Сапоцкін

Цэнтар сельсавету Гарадзенскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 977 чалавек. Знаходзіцца за 21 км на паўночны захад ад Горадні, зь якой злучаецца аўтамабільнай дарогай.

Сапоцкін лац. Sapockin
Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі
Герб Сапоцкіна
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Гарадзенскі
Сельсавет:	Сапоцкінскі
Плошча:	3,73612 км²
Насельніцтва:	977 чал. (2018)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 152
Паштовы індэкс:	231733
СААТА:	4220863904
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	53°50′0″ пн. ш. 23°39′0″ у. д. / 53.83333° пн. ш. 23.65° у. д. / 53.83333; 23.65 23°39′0″ у. д. / 53.83333° пн. ш. 23.65° у. д. / 53.83333; 23.65
Сапоцкін на мапе Беларусі ± Сапоцкін Сапоцкін
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Сапоцкін — старажытнае мястэчка гістарычнай Гарадзеншчыны (частка Троччыны). Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і дзьве капліцы-пахавальні, помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася царква Прачыстай Багародзіцы, помнік архітэктуры XIX ст., зруйнаваны савецкімі ўладамі.

Асноўны артыкул: Гісторыя Сапоцкіна

Вялікае Княства Літоўскае

Гісторыя Сапоцкіна пачалася 10 ліпеня 1519 году, калі вялікі князь Жыгімонт Стары надаў баярыну Сапоцьку Статкевічу (Сопотку Стецковичу) прывілей на валоданьне зямлёй Раманаўшчынай у Гарадзенскім павеце Троцкага ваяводзтва. Тым часам першы пісьмовы ўпамін пра само мястэчка датуецца 1550—1560-мі гадамі.

За часамі Вялікай Паўночнай вайны ў красавіку 1703 году Сапоцкін займалі швэдзкія войскі пад камандаю Карла XII. На 1704 год у мястэчку дзейнічала царква, а большасьць насельніцтва былі рускай веры. У 1724 годзе тут збудавалі новую драўляную царкву.

У 1786 годзе Сапоцкін атрымаў права на штогадовыя кірмашы. У 1789 годзе Антоні Валовіч і яго жонка Тэафілія заснавалі касьцёл у прадмесьці Тэаліне. У 1793 годзе Сапоцкін увайшоў у новаўтворанае Гарадзенскае ваяводзтва. У гэты час мястэчка мела ўласны герб: у блакітным полі срэбны вол з залатымі рагамі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

 

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Сапоцкін апынуўся ў складзе Прусіі, з 1807 году — у Варшаўскім герцагстве. У 1815 годзе мястэчка далучылі да Царства Польскага Расейскай імпэрыі (спачатку ў Аўгустоўскай губэрні, а з 1867 году — у Аўгустоўскім павеце Сувальскай губэрні).

На 1827 год у Сапоцкіне было 98 будынкаў. У 1841 годзе ў мястэчку збудавалі новую мураваную царкву. У 1858 годзе колькасьць будынкаў узрасла да 160, зь іх 3 былі мураванымі. У 1875 годзе расейскія ўлады з мэтай русіфікацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага гвалтоўна адабралі царкву ў Сьвятога Пасаду і перадалі Ўрадаваму сыноду Расейскай імпэрыі, у 1890 годзе тое ж самае зрабілі з касьцёлам. У 1893 годзе ў Тэаліне ўтварылі манастыр, а касьцёл перабудавалі ў маскоўскім стылі.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Сапоцкін занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Сапоцкін абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Сапоцкін апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Валавічоўцы ў Аўгустоўскім павеце Беластоцкага ваяводзтва. На 1921 год у мястэчку было 294 будынкі.

У 1939 годзе Сапоцкін увайшоў у БССР, дзе стаў цэнтрам раёну Беластоцкай, з 1944 году — Гарадзенскай вобласьці. У Другую сусьветную вайну з 22 чэрвеня 1941 да 18 ліпеня 1944 году Сапоцкін знаходзіўся пад акупацыяй Трэцяга Райху. У 1959 годзе Сапоцкінскі раён скасавалі, а мястэчка ўвайшло ў склад Гарадзенскага раёну. Каля 1970 году савецкія ўлады зруйнавалі мураваную царкву. У 1978 годзе ўтварыўся Сапоцкінскі батанічны заказьнік.

• Мястэчка на старых здымках
•  
  Рынак, 1915 г.
•  
  Рынак, 1916 г.
•  
  Царква, 1915 г.
•  
  Царква, 1930-я гг.

•  
  Вуліца, 1940 г.
•  
  Агульны выгляд, да 1945 г.
•  
  Сынагога, 1930-я гг.
•  
  Інтэр'ер сынагогі, 1920-я гг.

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1827 год — 733 чал.; 1858 год — 1568 чал., у тым ліку 1239 юдэяў; да 1890 году — 2457 чал.; 1897 год — 3900 чал.; 1900 год — 6595 чал.
• XX стагодзьдзе: 1921 год — 1774 чал.; 2000 год — 1510 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2001 год — 1,5 тыс. чал.; 2006 год — 1,4 тыс. чал.; 2008 год — 1,3 тыс. чал.; 2009 год — 1231 чал. (перапіс); 2015 год — 1027 чал.; 2016 год — 1003 чал.; 2017 год — 983 чал.; 2018 год — 977 чал.

Адукацыя

У Сапоцкіне працуюць сярэдняя і музычная школа, дашкольная ўстанова

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе местачковая лякарня.

Культура

Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі.

Вуліцы і пляцы

З урбананімічнай спадчыны Сапоцкіна да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Аўгустоўская, Гарадзенская, Тэалінская і Школьная. Таксама ў мястэчку існавалі вуліцы Ерусалімская (за польскім часам вуліца 3 мая) і Сынагогальная , пляцы Рынак і Сынагогальны.

Мясцовасьці

Тэалін — прадмесьце Сапоцкіна, названае ў гонар жонкі Антонія Валовіча.

Прадпрыемствы лясной прамысловасьці.

Інфраструктура

У Сапоцкіне месьціцца Ўправа біялягічнага заказьніку Сапоцкінскі. Спыніцца можна ў местачковым гатэлі.

Славутасьці

На заходняй ускраіне мястэчка захаваўся курганны могільнік — помнік археалёгіі Х—ХІ стагодзьдзяў.

• Капліца-пахавальня Юзэфа Гурскага (1873)
• Капліца-пахавальня Юліі Дзяконскай (1858)
• Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (XVIII ст.)
• Магіла генэрала Юзафа Альшыны-Вільчынскага й мэмарыял у памяць афіцэраў, падафіцэраў Войска польскага, Корпуса аховы памежжа і паліцыі, якія загінулі пры абароне Горадні і іншых баях з чырвоным войскам у часе савецкай агрэсіі ў верасьні 1939 году
• Могілкі: каталіцкія, праваслаўныя (уніяцкія), юдэйскія
• Фартыфікацыі (пачатак ХХ ст.)

Страчаная спадчына

• Лямус (XVIII ст.)
• Царква Прачыстай Багародзіцы (1841, Сьвяты Пасад)
• Сынагога (XVIII ст.)

• Яраслаў Раманчук (нар. 1966) — беларускі палітык і эканаміст

• Сапоцкінскі раён

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 14: Рэле — Слаявіна. — 512 с. — ISBN 985-11-0238-5
• Вашкевіч А. Грэка-каталіцкае насельніцтва Аўгустоўшчыны ў канцы ХVІІІ — пачатку ХХ стст.(канфесійныя змены і фарміраванне этнічнай свядомасці) // Białoruskie Zeszyty Historyczne. Nr 24.
• Вашкевіч А. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай: Гісторыя праваслаўных прыходаў Сапоцкінскага краю. — Менск: ЮрСаПрынт, 2014. — 90 с.: іл. ISBN 978-985-99335-4-9.
• Вашкевіч А., Нарэль Д. Паміж Ласоснай і Чорнай Ганчай: Гісторыя каталіцкіх парафій у паўднёва-ўсходняй частцы Аўгустоўскай пушчы. — Менск: Зміцер Колас, 2006. — 128 с.: іл. ISBN 985-6783-18-6.
• Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola. — Warszawa, 1890.

• Сапоцкін, Radzima.org
• Прагноз надвор’я ў мяст. Сапоцкіне