Сыднэй: сталіца Новага Паўднёвага Ўэйлзу (Аўстралія)

Сыднэй разьмешчаны на паўднёва-ўсходнім узьбярэжжы Тасманава мора. Жыхары Сыднэю называюцца сыднэйцамі й лічацца аднымі з самых касмапалітычных і шматнацыянальным насельніцтвам. Сыднэй зьяўляецца найбуйнейшым ангельскамоўным горадам сьвету пасьля Лёндану й Нью-Ёрку.

Сыднэй
анг. Sydney
Герб Сыднэю Сьцяг Сыднэю
Першыя згадкі:	1788
Горад з:	1842
Краіна:	Аўстралія
Штат:	Новы Паўднёвы Ўэйлз
Плошча:	12 367,7 км²
Насельніцтва (2017)
колькасьць:	5 131 326 чал.
шчыльнасьць:	414,9 чал./км²
Часавы пас:	UTC+10
летні час:	UTC+11
Тэлефонны код:	+61 2
Паштовы індэкс:	2000
Геаграфічныя каардынаты:	33°52′4″ пд. ш. 151°12′36″ у. д. / 33.86778° пд. ш. 151.21° у. д. / -33.86778; 151.21 151°12′36″ у. д. / 33.86778° пд. ш. 151.21° у. д. / -33.86778; 151.21
Сыднэй на мапе Аўстраліі Сыднэй
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/

Упершыню горад згадваецца ў 1788 годзе як брытанская калёнія ў Аўстраліі, калі ў сыднэйскай бухце камандор флёту Артур Філіп заснаваў тут калёнію-пасяленьне. Горад быў пабудаваны на пагорках у навакольлях Порт Джэксану, які вядомы як Сыднэйскія гавані, сёньня ў гэтым месцы знаходзіцца Сыднэйскі опэрны тэатар і мост Гарбар-Брыдж. Унутраныя раёны сталічнай вобласьці акружаны нацыянальнымі паркамі й прыбярэжнымі раёнамі, якія прыкметны мноствам бухтаў, рэк, заліваў і пляжаў, у тым ліку знакамітым Бондзі-Біч.

У горадзе месьцяцца шмат вядомых паркаў, як то Гайд-парк і Каралеўскія батанічныя сады. У 2010 годзе Сыднэй займаў 7-е месца ў Азіі й 28-е ў сьвеце паводле разьвіцьця эканамічных інавацыяў у сьпісе Топ 100 агенцтва 2thinknow. Сыднэй таксама ўваходзіць у лік дзесяці самых зручных для жыцьця гарадоў у сьвеце.

Сыднэй мае рэпутацыю міжнароднага цэнтру гандлю, мастацтва, моды, культуры, забаваў, музыкі, адукацыі й турызму, што робіць яго адным з глябальных гарадоў у сьвеце. У горадзе праходзілі буйныя міжнародныя спартовыя мерапрыемствы, як то Гульні Брытанскай імпэрыі ў 1938 годзе, летнія Алімпійскія гульні 2000 году, а таксама фінальны матч Кубка сьвету па рэгбі ў 2003 годзе. Асноўны аэрапорт, які абслуговае горад, ёсьць Сыднэйскі аэрапорт. Насельніцтва налічвае каля 4,84 млн чалавек.

Сучасныя дасьледаваньні, заснаваныя на радыёвугляродным аналізе, сьведчаць, што карэнныя жыхары Аўстраліі — першабытныя людзі — упершыню прыйшлі ў гэтую мясцовасьць, на тэрыторыі якой зараз разьмяшчаецца Сыднэй, прыкладна 30 тысячаў гадоў таму назад. Яны належалі да групы кадыгал. Да прыходу сюды эўрапейцаў ім належала тэрыторыя, разьмешчаная на поўдзень ад заліву Порт Джэксан, дзе ў наш час разьмяшчаюцца цэнтральныя раёны гораду. Нягледзячы на тое, што дакладную колькасьць абарыгенаў у тыя часы назваць досыць цяжка, мяркуецца, што іх было 4 альбо 8 тысячаў чалавек.

У 1770 годзе Джэймз Кук падчас сваёй першай экспэдыцыі высадзіўся на паўвостраве Карнэл у заліве Ботані-Бэй. Ён правёў тут восем дзён, абсьледуючы й наносячы на ​​карту гэтыя месцы. Па прыбыцьці ў Ангельшчыну дзякуючы менавіта ягоным станоўчым водгуках аб гэтай мясцовасьці было прынята рашэньне накіраваць сюды пасяленцаў з тым, каб заснаваць новую калёнію. Першы флёт, які складаўся з 11 караблёў, прыбыў сюды ў студзені 1788 году на чале з капітанам Артурам Філіпам. Пры больш дбайным абсьледаваньні берагоў Ботані-Бэй гэтае месца было прызнана не прыдатным для заснаваньня новай калёніі. Капітан Філіп паслаў некалькі груповак на пошукі больш падыходнага месца, і неўзабаве быў знойдзены заліў, які пазьней атрымаў назву Порт Джэксан. У адной з бухтаў гэтага заліва і было вырашана заснаваць новае паселішча. Першапачаткова меркавалася назваць новую калёнію Альбіён, аднак у апошні момант Філіп вырашыў назваць яе ў гонар лорда Сыднэя, які быў у той час сакратаром Вялікабрытаніі па справах калёніяў.

За першым флётам неўзабаве рушыў усьлед другі, а затым і трэці. Па сваёй сутнасьці, яны нічым не адрозьніваліся ад першага, так як асноўнай мэтай гэтых экспэдыцыяў было гэтак жа як і ў першым выпадку, транспартыроўка асуджаных і зьняволеных з брытанскіх турмаў у ізноў утвораную калёнію. Сыднэй доўгі час заставаўся асноўным месцам спасылкі зьняволеных зь Вялікабрытаніі. Нягледзячы на ​​тое, што пачынаючы з 1815 году, пасьля заканчэньня напалеонаўскіх войнаў, вольная іміграцыя пачала набіраць абароты, у 1820 годзе прыкладна 40% насельніцтва складалі зьняволеныя. У 1789 годзе францускі мараплавец Ляпэруз наведаў Ботані-Бэй, і неўзабаве пасьля гэтага сярод першабытнікаў, якія засялялі мясцовасьць, непасрэдна прылеглую да Сыднэю, вылілася наймацнейшая эпідэмія воспы, у выніку якой тысячы першабытнікаў загінулі.

У 1808 годзе ў Сыднэі адбыўся так званы Ромавы бунт. Ён быў выкліканы спробай губэрнатара Новага Паўднёвага Ўэйлза Ўільяма Блая, які праславіўся як адзін з асноўных удзельнікаў падзеяў, зьвязаных з бунтам на караблі «Баўнці», перапыніць манаполію афіцэраў Корпуса Новага Паўднёвага Ўэйлза на алькаголь. Карыстаючыся бязьмежнай уладай у калёніі, афіцэры ператварылі жыхароў практычна ў нявольнікаў, выкарыстоўваючы алькаголь замест грошай пры разьліках за тавары і паслугі. Пасьля доўгіх спрэчак і перамоваў супрацьстаяньне перайшло ў адкрытую канфрантацыю, якая прывяла да арышту і зрушэньню з пасады губэрнатара Блая. Гэты бунт стаў адзіным прыкладам пасьпяховага ўзброенага захопу ўлады ў Аўстраліі. Пасьля прыбыцьця ў Сыднэй новых вайсковых кантынгентаў Корпус быў расфармаваны, а афіцэры, якія ўдзельнічалі ў бунце былі пакараны. Аднак і губэрнатар Блай быў зрушаны са свайго паста і заменены на больш лібэральнага Лаклана Макўоры. У ХІХ стагодзьдзі горад перажыў некалькі «залатых ліхаманак» (першую ў 1851 годзе). Тут праходзілі летнія Алімпійскія гульні 2000 году.

 

Горад знаходзіцца на ўзьбярэжжы Ціхага акіяна і на ўзгор’ях гарамі Блю Маўнтынз. Затока Порт Джэксан у Сыднэі зьяўляецца самай вялікай у сьвеце натуральнай затокай і портам з плошчай 55 км². Гэта затока была ўтворана залітай акіянам рачной дэльтай. У горадзе знаходзіцца каля 70 пляжаў.

Сыднэй знаходзіцца ў зоне ўмеранага клімату, сярэднегадавая тэмпэратура складае 17,9 °C. Самымі цёплямі месяцамі зьяўляюцца сьнежань і люты, самым халодным — ліпень. Сярэдняя колькасьць ападкаў складае каля 1 173 мм, самая вялікая колькасьць ападкаў выпадае ў сакавіку (148 мм).

Клімат

Сыднэй разьмяшчаецца ў зоне вільготны субтрапічны клімату з характэрнымі для яго цёплым летам і прахалоднай зімой. Колькасьць ападкаў, выпадаючых ў горадзе, разьмяркоўваецца на працягу году зь перавагай у зімовыя месяцы. У раёнах гораду, непасрэдна прылеглых да акіяну, клімат зьяўляецца больш роўным, аднак у заходніх раёнах, разьмешчаных больш глыбока ў кантынэнтальнай Аўстраліі, часта назіраюцца больш экстрэмальныя воплескі тэмпэратураў. Самым цёплым месяцам зьяўляецца студзень зь сярэдняй тэмпэратурай паветра 16,6-25,8 °C і сярэдняй колькасьцю дзён з тэмпэратурай паветра больш за 30 °C — 14,6. Абсалютны рэкорд тэмпэратуры быў зафіксаваны 14 студзеня 1939 году, калі тэмпэратура паветра склала 45,3 °C. Зімовая тэмпэратура рэдка апускаецца ніжэй за 5 °C у прыбярэжных раёнах. Самым халодным месяцам зьяўляецца ліпень са сярэднядзённай тэмпэратурай 8-16,2 °C. Рэкордна нізкая тэмпэратура была зафіксаваная ў Сыднэі на ўзроўні 2,1 °C. Ападкі разьмеркаваныя на працягу году больш-менш раўнамерна зь некаторай перавагай у першыя месяцы году, калі надвор’е ў горадзе вызначаюць ўсходнія вятры. Сярэднегадавая колькасьць ападкаў у Сыднэі складае 1217 мм, сярэдняя колькасьць дажджлівых дзён у годзе — 138. Сьнегапад быў зафіксаваны ў цэнтральнай частцы гораду ў апошні раз у 1836 годзе. Аднак сьнежная крупа, якая выпала ў 2008 годзе, якая часам памылкова прымаецца за сьнег, прымушае думаць, што зьява 1836 году магла насіць той жа характар і не было сьнегам.

 

Хоць Сыднэй ня моцна схільны ўплыву цыклонаў, Эль Ніньнё гуляе вялікую ролю ў фарміраваньні клімату гораду. У залежнасьці ад фазы гэта зьява можа стаць, з аднаго боку, прычынай засух і лясных пажараў, з другога, правакуе штармы й паводкі. Многія гарадзкія раёны, якія разьмяшчаюцца ў непасрэднай блізкасьці ад лесу й Буша, падвяргаюцца непасрэднай небясьпецы лясных пажараў. Пажары былі асабліва моцныя паблізу гораду ў 1994 годзе, а таксама ў 2001—2002 гадах. Асабліва пажаранебясьпечнымі сэзонамі зьяўляюцца вясна й лета. У горадзе даволі часта назіраецца моцны град і моцныя штармавыя вятры. Адзін з наймацнейшых Градаў выпаў на тэрыторыі гораду ў 1999 годзе. Ён нанёс істотны ўрон цэнтральным і ўсходнім раёнам Сыднэю. Падчас гэтага шторму асобныя крыгі, якія падалі зь неба, дасягалі памераў прыкладна 9 сантымэтраў у дыямэтры. Гэта прывяло да разбурэньняў, якія ацэньваюцца страхавымі кампаніямі прыкладна ў A $ 1,7 мільярдаў.

Сыднэй схільны да паводак, якія ўзьнікаюць у выніку моцных дажджоў, якія выпадаюць ў горадзе ў асноўным у зімовы й веснавы час. Моцныя ападкі ў гэты пэрыяд, у сваю чаргу, выкліканыя з праходжаньнем над тэрыторыяў усходняй Аўстраліі вобласьці нізкага ціску. Акрамя багатых ападкаў надвор’е ў гэты пэрыяд характарызуецца моцнымі вятрамі й частымі штармамі на моры. Самая моцная паводка адбылася ў Сыднэі 6 жніўня 1986 году, калі на горад на працягу 24 гадзін выпала 327,6 мілімэтраў ападкаў. Гэтая паводка прывяла да паралізацыі транспарту ў некаторых частках гораду, а таксама нанесла шкоду многім будынкаў.

Па дадзеных Аўстралійскага мэтэаралягічнага бюро пэрыяд паміж 2002 і 2005 гадамі характарызаваўся самымі сьпякотнымі летнімі месяцамі з моманту пачатку назіраньняў у 1859 годзе. У 2004 годзе сярэдні максімум дзённых тэмпэратур складаў 23,39 °C, 2005 — 23,35 °C, 2002 — 22,91 °C, 2003 — 22,65 °C. У пэрыяд паміж 1859 і 2004 гадамі сярэдні дзённай максымум тэмпэратураў складаў 21,6 °C. Зь лістапада 2003 году ў Сыднэі было толькі два месяцы, калі сярэдняя максымальная дзённая тэмпэратура была ніжэй сярэдняй за пэрыяд: сакавік 2005 (тэмпэратура ніжэй сярэдняй на 1 °C) Аднак паводле дадзеных Бюро, лета 2007—2008 гадоў было адным з самых халодных за ўсю гісторыю назіраньняў. Паводле гэтых дадзеных лета 2009 году было самым халодным за 11 гадоў, а таксама самым дажджлівым за 6 гадоў. Гэта было ўсяго трэцяе лета за ўсю гісторыю, калі дзённая тэмпэратура не паднімалася вышэй за 31 °C

Кліматычныя зьвесткі для Сыднэя
Паказьнік	Сту	Лют	Сак	Кра	Тра	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сьн	Год
Абсалютны максымум t, °C	45,3	42,1	39,8	33,9	30,0	26,9	25,9	31,3	34,6	38,2	41,8	42,2	45,3
Сярэдні максымум t, °C	25,9	25,8	24,7	22,4	19,4	16,9	16,3	17,8	20,0	22,1	23,6	25,2	21,7
Сярэдні мінімум t, °C	18,7	18,8	17,5	14,7	11,5	9,3	8,0	8,9	11,1	13,5	15,6	17,5	13,8
Абсалютны мінімум t, °C	10,6	9,6	9,3	7,0	4,4	2,1	2,2	2,7	4,9	5,7	7,7	9,1	2,1
Норма ападкаў, мм	101,5	118,7	128,9	125,8	121,1	130,7	97,3	81,2	69,1	77,6	83,1	77,8	1212,8
Крыніца: Bureau of Meteorology

Сыднэй зьяўляецца прамысловым, гандлёвым, фінансавым і транспартным цэнтрам Аўстраліі. Пераважае аўтамабільная, мікраэлектронная і харчовая прамысловасьці. Порт гораду забясьпечвае абслугу буйных, акіянічных кантэйнэрных караблёў, і празь яго праходзіць большая частка зьнешняга гандлю краіны. Найважнымі сэктарамі эканомікі Сыднэя, калі судзіць па колькасьці занятых у іх працаўнікоў, зьяўляюцца сфэра абслугоўваньня, гандаль, вытворчасьць, ахова здароўя і камунальнае абслугоўваньне. З 1980-х гадоў агульная сытуацыя на рынку працы зьмяняецца такім чынам, што ўсё большая колькасьць працоўных месцаў пераходзіць са сфэры вытворчасьці ў сфэру абслугоўваньня і сфэру інфармацыйных тэхналёгій. Эканоміка Сыднэя складае прыкладна 25% ад усёй эканомікі Аўстраліі. У горадзе разьмяшчаюцца Аўстралійская біржа каштоўных папер (ASX) і Рэзервовы банк Аўстраліі, а таксама штаб-кватэры 90 банкаў і больш за палову найбуйнейшых кампаніяў краіны. Сыднэй зьяўляецца асноўным цэнтрам Аўстраліі, у якім разьмяшчаюцца рэгіянальныя офісы міжнародных кампаніяў, якіх налічваецца каля 500. Зь дзесяці самых буйных аўстралійскіх кампаніяў чатыры маюць галаўныя офісы ў Сыднэі, як то Caltex Australia, Commonwealth Bank, Westpac і Woolworth. Fox Studios Australia мае ў горадзе вялікую кінастудыю.

Жыхары гораду маюць самы высокі сярэдні даход на душу насельніцтва ў Аўстраліі, які складае 42 599 амэрыканскіх даляраў на чалавека. Па стане на 2004 год узровень беспрацоўя ў горадзе складаў 4,9 адсотка. Паводле дасьледаваньня часопіса The Economist, Сыднэй займае 16-е месца ў сьпісе самых дарагіх гарадоў сьвету. Іншыя дасьледаваньні паказваюць, што горад знаходзіцца на 15-м месцы па ўзроўню заробкаў ягоных жыхароў. Па стане на 20 верасьня 2007 году сярэдні кошт дома ў Сыднэі быў самы высокі сярод найбуйнейшых аўстралійскіх гарадоў і складаў 559 000 даляраў Аўстраліі. Сыднэй таксама мае самы высокі сярэдні ўзровень рэнты ў Аўстраліі: яна складае 450 даляраў Аўстраліі ў тыдзень.

Цэнтральная частка гораду акрамя вялікай колькасьці офісаў мае вялікую колькасьць гандлёвых цэнтраў, крамаў і бутыкаў. Шопінг, шматлікія культурныя і спартовыя падзеі, архітэктура, гістарычныя месцы і дзіўная па прыгажосьці прырода гораду прыцягвае сюды шматлікіх турыстаў як з Аўстраліі, гэтак і з усяго сьвету. Паводле статыстыкі, у 2004 годзе горад наведалі 7,8 млн аўстралійскіх турыстаў і 2,5 млн турыстаў з-за мяжы.

 

• Сан-Паўлу, Бразылія
• Портсмут, Вялікабрытанія
• Сан-Францыска, Каліфорнія, ЗША
• Флярэнцыя, Італія
• Гуанчжоў, Кітай
• Вэлінгтан, Новая Зэляндыя
• Ісламабад, Пакістан
• Нагоя, Японія

  Сыднэй — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Афіцыйны сайт гораду
• Сыднэй — сайт мэрыі