Rhyfel Cyntaf Tsietsnia

Rhyfel Cyntaf Tsietsnia
Hofrenydd Rwsiaidd a saethwyd lawr gan frwydrwyr Tsietsniaidd ger y brifddinas Grozny ym 1994
Dyddiad 11 Rhagfyr 1994 – 31 Awst 1996 (1 flwyddyn, 264 o ddiwrnodau) Lleoliad Tsietsnia, rhannau o Ingushetia, Stavropol Krai a Dagestan Canlyniad Cadoediad, buddugoliaeth Ffederasiwn Rwsia
Cydryfelwyr
Ffederasiwn Rwsia Cyngor Dros Dro Tsietsnia	Gweriniaeth Tsietsniaidd Itsceria
Arweinwyr
Boris Yeltsin Pavel Grachev Anatoly Kulikov Konstantin Pulikovsky Anatoliy Romanov Anatoly Shkirko Vyacheslav Tikhomirov Gennady Troshev	Dzhokhar Dudayev Aslan Maskhadov Ibn al-Khattab Shamil Basayev
Nerth
38,000 (Rhagfyr 1994) 70,500 (Chwefror 1995)	Amcangyfrif Rwsiaidd o ryw 15,000 o filwyr a 15,000 i ryfelwyr afreolaidd
Anafusion a cholledion
Milwrol: 5,732 yn farw neu ar goll (cyfrif swyddogol) Sifiliaid: Hyd at 100,000 o Rwsiaid ethnig yn y ddwy ryfel (amcangyfrif swyddogion Tsietsniaidd yn 2005) O leiaf 161 wedi'u lladd y tu allan i Dsietsnia	Milwrol: 17,391 yn farw neu ar goll Sifiliaid: Hyd at 30,000–40,000 o Dsietsniaid yn y ddwy ryfel (amcangyfrif swyddogion Tsietsniaidd yn 2005)

Cafodd y Blaid Gomiwnyddol yng Ngweriniaeth Tsietsnia ei dymchwel gan fudiad poblyddaidd Dzhokar Dudayev a ddatganodd annibyniaeth oddi ar Ffederasiwn Rwsia ar 1 Tachwedd 1991. Wnaeth lluoedd arfog Rwsiaidd yn y weriniaeth ffoi yn raddol, gan alluogi gwrthryfelwyr Tsietsniaidd i anrheithio'r arfdai milwrol ffederal a chael gafael ar arfau.

Ar gychwyn y gwrthdaro, ffafriodd Arlywydd Ffederasiwn Rwsia, Boris Yeltsin, ymgyrch baner ffug ar ffurf gwrthryfel mewnol gyda chefnogaeth gudd y Wasanaeth Diogelwch Ffederal (FSB). Credodd na fyddai rhyfel rhwng claniau ym ymddangos yn annisgwyl yng nghymdeithas lwythol Tsietsnia. Ar 5 Rhagfyr 1994, cydnabodd Yeltsin rhan Rwsia yn ymosodiadau gan filisia Ruslan Khasbulatov ar faes awyr a phalas arlywyddol y brifddinas Grozny ar 25 Tachwedd. Anfonodd lluoedd Rwsiaidd i Tsietsnia fel rhan o Ymgyrch y Don yn Rhagfyr 1994 ac Ionawr 1995 gan lwyddio i gipio'r brifddinas ym Mrwydr Grozny, a thros yr ugain mis nesaf buont yn brwydro rhyfelwyr gerila yn ardaloedd mynyddig y weriniaeth.

Methodd Yeltsin i ragweld maint a brwdfrydedd y gwrthsafiad Tsietsniaidd, undod y Tsietsniaid, er gwaethaf eu gwahaniaethau llwythol, yn erbyn Rwsia, a'r tueddiad hanesyddol o fethiant ymgyrchoedd milwrol yn ystod gaeaf y Cawcasws. Wrth i'r rhyfel fynd yn fwyfwy amhoblogaidd ymhlith cyhoedd Rwsia, datganodd Yeltsin gadoediad cyn etholiad arlywyddol 1996 ac arwyddwyd cytundeb ar 31 Awst 1996 i ddod â therfyn i'r rhyfel. Ni ddatrysodd y cytundeb yr anghydfod dros statws cyfansoddiadol Tsietsnia, a dechreuodd Ail Ryfel Tsietsnia ym 1999.

• O'Ballance, E. (1997) Wars in the Caucasus, 1990–1995. Basingstoke: Palgrave Macmillan.