Pacistan Punjab

Hon yw rhanbarth fwyaf poblog a ffyniannus y wlad o gryn dipyn ac mae'n gartref i Punjabiaid a sawl grŵp ethnig arall. Yr ardaloedd cyfagos yw Sindh (Sind) i'r de, Balochistan a Khyber Pakhtunkhwa i'r gorllewin, Azad Kashmir (y rhan o Kashmir dan reolaeth Pacistan), Jammu a Kashmir yn India, ac Islamabad i'r gogledd, a'r Punjab Indiaidd a Rajasthan i'r dwyrain, yn India. Y prif ieithoedd yw Punjabi, Urdu a Saraiki. Lahore yw'r brifddinas daleithiol. Daw'r enw Punjab o'r geiriau Perseg Pañj (پنج), sy'n golygu "pump", ac Āb (آب) sy'n golygu "dŵr" (cf. afon yn Gymraeg). Ystyr "Punjab" felly yw "(y) pum dŵr (neu 'afon')" - felly "Gwlad y Pum Afon", sy'n cyfeirio at yr afonydd Indus, Ravi, Sutlej, Chenab a'r Jhelum; mae'r pedair olaf yn llednentydd Afon Indus.

Punjab

Math	province of Pakistan
Prifddinas	Lahore
Poblogaeth	101,391,000
Sefydlwyd	1 Gorffennaf 1970
Cylchfa amser	UTC+05:00
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Punjab
Sir	Pacistan
Gwlad	Pacistan
Arwynebedd	205,344 ±1 km²
Yn ffinio gyda	Khyber Pakhtunkhwa, Sindh, Balochistan, Islamabad Capital Territory, India, Punjab
Cyfesurynnau	31.33°N 74.21°E
PK-PB
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Provincial Cabinet of Punjab
Corff deddfwriaethol	Provincial Assembly of Punjab Province
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Governor of Punjab, Pakistan
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Chief Minister of Punjab
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Am ystyron eraill, gweler Punjab (gwahaniaethu).

Dyma ail ranbarth mwyaf Pacistan o ran arwynebedd gyda 205,344 km² (79,284 mi sgw) ac mae wedi'i lleoli i ogledd-orllewin plat daeaegol India yn Ne Asia.

 

Y prifddinas yw Lahore, a fu'n brifddinas hanesyddol y Punjab ehangach hefyd. Dinasoedd eraill o fewn y rhanbarth yw Faisalabad, Rawalpindi, Gujranwala, Multan, Sialkot, Bahawalpur, Sargodha, Gujrat, Sheikhupura a Jhelum. Ceir chwe prif afon yn nadreddu drwy Punjab, 5 drwy rhan Pacistan o'r Pwnjab: Indus (sy'n llifo o'r Gogledd i'r De), Jhelum, Beas, Chenab, Ravi a Sutlej. Mae bron i 60% o boblogaeth Pacistan yn byw yn Punjab.

Mae mwyafrif yr ardal yn dir ffrwythlon, ar hyd dyffrynoedd yr afonydd ond ceir ychydig o ddiffeithdiroedd ar y ffin gyda Rajasthan a mynyddoedd Sulaiman gan gynnwys diffeithdiroedd Thal a Cholistan.

Prif iaith y rhanbarth yw'r iaith Punjab a ysgrifennir yn y sgript Shahmukhi, a cheir nifer o dafodiaethoedd oddi mewn iddi. Cânt eu siarad gan 60% o Punjabis (neu bobl o Bunjab) ym Mhacistan a'r mwyafrif llethol yn rhanbarth Punjab. Er hyn ni roddir iddi unrhyw gydnabyddiaeth oddi fewn i Gyfansoddiad Pacistan.

Amcangyfrifir bod y bobloageth yn 2010 yn 93,963,240 sef dros hanner poblogaeth y wlad.

O fewn rhanbarth Punjab credir bod 97.21% yn Fwslemiaid gyda'r mwyafrif ohonynt yn Sunni Hanafi a lleiafrif Shia Ithna 'ashariyah. Yr ail grefydd fwyaf yw Cristnogaeth - 2.31% o'r boblogaeth. Ymhlith y crefyddau eraill fe geir Ahmedi, Hindus, Sikhs, Parsis a Bahá'í.

• Punjab, India