Frühere Verhältnisse is a Posse mit Gesang in Einem Act vom Johann Nestroy.
Der Artikl is im Dialekt Weanarisch gschriem worn. |
De Easchtauffüahrung woa'r aum 7. Jänna 1862 im Karl Treumann sein Theater am Franz-Josefs-Kai (Treumann-Theater).
Daten | |
---|---|
Titl: | Frühere Verhältnisse |
Goddung: | Posse mit Gesang in Einem Act |
Originalsproch: | Deutsch |
Autor: | Johann Nestroy |
Literarische Voarlog: | Ein melancholischer Hausknecht oder Alte Bekanntschaften von Emilie Pohl (?) |
Musi: | Anton M. Storch |
Eascheinungsjoar: | 1862 |
Uaauffiahrung: | 7. Jänner 1862 |
Oat vo da Uaauffiahrung: | Treumann-Theater in Wean |
Oat und Zeid vo da Handlung: | eine große Stadt |
Personen | |
|
Da Herr Scheitermann vasuacht seit seina Hochzeit mit dera aus ana Professoa'nfamüli kummat'n Josephine, sei'n afåche Heakunft zum vabeag'n. Da Schwind'l droht zum auffliag'n, wia'r eahnare früacha'n Dienstbot'n kündicht wea'n, da Hausknecht vom Scheitermann, weul a Zigarr'n g'stoih'n håt und des Dienstmadl von da Josephine, weu de iah'n Gatt'n dabei dawischt håt, wia'r a dera de Waungan g'streich'lt håt:
Ois neuch's Dienstmadl bewiabt si de Peppi, de wo scho Kechin bei da Josephine iahra Famüli woa'r und duat'n de vüi'n Liabschåft'n von da Josephine dalebt håt. De Josephine stöit's ei und klågt safuat, dass iah Gatte zwoa reich, owa'r a bissl dumm warat, wås de Peppi gaunz posetiv eischätzt:
No schlimma wiad's, wia'r ausg'rechn't da vakråchte Anton Muffl, bei dem da jetztiche Haushea söwa'r amoi Hausknecht woa, si füa den Post'n bewiabt. Dazua kummt no, dass a wäahrend da Peppi iahra Theatazeit mit iah'r a G'spusi g'håbt håt. Safuat setzt da Muffl in Scheitermann mit sein' Wiss'n um sei niadriche Vagaunganheit unta Druck und faungt aun, eahm ohne Scheniara zum eapress'n („O, ich will euch ein furchtbarer Hausknecht sein.“). De Peppi glaubt duach a foisch vastaundane Untahoitung von de zwaa Männa, dass' in Muffl den Kompliz'n vom Scheitermann bei an Raubüwafoi entdeckt hättat. Da Muffl wiedarum glaubt, de Peppi warat jetzt'n de Gattin vom Scheitermann, eascht duach a heftiche Streitarei zwisch'n olle Beteulicht'n kläa'n si de gaunz'n Missvaständniss' auf, wås da Scheitermann ois de Hauptsåch' siacht. Da Muffl find't des richtiche Schlusswuat:
In Nestroy seine spät'n Weak' Frühere Verhältnisse und Häuptling Abendwind, hau'm aum Treumann-Theater g'schwind nåchanaunda eahnare Easchtauffüahrungan (7. Jänna und 1. Februar 1862) dalebt, es is drum zum aunehma, dass's scho vua'n Joahresend 1861 so ziemli featich g'schrieb'n woa'n. In an Briaf aunan Karl Treumann vom August 1861 håt da Nestroy üwa de Beschäftichung mit'n Häuptling Abendwind g'schrieb'n und gleichzeitich aug'frågt, ob da Treumann a weita's füa'r a Beoawatung brauchboa's Stückl kenna tuat.
Ois Vualåg füa des Stückl, sei vualetzt's vua sein Tod – des letzte woa da Häuptling Abendwind – håt da Nestroy vamutli den Schwaunk Ein melancholischer Hausknecht oder Alte Bekanntschaften, Uarauffüahrung in Berlin aum 30. Juli 1861, von da Berlina Schriftstöllarin Emilie Pohl (* 1824; † 1901) vawend't. Des is zamindast'ns in da zeitgenössisch'n Weana Theatazeidung Der Zwischenakt g'staund'n. Der Humorist vom Moritz Gottlieb Saphir dageg'n håt a französesch's Vaudeville ois Vualåg aug'numma. No 1989 san vom Jürgen Hein olle zwaa Aunnauhman ois unsicha bezeichn't wua'n, 1996 håt dageg'n da Peter Branscombe aug'numma, in Pohl sei Weak kenntat duachaus de Vualåg g'wes'n sei, b'sundas drum, weul aa auf'n Theatazedl de Emile (sic!) Pohl ois soichane augeb'n wiad.
In da Roi'n von da Peppi håt da Nestroy wiedarum amoi ans von seine Liablingstheman auf de Bühne bråcht, nemlich de ironische Ohrechnung mit'n Theatabetriab, gaunz b'sundas mit da traurich'n Zåhlungsmoräu von de Direkta'n. Des woa scho bei Der Zettelträger Papp (1827), Das Quodlibet verschiedener Jahrhunderte (1843), Zwey ewige Juden und Keiner (1846), Theaterg’schichten (1854) und aundare von seine Weak' da Foi. So räsoniat de Peppi glei bei'm Auftrittsmonolog:
Aa da Muffl ironesiat de Theataschauspüla, de wo'r a in da Peasaun von da Peppi friacha kennag'leant håt:
Da Nestroy håt in Hausknecht Muffl, da Alois Grois in Herrn Scheitermann, de Anna Grobecker (1829–1908) de Josephine, de Therese Braunecker-Schäfer (1825–1888) de Peppi g'spüit. Nåch an no vuahaundanan Theatazedl san nua'r aun an anzich'n Åbend (aum 4. Februar 1862) sowoi Frühere Verhältnisse ois aa Häuptling Abendwind z'saumman im Treumann-Theater aufg'füaht wua'n. Des Stückl dazwisch'n woa des Singg'spüi Hochzeit bei Laternenschein vom Karl Treumann, mit Melodien vom Jacques Offenbach.
An Origenäumanuskript aus'n Nestroy sein Nåchlåss (Nr. XXIX) mit Vuazensua-Aumeakungan vom Dichta söwa is üwaliefat, eb'nso des genauso eig'nhändiche Roi'nbüachl vom Muffl, des wås da Nestroy füa si söwa g'schrieb'n håt, mit aniche Flüchtichkeitsföhla, A Zensuamanuskript mit vaschiedane Vameak' (10. 4. 1881 Theater in der Josefstadt, 21. 4. 1881 Pilsen, 5. Mai 1881 Reichenberg) ist aa no vuahaund'n.
Von de Origenäumanuskript'n von da Musi is nua'r a Partetua mit'n Entrè Lied N 1 (Peppi) & Entrè Lied N 2 (Muffl), Tit'l Frühere Verhältnisse Posse von j. Nestroy Musik von A: M: Storch mp Kapellmeister am K.K. pr[ivile]g[ierten] Carl Theater eahoit'n.
Ds Stückl g'höat heut no zu de aum meist'n g'spüit'n aus'n Nestroy sein dramatisch'n Schåff'n.
De zeitgenössische Kritik håt sowoi des Stückl ois aa de prima schauspülarische Leistung vom Nestroy 'lobt, olladings woa'n's nua recht wenich Zeidungsbericht üwahaupts dazua.
In da Zeidung Zwischen-Akt vom 8. Jänna 1862 (5. Jg, Nr. 8) woa'r a recht ausfüahlicha Bericht zum les'n:
De Morgen-Post vom söib'n Tåg (12. Jg, Nr. 7) håt ois easchte de Vualåg vom Nestroy g'nennt:
Des Untahoitungsbladl Hans-Jörgel von Gumpoldskirchen woa volla Lob üwa des Stückl:
Aa Der Humorist (11. Jänna, Nr. 2), de Ost-Deutschen-Post (12. Jänna, 14. Jg., Nr. 11), de Recensionen und Mittheilungen über Theater, Musik und bildende Kunst(12. Jänna, Jg. 8, Nr. 2, S. 28–29), und aundare Bladln hau'm seah posetiv g'schrieb'n.
Da Otto Forst de Battaglia håt 1932 no kritesiert, dass a si bei dem Stückl um „eine an sich harmlose Kleinigkeit eigener Schöpfung“ haund'ln tättat, spätare Literatuahistorika weich'n owa deitlich von dera und aundere früachare Meinungen oh.
Da Helmut Ahrens maant, dass de unhamlich freindliche Aufnauhm von dem Weak duach's Publekum net nua dem Stückl aun si, sundan vüimeahra dem „Denkmal Nestroy, der Legende, dem Mann, der Theatergeschichte gemacht hat“, goit'n hättat, wia'r a von seine Zeitgenoss'n scho vua sein Tod g'sehg'n wua'n is. Aa de Zeidungskritik'n hättat'n de Eistöllung zagt.
Da Franz H. Mautner eawähnt eb'nfois an Schwaunk von da Emilie Pohl, dea wo nua nimma zum eruia'n warat. Des Stückl bezeichn't a ois „auf kleinstem Raum konzentrierter Nestroy bei harmlos-albernstem Aussehen.“ Vua'm Hintagrund von de wiatschåftlich und g'söischåftlich unsicha wuadanan Zuaständ wurat'n bei dera satirisch'n Sozeäukritik hintafotziche Bemeakungan üwa'n vaduabanan Theatabetrieb, üwa's unberech'nboare Schicksoi, üwa'n Staundesdünk'l und de Hochnåsichkeit und b'sundas üwa Teischung und Söwateischung g'schrieb'n.
Da Hans Weigel sågt, dass des Weak „doch in die erste Reihe seiner Meisterstücke gehört“.
Beim Kurt Kahl steht zum les'n, „dass die letzten Rollen, die [Nestroy] sich selbst schreibt, ein Phlegma vortäuschen, durch das jedoch die Satire in ungebrochener Leuchtkraft hindurchschimmert. […] Dass hier die Fragwürdigkeit sozialer Existenz vorgeführt wird, dass Sein und Schein in einer großartigen Parabel gegeneinandergehalten werden, erfasst kaum jemand.“
Aa da Rio Preisner find't den sozeäu'n Inhoit bezeichnend füa des Weak, weu „mit Ausnahme von Josephine, der Professorentochter, verkörpern alle Gestalten die soziale und moralische Unsicherheit der liberalistischen Gesellschaft in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts.“
Sieben Mädchen in Uniform (Beoawatung) | Prinz Friedrich von Corsica | Der Zettelträger Papp | Dreyßig Jahre aus dem Leben eines Lumpen | Der Einsylbige | Der Tod am Hochzeitstage | Der unzusammenhängende Zusammenhang | Magische Eilwagenreise durch die Comödienwelt | Zwey Schüssel voll Fasching Krapfen | Der gefühlvolle Kerckermeister | Nagerl und Handschuh | Humoristische Eilwagen-Reise durch die Theaterwelt | Zampa der Tagdieb | Der konfuse Zauberer | Die Zauberreise in die Ritterzeit | Genius, Schuster und Marqueur | Der Zauberer Februar | Der Feenball | Der böse Geist Lumpacivagabundus | Robert der Teuxel | Der Tritschtratsch | Der Zauberer Sulphurelectrimagneticophosphoratus | Müller, Kohlenbrenner und Sesseltrager | Das Verlobungsfest im Feenreiche | Die Gleichheit der Jahre | Die Fahrt mit dem Dampfwagen | Die Familien Zwirn, Knieriem und Leim | Weder Lorbeerbaum noch Bettelstab | Eulenspiegel | Zu ebener Erde und erster Stock | Die Ballnacht | Der Treulose | Die beiden Nachtwandler | Der Affe und der Bräutigam | Eine Wohnung ist zu vermiethen in der Stadt | Moppels Abentheuer | Das Haus der Temperamente | Glück, Mißbrauch und Rückkehr | Der Kobold | Gegen Torheit gibt es kein Mittel | Die verhängnisvolle Faschingsnacht | Der Färber und sein Zwillingsbruder | Der Erbschleicher | Der Talisman | Das Mädl aus der Vorstadt | Einen Jux will er sich machen | Die Ereignisse im Gasthofe | Die Papiere des Teufels | Liebesgeschichten und Heurathssachen | Das Quodlibet verschiedener Jahrhunderte | Nur Ruhe! | Eisenbahnheirathen | Hinüber – Herüber | Der Zerrissene | Die beiden Herren Söhne | Das Gewürzkrämerkleeblatt | Unverhofft | Der Unbedeutende | Zwey ewige Juden und Keiner | Der Schützling | Die schlimmen Buben in der Schule | Martha oder Die Mischmonder Markt-Mägde-Miethung | Die lieben Anverwandten | Freiheit in Krähwinkel | Lady und Schneider | Judith und Holofernes | Der alte Mann mit der jungen Frau – Der Flüchtling | Höllenangst | Sie sollen ihn nicht haben | Karikaturen-Charivari mit Heurathszweck | Alles will den Prophet'n seh'n | Verwickelte Geschichte! | Mein Freund | Der gutmüthige Teufel | Kampl | Heimliches Geld, heimliche Liebe | Theaterg’schichten | „Nur keck!“ | Umsonst! | Tannhäuser (unsicha) → Tannhäuser (Wollheim) | Ein gebildeter Hausknecht (Beoawatung) | Zeitvertreib | Lohengrin | Frühere Verhältnisse | Häuptling Abendwind |
This article uses material from the Wikipedia Boarisch article Frühere Verhältnisse, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Der Inhalt ist verfügbar unter CC BY-SA 4.0, sofern nicht anders angegeben. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Boarisch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.