և ԱՄՆ-ը համապատասխանաբար զբաղեցնում են առաջին և երկրորդ տեղը, Օբամայի աջակցությունը և լավ չին-ամերիկյան հարաբերությունները դիտարկվել են որպես հիմնական գործոններ, որոնք պետք է նպաստեին կոնվենցիայի վաղ հաջողությանը։

Համաձայնագրի հիմնական նպատակն է «ապահովել գլոբալ միջին ջերմաստիճանը 2°C-ից ցածր մակարդակի վրա արդյունաբերական մակարդակից», հիմնականում ջերմոցային գազերի արտանետումների կրճատման հաշվին։ ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման պարտավորեցրել Է երեք միլիարդ դոլար փոխանցել Կլիմայի կանաչ հիմնադրամի հաշվին։

2016 թվականի նոյեմբերի 8-ին, համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելուց չորս օր անց, ԱՄՆ նախագահ է ընտրվել հանրապետական կուսակցությունից առաջադրված Դոնալդ Թրամփը։ Թրամփը, ինչպես և շատ պահպանողական հանրապետականներ, քննադատում է կլիմայի փոփոխության վրա մարդու ազդեցության գաղափարը․ 2012 թվականին նա գրել է, որ գլոբալ տաքացման հայեցակարգը ստեղծվել է Չինաստանում՝ ամերիկյան մրցունակությունը թուլացնելու նպատակով։ Իր նախագահական ընտրարշավի ժամանակ նա խոստացել էր «վերակենդանացնել» ածխարդյունաբերությունը, որը, նրա կարծիքով, զսպվում է բնապահպանական նորմերով։ Նշվում էր, որ դրա շնորհիվ նա կարևոր աջակցություն է ստացել այսպես կոչված տատանվող նահանգներից։

 

2017 թվականի ապրիլին Եվրոպական խորհրդարանի քսան պատգամավորներից կազմված խումբը՝ «Այլընտրանք Գերմանիայի համար» աջակողմյան կուսակցությունից, Միացյալ Թագավորության անկախության կուսակցությունից և այլլ կուսակցություններից, նամակ է հղել Թրամփին՝ կոչ անելով նրան դուրս գալ Փարիզյան համաձայնագրից։ Մայիսի 25-ին հանրապետական 22 սենատոր, այդ թվում Սենատի մեծամասնության առաջնորդ Միթչ Մակքոնելը, նույն կոչով նամակ են ուղարկել Թրամփին։ Նամակը պատրաստել է Ջոն Բարասոյի սենատոր, Սենատի շրջակա միջավայրի և հասարակական աշխատանքների կոմիտեի նախագահ և սենատոր Ջիմ Ինհոֆը։ Ստորագրած սենատորների մեծ մասն ընտրվել է այն նահանգներում, որոնց տնտեսությունը կապված է հանածո վառելիքի (ածխի, նավթի և գազի) այրման հետ։ Փոքր ինչ ավելի վաղ 40 դեմոկրատ սենատորներից բաղկացած խումբը նամակ է հղել Թրամփին՝ կոչ անելով ԱՄՆ-ին դուրս չգալ համաձայնագրից՝ գրելով, որ «դուրս գալը կհանգեցնի ամերիկյան հեղինակության և համաշխարհային ասպարեզում ազդեցության անկմանը»։

ԱՄՆ-ի կաբինետում եղել են ինչպես համաձայնագրից երկրի դուրս գալու կողմնակիցները, այնպես էլ հակառակորդները՝ էներգետիկայի նախարար Ռիկ Փերին, պետական քարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը, տնտեսական խորհրդական Գարի Քոնը և նախագահի ավագ խորհրդական Ջարեդ Քուշները չէին ցանկանում համաձայնագրից դուրս գալ, մինչդեռ Սպիտակ տան խորհրդական Սթիվ Բենոնը, Սպիտակ տան հյուպատոս Դոն Մաքգանը և շրջակա միջավայրի պահպանության գործակալության ադմինիստրատոր Սքոթ Պրյուիթը հանդես էին գալիս Փարիզի համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալու օգտին։

2017 թվականի մայիսի վերջին G7-ի գագաթնաժողովի ընթացքում Թրամփը միակն էր Մեծ յոթնյակի անդամներից, որը չհաստատեց հավատարմությունը Փարիզյան համաձայնագրին։ Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը մտահոգություն է հայտնել կլիմայի փոփոխության հետևանքների մեղմացմանն ուղղված համագործակցությունից Թրամփի հրաժարվելու կապակցությամբ՝ հայտարարելով, որ այդ որոշումը կարող է վնասել ամերիկա-գերմանական հարաբերություններին։ Գագաթնաժողովի արդյունքներով հրապարակված կոմյունիկեում հայտարարվել է, որ «Միացյալ Նահանգները ի վիճակի չէ միանալ կլիմայի փոփոխության և Փարիզի համաձայնագրի վերաբերյալ G7-ի մյուս երկրների կոնսենսուսին»։

Սպիտակ տան վարդագույն այգուց 2017 թվականի հունիսի 1-ի հեռուստաուղերձում Թրամփը հայտարարել է. «իմ սրբազան պարտքը կատարելու համար, որպեսզի պաշտպանեմ Միացյալ Նահանգներին և ամերիկյան քաղաքացիներին, ես պետք է հրաժարվեմ մասնակցել Փարիզի կլիմայական համաձայնագրին»՝ հավելելով, որ Փարիզյան համաձայնագրերը շատ անարդար են ԱՄՆ-ի նկատմամբ։ Նա նշել է, որ այդ համաձայնագրերի իրագործումը ԱՄՆ-ին կարժենա երեք տրիլիոն դոլար և 6,5 միլիոն կորցրած աշխատատեղ։ Նա նաև հավելել է, որ համաձայնագրերը կարող են խարխլել պետության տնտեսությունը, կրճատել մեր աշխատակիցներին և «արդյունավետ գլխատել մեր ածխարդյունաբերությունը»։ Թրամփը հայտարարել է, որ ինքը պատրաստ է վերանայել համաձայնագիրը կամ բանակցությունները, բայց եվրոպական և ՄԱԿ-ի ղեկավարները նշել են, որ համաձայնագրերը չեն կարող վերանայվել մեկ պետության պահանջով։ Թրամփը նաև քննադատեց Կանաչ կլիմայի ֆոնդը՝ այն անվանելով «հարստության բաշխման սխեմա․ հարուստներից աղքատներին»։

Սպիտակ տունը ճշտել է, որ Թրամփը դադարեցրել է Բարաք Օբամայի կողմից սկսված ածխաթթու գազի արտանետումների կրճատման իրականացումը, ինչպես նաև, որ ելքի ընթացակարգը կիրականացվի համաձայնագրի պահանջներին համապատասխան։

Ամերիկյան The Washington Post և The New York Times թերթերը նշել են բազմաթիվ սխալներ, որոնց թվում Թրամփի այն պնդումը, թե ԱՄՆ-ն Փարիզի համաձայնագրով արգելք է ստացել ածուխի էլեկտրակայաններ կառուցելու համար, որ Ցելսիուսի 0,2 աստիճան տարբերությունն աննշան է կլիմայագիտության չափանիշներով, որ Կանաչ կլիմայական հիմնադրամի ամերիկյան ներդրումները վճարվել են ամերիկյան պաշտպանական բյուջեից, ինչը, ըստ կանխատեսումների, ամերիկացիները գտնվում են երկրի վրա «ամենամաքուր» ժողովուրդը դառնալու ճանապարհին։

Վերջին ժամանակներս Թրամփը չի արտահայտվել կլիմայի փոփոխության հարցի շուրջ, սակայն արշավի ժամանակ նա հաճախ է հայտարարել, որ գլոբալ տաքացումը խաբեություն է։ Ի պատասխան այն հարցերի, թե արդյոք Թրամփը կարծում է, որ մարդու գործունեությունը նպաստում է կլիմայի փոփոխությանը, Սպիտակ տան մամուլի քարտուղար Շոն Սփայսերը և շրջակա միջավայրի պահպանության գործակալության ադմինիստրատոր Սքոթ Պրյուիթը հայտարարել են, որ չգիտեն, թե ինչի մասին է մտածում ԱՄՆ-ի նախագահը։ 2017 թվականի հունիսի 3-ին ՄԱԿ-ում ԱՄՆ-ի մշտական ներկայացուցիչ Նիկի Հեյլին հայտարարել էր, որ Թրամփը չի հավատում կլիմայի փոփոխությանը։

Միացյալ Նահանգները միանում է երկու այլ պետությունների, որոնք չեն մասնակցում Փարիզյան համաձայնագրին՝ Սիրիային և Նիկարագուային։ Նիկարագուան հրաժարվել է համաձայնագիր ստորագրել՝ պատճառաբանելով, որ բնապահպանական պահանջները բավականաչափ խիստ չեն եղել, մինչդեռ Սիրիան չի կարողացել համաձայնագիր ստորագրել շարունակվող քաղաքացիական պատերազմի պատճառով։

Պոտենցիալ ազդեցություն

Գերմանական ավտոմոբիլային արդյունաբերությունը մտահոգություն է հայտնել համաձայնագրից դուրս գալու ԱՄՆ-ի որոշումից հետո մրցունակ մնալու իր ունակության կապակցությամբ։

Գիտնականներ և բնապահպաններ

Լիդսի համալսարանի տնօրեն Փիրս Ֆորսթերը տեղի ունեցածը համարել է «ապացուցողական քաղաքականության տխուր օր»։ Էդինբուրգի համալսարանից կլիմայագետ Դեյվ Ռեյը հայտարարել է, որ Միացյալ Նահանգները կզղջա այդ օրվա համար։ Մթնոլորտային հետազոտությունների համալսարանական կորպորացիայի նախագահ Անտոնիո Բուսալաչին հայտարարել է, որ ջերմոցային գազերի արտանետումների ավելացումը լուրջ սպառնալիք է մեր հասարակության, բիզնեսի և զինվորականների համար։

Կանադացի գիտնական և բնապահպան ակտիվիստ Դևիդ Սուձուկին հայտարարել է, որ Թրամփը պարզապես բաց է թողել մոլորակին վերաբերող երբևէ տեսած լավագույն գործարքը։ Նյու Դելիում քաղաքական հետազոտությունների կենտրոնից Նավրոզ Դուբաշը տարակուսանք է հայտնել, քանի որ Փարիզյան համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալը կհանգեցնի էներգիայի վերականգնվող աղբյուրների արժեքի նվազեցմանը և կդժվարացնի ներդրումների ստացումը օգտակար հանածոների հանքավայրերի մշակման համար։

Սիեռա ակումբի բնապահպանական խմբերը և բնական ռեսուրսների պաշտպանության խորհուրդը դատապարտել են Թրամփի որոշումը։ Ամերիկացի բնապահպան և գրող, «350.org» էկոլոգիական կազմակերպության հիմնադիր Բիլ Մաք-Կիբբեն այդ քայլի մասին ասել է «Իրաքում պատերազմի սկսվելուց հետո ԱՄՆ-ի ամենահիմար և անխոհեմ որոշումը»։ Մաք-Կիբբենը նշել է, որ Թրամփի որոշումը նշանավորել է դիվանագիտության և գիտության պարտությունը։

Ներքաղաքական արձագանք

Հանրապետականներ

Հանրապետականները հակասական գնահատական են տվել Թրամփի որոշմանը։ Սենատում մեծամասնության առաջնորդ Միթչ Մակքոնելը և ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի խոսնակ Փոլ Ռայանը հայտարարել են, որ այդ որոշումը ամերիկյան միջին խավի և երկրի հանքափորների հաղթանակն է։ Տեխասի գլխավոր դատախազ Քեն Փեքսթոնը նշել է նախագահի որոշման անվեհերությունը։ Այնուամենայնիվ, Մեն նահանգից հանրապետական սենատոր Սյուզան Քոլինզը քննադատել է ԱՄՆ նախագահի որոշումը։ Կալիֆոռնիայի նախկին նահանգապետ Առնոլդ Շվարցենեգերը հրապարակել է տեսաուղերձ, որում հայտարարել է, որ Փարիզյան համաձայնագրին հետագա մասնակցությունից Թրամփի հրաժարվելը հետընթաց քայլ է։

Դեմոկրատներ

ԱՄՆ նախկին նախագահ Բիլ Քլինթոնը գրել է. «Փարիզյան համաձայնագրից դուրս գալը սխալ է։ Կլիմայի փոփոխությունը, իրոք, տեղի է ունենում. մենք պարտավոր ենք պաշտպանել մեր ապագան և ավելի շատ աշխատատեղեր ստեղծել»։ ԱՄՆ նախկին փոխնախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ այդ քայլը սպառնալիքի տակ է դնում երկրի անվտանգությունը։

Նախագահ Դոնալդ Թրամփն իր հաղորդագրության մեջ ասել է. «Ես ընտրվել եմ Փիթսբուրգի, այլ ոչ թե Փարիզի մարդկանց ներկայացնելու համար»։ Փիթսբուրգի գործող քաղաքապետ Բիլ Պեդուտոն անմիջապես Թվիթերյան իր էջում գրել է, որ իր շրջանի ընտրողների 80 %-ը վերջին նախագահական ընտրություններում պաշտպանել է Հիլարի Քլինթոնին։ Բացի այդ, Պեդուտոն հայտարարել է. որպես Փիթսբուրգի քաղաքապետ, ես կարող եմ հավաստիացնել ձեզ, որ մենք կշարունակենք հետևել Փարիզյան համաձայնագրի առաջարկություններին հանուն մեր ժողովրդի, մեր տնտեսության և մեր ապագայի։ Դեմոկրատ սենատոր Չակ Շումերը նույնպես դատապարտել Է Թրամփի որոշումը։

ԱՄՆ նահանգներ

Փարիզի համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալուն անմիջապես արձագանքել են Կալիֆոռնիայի, Նյու Յորքի և Վաշինգտոնի նահանգապետերը՝ հիմնադրելով Ամերիկյան կլիմայական դաշինքը, որը պաշտպանում է Փարիզյան համաձայնագրերը ԱԿԴ-ի անդամ Նահանգների սահմաններում։

ԱԿԴ-ի երեք Նահանգները 2016 թվականի դրությամբ կազմել են ամերիկյան բնակչության ընդհանուր թվաքանակի 20,5 %-ը և երկրի ընդհանուր ՀՆԱ-ի 24,7 %-ը։

2017 թվականի հունիսի 1-ի երեկոյան Կոլորադոն, Կոնեկտիկուտը, Հավայան կղզիները, Օրեգոնը, Մասաչուսեթսը, Ռոդ Այլենդը, Վերմոնտը և Վիրջինիան հայտարարել են ԱԿԴ-ի անդամներին միանալու իրենց մտադրության մասին։ Այլ նահանգների նահանգապետները նույնպես շահագրգռվածություն են հայտնել համաձայնագրի պայմանների պահպանումը շարունակելու հարցում։

Միջազգային արձագանք

• Աֆրիկյան միություն - Աֆրիկյան միության համատեղ հայտարարությունը հաստատել է 55 աֆրիկյան պետությունների հավատարմությունը Փարիզյան համաձայնագրին։
•   Արգենտինա - Երկրի նախագահ Մաուրիսիո Մակրին խորապես հիասթափված էր ԱՄՆ-ի որոշումից՝ աջակցություն հայտնելով Փարիզյան համաձայնագրին։
•   Ավստրալիա - Վարչապետ Մալքոլմ Թերնբուլը հայտարարել է, որ հիասթափված է համաձայնագրից դուրս գալու ԱՄՆ-ի որոշումից՝ նշելով, որ Ավստրալիան կնախընտրեր, որ ԱՄՆ-ն մնա պայմանագրի մեջ։
•   Բելգիա - Բելգիայի վարչապետ Շառլ Միշելը որոշումը «դաժան ակտ» է անվանել։
•   Բրազիլիա - Արտաքին գործերի և շրջակա միջավայրի դաշնային նախարարությունը համատեղ հայտարարություն է հրապարակել, որում հայտարարել են ԱՄՆ-ի որոշումից հիասթափվելու մասին։
•   Կանադա - Վարչապետ Ջասթին Թրյուդոն ասել է, որ խորապես հիասթափված է և Կանադան հաստատակամ է կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարում և պահպանում է մաքուր տնտեսական աճ։ «Կանադան կշարունակի աշխատել ԱՄՆ-ի հետ պետական մակարդակով և կփորձի հասնել ԱՄՆ-ի դաշնային կառավարությանը, որպեսզի քննարկի այդ հարցը, որը չափազանց կարևոր նշանակություն ունի ողջ մարդկության համար»։
•   Չինաստան - ՉԺՀ-ի պետական խորհրդի վարչապետ Լի Կեցյանը հաստատել Է Չինաստանի հավատարմությունը Փարիզյան համաձայնագրին։
•   Կոլումբիա - Կոլումբիայի նախագահ Խուան Մանուել Սանտոսը հայտարարել է, որ «համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալը սպառնալիքի տակ է դնում խաղաղության և մարդկության գոյությունը»։ Շրջակա միջավայրի և կայուն զարգացման նախարար Ժիլբերտու Լուիս Մուրիլյոն հայտարարել է, որ վշտացած է Թրամփի որոշումից, քանի որ այն դժվարացրել Է փարիզյան համաձայնագրի նպատակի իրագործումը։
•   Խորվաթիա - Խորվաթիայի բնապահպանության և էներգետիկայի նախարարությունը հայտարարել է, որ Փարիզյան համաձայնագիրը մեծ մարտահրավեր կլինի։
•   Դանիա - Դանիայի վարչապետ Լարս Լեկկե Ռասմուսենը Փարիզյան համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալու օրը համարել է «տխուր օր ամբողջ աշխարհի համար»։
•   Էստոնիա - Էստոնիայի վարչապետ Յուրի Ռատասը հաստատել է իր երկրի հավատարմությունը համաձայնագրին։
•   Եվրոպական միություն - Եվրոպական հանձնաժողովը խորը ափսոսանք է հայտնել համաձայնագրերից ԱՄՆ-ի դուրս գալու կապակցությամբ։
•   Ֆիջի - Երկրի նախագահ Ֆրենկ Մբաինիմարաման ցավալի է համարել «աշխարհում ամերիկյան առաջնորդության կորուստը»։
•   Ֆինլանդիա - Վարչապետ Յուհա Սիպիլան հայտարարել է, որ Թրամփը պետք է ցույց տա առաջնորդի որակները, և Փարիզի համաձայնագրի բոլոր մասնակիցների համար անհրաժեշտ է ԱՄՆ-ի մասնակցությունը։ Միևնույն ժամանակ երկրի շրջակա միջավայրի նախարար Քիմո Թիիլիկայնենը նշել է, որ ԱՄՆ-ն երբեք այնքան չնչին չի եղել, և որ աշխարհը Դոնալդ Թրամփի առաջնորդության կարիքը չունի։
•   Ֆրանսիա - Թրամփի հետ հեռախոսազրույցում Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը չի քննարկել Փարիզյան համաձայնագրին ԱՄՆ-ի մասնակցության հարցը։ Հեռուստատեսային ելույթում Մակրոնը հաստատել է իր հրավերը ամերիկացի գիտնականներին, որոնք զբաղվում են կլիմայի փոփոխության և էներգիայի վերականգնվող աղբյուրների ուսումնասիրությամբ, ավարտելով իր ելույթը «Եկեք նորից գեղեցիկ դարձնենք մեր մոլորակը» խոսքերով։ Մինչ ԱՄՆ-ի դուրս գալը Ֆրանսիայի նախկին նախագահ Նիկոլա Սարկոզին կոչ է արել բարձրացնել դեպի Եվրոպա ամերիկյան արտահանման սակագները, եթե Թրամփն իրոք ԱՄՆ-ին դուրս բերի Փարիզյան համաձայնագրից։ Ազգային ճակատի առաջնորդ Մարին Լը Պենը բարձր է գնահատել իր նախընտրական խոստումները զսպելու Թրամփի ձգտումը՝ դրա հետ մեկտեղ հայտարարելով, որ նա վշտացած Է Թրամփի որոշումից։
•   Գերմանիա - Թրամփի որոշումը խիստ քննադատության է ենթարկվել Անգելա Մերկելի կողմից։
•   Հունգարիա - Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանը հայտարարել է, որ ցնցվել է եղել Թրամփի որոշումից։
•   Իսլանդիա - Իսլանդիայի կառավարությունը դատապարտել է համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալը։
•   Իռլանդիա - Շրջակա միջավայրի հարցերով մամուլի քարտուղար Շինն Ֆեյն Բրայան Սթենլին խորապես հիասթափված է ԱՄՆ-ի դուրս գալուց։ Իռլանդիայի նախկին նախագահ Մերի Ռոբինսոնը Թրամփի քայլը «իսկապես ցնցող» է անվանել։
•   Հնդկաստան - Նարենդրա Մոդին կրկին հաստատել է Հնդկաստանի հավատարմությունը համաձայնագրերին՝ խոստանալով գերակատարել պլանները։
•   Իսրայել - Իսրայելի էներգետիկայի նախարար Յուվալ Շտայնիցը քննադատել Է Թրամփի որոշումը։
•   Իտալիա - Պաոլո Ջենտիլոնին ափսոսանք է հայտնել Փարիզյան համաձայնագրերից ԱՄՆ-ի դուրս գալու կապակցությամբ։
•   Ճապոնիա - Ճապոնիայի ԱԳՆ-ի հայտարարության մեջ ասված է, որ Թրամփի արարքը «ափսոսանքի արժանի է» և «Ճապոնիան կարծում է, որ զարգացած երկրների ղեկավարությունը հսկայական նշանակություն ունի, իսկ փարիզյան համաձայնագրի կայուն կատարումը վճռորոշ նշանակություն ունի»։ Շրջակա միջավայրի նախարարը հայտարարել է, որ ինքը խիստ հիասթափված է և որպես նախարար, և որպես մարդ, իսկ Փարիզի համաձայնագրից դուրս գալը մարդկային ցեղի իմաստությունից շեղվելու փորձ է։
•   Լատվիա - Շրջակա միջավայրի պահպանության նախարարությունը և տարածաշրջանային զարգացման նախարարությունը հայտարարություն են հրապարակել, որը հաստատում է Լատվիայի հավատարմությունը Փարիզյան համաձայնագրին՝ նշելով, որ Թրամփի որոշումը կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ զարգացող երկրներում էկոլոգիապես մաքուր էներգիայի ներդրումների վրա։
•   Մալդիվներ - Շրջակա միջավայրի նախարար Տորիկ Իբրահիմը, ելույթ ունենալով փոքր կղզի-պետությունների դաշինքի անունից, դատապարտել Է Թրամփի գործողությունները։
•   Մարշալյան կղզիներ - Երկրի նախագահ Հիլդա Հայնը նույնպես դատապարտել է Թրամփի քայլը։
•   Մեքսիկա - Մեքսիկայի նախագահ Էնրիկե Պենյա Նյետոն հաստատել է Փարիզյան համաձայնագրի անվերապահ աջակցությունը։
•   Մարոկկո - Մարոկկոյի նախագահ Սալահեդդին Մեզուարը խորը հիասթափություն է հայտնել՝ նշելով, որ կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի հավաքական ջանքերը կշարունակվեն։
•   Նոր Զելանդիա - Երկրի վարչապետ Բիլ Ինգլիշը հայտարարել է, որ ինքը Թրամփի որոշումը կքննարկի ԱՄՆ պետքարտուղարի՝ Ռեքս Թիլերսոնի հետ Նոր Զելանդիա կատարելիք այցի ընթացքում։
•   Նիդերլանդներ - Նիդեռլանդների արտաքին գործերի նախարար Բերտ Կոնդերսը Թրամփի որոշումը համարել է արմատական սխալ, որը վնաս կհասցնի ամբողջ աշխարհի քաղաքացիներին, այդ թվում՝ Միացյալ Նահանգների քաղաքացիներին։
•   Նորվեգիա - Նորվեգիայի կառավարությունը դատապարտել Է Թրամփի որոշումը։
•   Լեհաստան - Էներգետիկայի փոխնախարար Գժեգոշ Տոբիշովսկին աջակցել է Թրամփին։
•   Պորտուգալիա - Նախագահ Մարսելո Ռեբելո դե Սոուզան հայտարարել Է. «կլիմայի փոփոխությունը խնդիր է, և քաղաքական պատճառներով նրա գոյությունը ժխտելը չի նշանակում հեռացնել այն»։ Նա նաև հաստատել է, որ Եվրոպան պետք է մնա կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի առաջնորդ, «արդար և իրական» գործի առաջնորդ։ Նախնական դպրոց կատարած այցի ժամանակ երկրի վարչապետ Անտոնիու Կոշտան հայտարարել է «Ամոթ է, որ նախագահ Թրամփը չի այցելել դպրոց և չգիտի այն, ինչը երեխաներն արդեն գիտեն... որ մենք ունենք միայն մեկ մոլորակ, և որ մեր գլխավոր պարտքն է պահպանել այն ապագա սերունդների համար»։
•   Ռուսաստան - Կրեմլի պաշտոնական ներկայացուցիչ Դմիտրի Պեսկովը, դուրս գալու մասին Թրամփի հայտարարությունից քիչ առաջ, հաստատել է Ռուսաստանի աջակցությունը Փարիզյան համաձայնագրին։ Համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալուց հետո, պատասխանելով Թրամփի արարքին Ռուսաստանի վերաբերմունքի մասին ԶԼՄ-ների հարցին, Պուտինը հայտարարել է․ «Don’t worry, be happy»։
•   Հարավային Աֆրիկա - Հարավային Աֆրիկայի կառավարությունը խորը ափսոսանք է հայտնել Փարիզյան պայմանագրից հրաժարվելու Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների որոշման կապակցությամբ։
•   Հարավային Կորեա - Հարավային Կորեայի ԱԳՆ-ն ափսոսանքով է ընդունել ԱՄՆ նախագահի որոշումը։
•   Շվեդիա - ԱԳ նախարար Մարգոտ Վալստրյոմը դատապարտել է ԱՄՆ-ի՝ համաձայնագրից դուրս գալու Դոնալդ Թրամփի որոշումը։
•   Թուրքիա - Մեհմեդ Էմին Բիրպինարը հույս է հայտնել, որ մյուս երկրները չեն հետևի ԱՄՆ նախագահի օրինակին և հաստատել է Թուրքիայի հավատարմությունը՝ չնայած համաձայնագրի անարդար բնույթին։
•   Տուվալու - Վարչապետ Էնելե Սոպոագան հայտարարել Է, որ ԱՄՆ-ն «հրաժարվել է իրենցից»։
• ՄԱԿ - ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիու Գուտեռեշը Թրամփի որոշումը գլխավոր հիասթափությունն է անվանել։
•   Միացյալ Թագավորություն - Վարչապետ Թերեզա Մեյը հիասթափություն է հայտնել Թրամփի հետ հեռախոսազրույցի ընթացքում և հաստատել է համաձայնագրին Մեծ Բրիտանիայի հավատարմությունը։ Ուղիղ եթերում նա ասել է. «Ես խոսել եմ Դոնալդ Թրամփի հետ և նրան ասել, որ Մեծ Բրիտանիան հավատում է Փարիզյան համաձայնագրին»։
•   Վատիկան - Վատիկանի եպիսկոպոս, գիտությունների պապական ակադեմիայի կանցլեր՝ Մարսելո Սանչես Սորոնդոն, համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալը համարել է «հսկայական թքած ամբողջ աշխարհի երեսին»։
•   Զամբիա - Զամբիայի ջրամատակարարման, սանիտարական և շրջակա միջավայրի պահպանության նախարար Լլոյդ Կազիյյան համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալը լուրջ ողբերգություն է համարել զարգացող երկրների համար։

Բիզնես և արդյունաբերություն

Մաքուր ածուխի և էլեկտրաէներգիայի և Peabody Energy ամերիկյան կոալիցիան, ԱՄՆ-ի խոշորագույն ածուխի արտադրողները ողջունել են Թրամփի որոշումը, հայտարարելով, որ արդյունքը կդառնա էներգակիրների գների իջեցումը և մատակարարումների հուսալիության բարձրացումը։

Համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալու օրը 25 ընկերություններ ամբողջ էջում  բաց նամակ են տեղադրել ԱՄՆ-ի նախագահին The New York Times-ում և The Wall Street Journal-ում՝ կոչ անելով պահպանել ԱՄՆ-ի մասնակցությունը Փարիզյան համաձայնագրին։ Այդ ընկերություններն են․

• Adobe
• Apple
• Blue Cross Blue Shield
• Danfoss
• Dignity Health
• Facebook
• Gap
• Google
• The Hartford
• Hewlett Packard Enterprise
• Ingersoll Rand
• Intel
• Johnson Controls
• Levi Strauss & Co.
• Mars
• Microsoft
• Morgan Stanley
• National Grid
• PG&E
• Royal DSM
• Salesforce.com
• Schneider Electric
• Tiffany & Co.
• Unilever
• VF

Թրամփի հայտարարությունից հետո ExxonMobil, Chevron, Shell և General Motors ընկերությունները հաստատել են իրենց աջակցությունը Փարիզյան համաձայնագրին և կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի միջոցներին։

Մայքլ Բլումբերգը պարտավորվել է 15 միլիոն դոլար փոխանցել ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայի գործադիր քարտուղարությանը՝ բացատրելով իր որոշումը «Ամերիկացիները կհարգեն և կկատարեն Փարիզյան համաձայնագիրը, և Վաշինգտոնը չի կարողանա մեզ կանգնեցնել»։ Թրամփի հայտարարությւոնից կարճ ժամանակ անց, քաղաքների երեսուն քաղաքապետեր, երեք նահանգապետեր, ավելի քան ութսուն բուհերի ռեկտորներ և ավելի քան հարյուր ձեռնարկությունների ղեկավարներ աջակցություն են հայտնել Բլումբերգին և բանակցություններ են սկսել Միավորված ազգերի կազմակերպության հետ, որպեսզի ներկայացնեն ԱՄՆ-ի արտանետումների սահմանափակման պլանը Փարիզի համաձայնագրի ուղեցույցներին համապատասխան։

Goldman Sachs-ի գլխավոր տնօրեն Լլոյդ Բլանկֆեյնը Թրամփի որոշումը որակել է որպես «հարված աշխարհի շրջակա միջավայրին և ԱՄՆ-ի առաջնորդությանը»։ General Electric-ի գլխավոր տնօրեն Ջեֆրի Իմելտը հայտարարել է, որ կլիմայի փոփոխությունը իսկապես հնարավոր է։

Google-ի գլխավոր տնօրեն Սունդար Պիչայը, Microsoft-ի նախագահ Բրեդ Սմիթը, Apple-ի գլխավոր տնօրեն Թիմ Քուկը, Facebook-ի գլխավոր տնօրեն Մարկ Ցուկերբերգը և General Electric-ի գլխավոր տնօրեն Ջեֆրի Իմելթը դատապարտել են Թրամփի որոշումը։ Microsoft կորպորացիայի ղեկավար Սաթյա Նադելան ասել է, որ Microsoft-ը կարծում է, որ «կլիմայի փոփոխությունը հրատապ խնդիր է»։

Նախագահին առընթեր խորհրդատվական մարմիններից հեռանալու մասին դիմումներ՝ ի նշան բողոքի

Երկու գործարարներ պաշտոնաթող են եղել ռազմավարության և քաղաքականության նախագահական ֆորումի անդամների պաշտոններից՝ ի նշան համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալու դեմ բողոքի։ Tesla և SpaceX ընկերությունների գլխավոր տնօրեն Իլոն Մասկը հրաժարական է տվել երկու նախագահական խորհրդատվական խորհուրդների պաշտոններից։ Մասկը հայտարարել է. «կլիմայի փոփոխությունն իրական է»։ «Փարիզը» լքելը լավ չէ ինչպես Ամերիկայի, այնպես էլ ամբողջ աշխարհի համար։

Walt Disney ընկերության գլխավոր տնօրեն Ռոբերտ Այգերը նույնպես հրաժարական է տվել, ասելով. «Սկզբունքորեն, ես դուրս եմ եկել նախագահական խորհրդից Փարիզյան համաձայնագրի պատճառով»։

ԱՄՆ հասարակական կարծիք

Փարիզյան համաձայնագիրը ամերիկացիների շրջանում շրջանառվող թեմա է։ Չիկագոյի գլոբալ հարցերի խորհրդի ազգային հարցումը, որն անցկացվել է 2016 թվականի հունիսին, հայտնաբերել է, որ ամերիկացիների 71 %-ը հանդես է գալիս Փարիզյան համաձայնագրին ԱՄՆ-ի մասնակցության պահպանման օգտին։ 2016 թվականի նոյեմբերին Եյլի համալսարանի կողմից անցկացված համանման հարցումը ցույց է տվել, որ ամերիկացի ընտրողների 69 %-ը քվեարկել Է Փարիզի համաձայնագրում ԱՄՆ-ի պահպանման օգտին, այն դեպքում, երբ դուրս գալու օգտին հանդես է եկել միայն 13 %-ը։ Համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալու մասին Թրամփի որոշումը գնահատվել է որպես միայն իր քաղաքական բազան բավարարելու փորձ՝ վտանգելով վանել դեմոկրատներին և անկախ ընտրողներին։ Այս ռազմավարությունը տարբերվում է ԱՄՆ նախագահների մեծամասնության տիպիկ մոտեցումից, որոնք պատմականորեն փորձել են հետևել կենտրոնականությանը։ The New York Times-ը այդ գործողությունը անվանել է «համարձակ և ռիսկային ռազմավարություն»՝ Թրամփին անվանելով առաջին նախագահ, որը «կառավարում է առանց բնակչության մեծամասնության կարծիքի վրա հիմնվելու»։

Washington Post-ի և ABC News-ի համատեղ հարցումը, որն անցկացվել է 2017-ի հունիսի 2-ից 4-ը, պարզել է, որ հարցման մասնակիցների 59 %-ը դեմ է արտահայտվել Փարիզի համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալու մասին Թրամփի որոշմանը և միայն 28 %-ն է կողմ արտահայտվել դրան։ Համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալուց հետո ամերիկյան տնտեսության համար հետևանքների վերաբերյալ համանման հարցումը տվել է հետևյալ արդյունքները. 42 %-ը համարել է, որ ԱՄՆ-ի դուրս գալը կվնասի տնտեսությանը, 32 %-ը կարծում է, որ դա կօգնի տնտեսությանը, ևս 20 %-ը կարծում է, որ Փարիզյան համաձայնագրից ԱՄՆ-ի դուրս գալը ոչ մի կերպ չի ազդի երկրի տնտեսության վրա։

ԶԼՄ

Ամերիկյան

The New York Times-ը Թրամփի որոշումը «ամոթալի» է անվանել և հայտարարել, որ «Թրամփը ոչինչ չգիտի կամ թույլ է հասկանում էկոլոգիական հավասարակշռության խախտման մասին նախազգուշացումները»։

Tampa Bay Times-ը քննադատել Է Թրամփի որոշումը՝ գրելով, որ առավել ենթակա են կլիմայի փոփոխության սպառնալիքի ափամերձ շրջանները, մասնավորապես Ֆլորիդան, որն արդեն այժմ տառապում է ծովի մակարդակի բարձրացումից, ինչը վնասում է տարածքին և ենթակառուցվածքին, խմելու ջրի հետ կապված խնդիրներ են առաջանում։ Detroit Free Press-ը հայտարարել է, որ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը վտանգի տակ է դրել մեր երեխաների, մեր թոռների և մեր մոլորակի ապագան։

Բլումբերգը հայտարարել Է, որ Թրամփի ղեկավարությամբ ԱՄՆ-ն ավելի անպատասխանատու Է դարձել։

Սակայն National Review-ն աջակցել Է Թրամփին։ Breitbart News-ը նույնպես աջակցություն է հայտնել ԱՄՆ նախագահի որոշմանը։

Էրիկ Էրիքսոնը Փարիզյան համաձայնագրից դուրս գալը ճիշտ քայլ է համարել, քանի որ կլիմայի փոփոխությունը խնդիր չէ, որը պետք է լուծել։ Դուգլաս Շենն, ընդհակառակը, հայտարարել է, որ «Փարիզյան համաձայնագրից դուրս գալը միայն արագացնում է գլոբալ քաղաքական և տնտեսական առաջնորդի պաշտոնից ԱՄՆ-ի հեռանալը»։

Օտարերկյա

Բրիտանական The Guardian-ը նշել է, որ ընդունված որոշումը հազիվ թե հետաձգի էներգիայի վերականգնվող աղբյուրների զարգացումը՝ հավելելով. «շատ ավելի հավանական է, որ Թրամփի զոհը կարող է դառնալ ամերիկյան տնտեսությունը, որին նա ցանկանում է պաշտպանել»։ Բրիտանական The Independent թերթը նույնպես քննադատել է Թրամփի որոշումը։

Կանադայի Տորոնտո Սթարի ամենօրյա թերթը տեղի ունեցածը որակել է որպես «հավանաբար ամենավատ արարքը, որը Դոնալդ Թրամփը մինչ օրս կատարել է»։

Չինաստանի պետական լրատվական Xinhua գործակալությունը նույնպես քննադատել է ԱՄՆ նախագահի որոշումը։

Հայտարարության օրը ցուցարարները հավաքվել են Սպիտակ տան դարպասների մոտ։ Ցուցարարների թվում է եղել Բիլ Նայը՝ գիտության հանրահռչակողն ու հեռուստահաղորդավարը, որը հայտնի է գիտական տերմիններն ավելի մատչելի դարձնելու ունակությամբ։ Վաշինգտոնում Ջոն Ուիլսոնի տունը վառվել է կանաչ գույնով՝ ի նշան որոշման դեմ բողոքի։ Ավելի ուշ կանաչ գույն սկսեցին լուսավորել համաշխարհային առևտրի կենտրոնները, Կոստյուշկոյի կամուրջը, Նյու Յորքի քաղաքապետարանը, Բոստոնի և Մոնրեալի քաղաքապետարանները, Փարիզի դե Վիլ հյուրանոցը, Մեխիկոյում հեղափոխության հուշարձանը և անկախության հրեշտակը։ Բողոքի ակցիաները տեղի են ունեցել նաև Նյու Յորքում, Մայամիում, Սան Դիեգոյում և Սիրաքյուոսում։