Deerter

Se hoolt sik ehre Energie nich dör Photosynthese un bruukt Suerstoff to’n Aten. Deerter nehrt sik vun annere Organismen (Heterotrophie). De meisten Deerter könnt sik vun de Stäe weg rögen un hefft Sinnorgane. De Wetenschop vun de Deerter is de Zoologie. In de Zoologie ehre Systematik speelt de Deerter in ehre Meenheit vundagen keen Rull. In de Taxonomie warrt mit dat „Riek vun de Deerter“ meist de Grupp vun de Veelzellers (Metazoa) meent. Anners is dat „Deertenriek“ en annern Naam for de Fauna in en sunnerlich Rebeet oder ok up de ganze Eer.

In de Taxonomie sünd de Deerter fröher faken as en Riek binnen de Domään vun de Eukaryoten beschreven wurrn un gegen de Planten un de Swämme over stellt. Fröher weer dat so, dat Veelzellers mit en ganze Grupp vun Eenzellers, dat weern de Protozoa, tohopen faat wurrn sünd. En gemeensam Kennteken vun düsse Gruppen (gegen de Planten un de Swämme over) is dat Fehlen vun en Zellwand. Um de Zellen umto gifft dat blot de Zellmembran.

Later hefft Forschers in de Gemarken vun de Phylogeneetsche Systematik avers rutfunnen, dat so en Tosamenfaten nich angeiht. Twaars weert de Veelzellers (Metazoa) hüdigendags ankeken as en Grupp mit en gemeensamen Anfang. Man de Protozoa sünd keen monophyleetsche Grupp, de in sik afslaten is. Se höört to Gruppen vun Organismen to, de to’n Deel nich verwandt sünd mit’nanner. Dor höört ok Orden to, de Photosynthese bedrievt un de as Algen betekent weern könnt un to de Planten tohöört.

Veelzellers

An’n neegsten verwandt mit de Veelzellers sünd de Lüttjen Kragenpietschendeerter (Choanoflagellata), de just so utseht, as de Swammdeerter (Porifera) ehre Kragenpietschenzellen (Choanozyten). Eng verwandt sünd bovenhen ok de Swämme, de jummers to de Planten torekent wurrn sünd. Hüdigendags weert de Deerter (na düsse Definition), de Swämme un de Lüttjen Kragenpietschendeerter, tohopen mit en poor annere Gruppen Eenzellers, unner den Naam Opisthokonta in de Eukaryoten insorteert.

Over de Systematik vun de veelzelligen Deerter warrt in’n Momang duchtig forscht. So, as se nu hier dorstellt warrt, warrt dat sachs nich endgüllig dor stahn. Dor warrt jummers wieter unnersocht un Nees utfunnen. Liekers steiht düsse Systematik up den Grund vun en Reeg vun phylogenoomsche Arbeiden.

• Animalia
  • Lüttje Kragenpietschendeerter (Choanoflagellata)
  • Metazoa
    • Swammdeerter (Porifera)
    • „Eumetazoa+Placozoa“
      • Placozoa
      • Eumetazoa
        • Coelenterata
        • Bilateria
          • Acoelomorpha
          • Eubilateria
            • Protostomia
            • Deuterostomia

So, as düsse aktuelle Systematik hier dorstellt is, fallt sunnerlich up, dat de Coelenterata wedder vörkaamt. Dat passeert na Philippe et al. (2009) un geiht t.B. toweddern Dunn et al. (2008). Bovendem weert en Reeg vun Gruppennaams, de faken bruukt weert, hier ut verscheden Grünn nich mehr uptellt:

• Choanoflagellates - Synonym to Choanoflagellata
• Choanomonada - Synonym to Choanoflagellata
• Choanozoa - Paraphylum ut Ichthyosporea, Filasterea un Choanoflagellata
• Coelomata - Synonym for Eubilateria
• Diploblasta - Synonym to Coelenterata
• Parazoa - Paraphylum ut Porifera un Placozoa
• Radiata - Synonym to Coelenterata
• Triploblasta - Synonym to Bilateria
• Uurmetazoa - Synonym to Metazoa

Faken warrt Animalia as Synonym to Metazoa bruukt. Vundeswegen weert de Choanoflagellata mit een oder wenig Zellen nich as echte Deerter ankeken, man as Sustergruppe to de Animalia/Metazoa. Dat Monophylum, dat Choanoflagellata un Metazoa tohopenfaten deit, hett denn keen Naam.

Eenzellers (Protozoa)

De Eenzellers (Protozoa), de vörmols unner de Deerter insorteert wurrn sünd, kaamt ut en Reeg vun verscheden Taxa mank de Eukaryoten. Dor hannelt sik dat um all eenzellig Organismen bi, de en Zellkarn hefft, avers keen Chloroplasten, un de sik vundeswegen heterotroph nehren doot. Eenzellers sunner Chloroplasten finnt sik nich blot in de boven nömmten Opisthokonta, man ok in de Amoebozoa, de Rhizaria un de Excavata. Anners rum sünd mank de Archaeplastida un de Chromalveolata meist blot Eenzellers to finnen, de in de Photosynthese togange sünd.

So, as de Zoologie dat ankieken deit, is ok de Minsch en Deert. Man in de Ümgangsspraak just as in de Philosophie warrt (in meist all Spraken) de Minsch nich mit den Begreep „Deert“ betekent, man dor gifft dat en egen Woort for. Wie de Minsch to de annern Deerter steiht („Minsch-Deert-Relation“) dor befaat sik de Philosoophsche Anthropologie un de Anthrozoologie mit.

De Ethologie un de Zoosemiotik hefft klaar maakt, dat ok Deerter komplexe Muster upwiest, wie se sik beert un dat se ok Tekensysteme bruken doot („Deerterspraaken“). Wieterhen is midderwielen ok de Warktüüchbruuk bi Deerter goot beschreven. Bi allerhand Orden is midderwieln klaar wurrn, dat se den so nömmten Spegeltest bestahn hefft (dat Sik-sülms-erkennen in’n Spegel), dormank bi den Schimpansen un de Heister. Of düsse Tests so verstahn weern könnt, dat ok Deerter en Bewusstsien hefft, dor hefft sik de Forschers noch um in’e Plünnen. Mol af vun den Minschen is keen Oort mank der Deerter bekannt, de en hooch entwickelt Kultur toeerst mol dör Lehren in’n sozialen Verband tostannen bringen kann.

Na dat Röömsche Recht, dat up us tokamen weer, sünd Deerter as „saken“ ankeken wurrn. Dat is 1990 ännert wurrn, as de § 90a in dat Börgerliche Gesettbook inföögt wurrn is:

„Deerter sünd keen Saken. Se weert schuult dör sunnerliche Gesette. De Gesette, de for Saken gellen doot, sünd passlich an to wennen, wenn nich anners wat bestimmt is.“

• Projekt: Deerternaams up Platt