باوکانی کەنیسە

ئەوان شانازییان پێدەکرێت کە هێڵکارییەکانی پێکهاتەی عەقیدەی و ڕێکخراوەیی و پاستوراڵی کڵێساکەیان داڕشتووە.

لە کتێبی پیرۆز

وشەی "باوک" لە کتێبی پیرۆزدا بەکارهاتووە بۆ قسەکردن لەسەر نەوەی یەکەمی باوەڕداران لە پەیمانی کۆن، بۆیە بە یەهۆڤا ناونرا "خودای باوکان" (دەرچوون ٣: ١٥)، هەروەها وشەی "باوکەکان" بەکارهێنرا بۆ مامۆستایان و پێغەمبەرانی جولەکەکان کە لە پلەی باوکدا بوون بۆ شوێنکەوتووانیان (کوڕی پێغەمبەران) (١ پاشاکان ٢٠:٣٥).

سەبارەت بە پەیمانی نوێ، بۆمان دەردەکەوێت کە پۆڵسی نێردراوی خودا وشەکە بەکاردەهێنێت بۆ وەسفکردنی (پەیوەندیەک بە باوەڕ).

لە سەدەکانی یەکەمی ئایینی مەسیحیدا

زاراوەی باوک بۆ قسەکردن لەسەر قەشەکانی کڵێسا لە سەرەتای ئایینی مەسیحییەوە بەکارهاتووە، لەوێدا دەبینین کە بتپەرستەکان نازناوی (پۆلیکارپی) قەشەی ئیزمیر بە (مامۆستا ئاسیا و باوکی مەسیحییەکان) ناودەبرد بە هەمان شێوە مەسیحییەکانی لیۆن و ڤیەنا لە ساڵی ١٧٧ی زایینی باسی قەشەی ڕۆمایان کردووە کە ئەلوتێریس (باوک) بووە. دواتر ناونانی پاپا یان پیاوسالار گۆڕدرا بۆ نازناوێک کە دەدرا بە قەشەکانی کورسییە گەورەکانی مەسیحی، ئەوانیش کورسی ڕۆما و قوستەنتینیە و ئەنتیکیا و ئەسکەندەریە و قودس بوو.

لە ناو ئەو ناکۆکی و ناکۆکییە تیۆلۆژی و عەقیدەیانەی کە لە سەدەی چوارەم و پێنجەمدا لەسەر گۆڕەپانی مەسیحییەکان سەریان هەڵدا، پیاوانی ئایینی ئەو قەشانەی کە لە بناغەکانی ئایینی مەسیحی لایان نەدا لە بۆچوونی ئۆرتۆدۆکس تێگەیشتن، بەو پێیەی ئەم وشەیە بە تایبەتی بۆ وەسفکردنی قەشەکان کە لە ئەنجومەنی نیقایا لە ساڵی ٣٢٥ی زایینیدا ئەو عەقیدەیەیان پێناسە کرد.

ئۆگستین ئەو یاسایە سەرەکیانەی ڕوونکردەوە کە ڕەوایەتی پەروەردەی باوک دیاری دەکەن، “دەبێت فێرکارییەکانی لەگەڵ ئەوەی کە کتێبی پیرۆز دەیڵێت وەک ئەوەی کەنیسەی لێ تێگەیشتوون” بگونجێت” و لە درێژەدا دەڵێت “باوکەکان تەنها ئەو شتانە فێری کڵێسا دەکەن کە لێی فێربوون ." ئەو دیدگای ئۆگستین لە سەدەی پێنجەمدا بلوری بوو و گرنگترین تایبەتمەندی باوکی کەنیسەکە بریتی بوو لە: یەکپارچەیی باوەڕەکەی، ڕەفتارەکانی لە نزیکبوونەوەی پیرۆزی، چێژوەرگرتن لە متمانەپێکراوی کەنیسە و سەربەخۆیی بە نەوەی کۆن. لقێکی تایبەتی ئیلاهیات هەیە کە بە پاتریستیک ناسراوە.