Der Affe und der Bräutigam is a Poss'n mit G'saung in drei Akt vom Johann Nestroy.
Der Artikl is im Dialekt Weanarisch gschriem worn. |
Des Stückl is 1836 entstaund'n und aum 23. Juli von dem Joahr im Theater an der Wien zum eascht'n Moi aufg'füaht wua'n.
Daten | |
---|---|
Titl: | Der Affe und der Bräutigam |
Goddung: | Posse mit Gesang in drei Akten |
Originalsproch: | Deutsch |
Autor: | Johann Nestroy |
Musi: | Kapellmeister Georg Ott |
Eascheinungsjoar: | 1836 |
Uaauffiahrung: | 23. Juli 1836 |
Oat vo da Uaauffiahrung: | Theater an der Wien in Wean |
Personen | |
|
Weu da Wilhelm etliche Zauwatricks zagt, wiad a von de einfältich'n Vawaundt'n von sein Geliebt'n Berta füa'r an Hex'nmasta g'hoit'n. Aussadem mechtat da Flachkopf sei' Tochta unbedingt aun sein' Jugendfreind Mondkalb vaheirat'n. Dea vakleid't si – um dera viechanarrisch'n Berta zum imponia'n – ois Åff'. Sei Diena Hecht mant dazua:
Gleichzeitich is a echta Åff' aus ana Menascharie auskumma und treibt si in Flachkopf sein Haus und Goat'n umadum. Da Mondkalb, dea wo in Wilhelm eb'nfois füa'r an Hexa hoit, wiad von dem mit ewicha Vazauwarung in an Åff'n bedroht, waunn a nua'r a anzich's Wuat red't. Jetzt'n wea'n da verkleidete und da echte Åff' aundauand mitanaunda vawechs'lt und da Flachkopf prigelt ollweu in foisch'n, damit dea da Berta a Freid' måch'n soi:
Da echte Åff', da Mamok stühlt a kostboa's Hoisbandl, da Tigerzahn fangt in Mondkalb ei und bringt eahm in de Menascharie z'ruck und da Flachkopf lasst in Wilhelm ois Hex'nmasta vahåft'n. Da Immerzorn und da Flachkopf glaub'n, im Mamok den vazauwat'n Mondkalb zun dakenna und woi'n in Wilhelm vabrenna låss'n. Eascht duach's Auftret'n vom Tigerzahn und seine Attrakteaunan wiad de Vawechslung aufkläat und de zwaa Valiabt*n kumman aa z'saumm'. Da Hecht is jetzt'n ealeichtat:
B'sundas im 19. Joahrhundat haum auf de Weana Vuastådtheata, b'sundas im Theater an der Wien und im Leopoldstädter Theater, Mensch'n ois Doastölla von vaschiedane Kunststück'ln an unhamlich'n Eafoig g'feiat. Bis in de späd'n 1860ga Joahr' woa des a oigemeine Auffüahrungspraxis, de wo b'sundas während de Ualaubs- und Gåstspülzeit'n von de bekaunnt'n Voiksschauspüla ois gean g'sechane Åbwechslung fungiat hau'm. Füa de Direkteaunan woa daduach des Z'saummstöll'n vom Programm vü leichta, weu Vuatrågsmasta, Improvesatoa'n, landlarische Sänga, Musik- und Zauwakinstla, Gymnastika, Tierdoastölla, Dompteua' mit echte Viecha, Ziakusleit', Tänza und Doastölla von „lebenden Bildern“ (tableaux vivants) leichta zum augaschia'n woa'n. De Einnauhman san no g'stieg'n, waunn denan Doastöllungan Einakta beig'fügt oder de Doastöllungan in an theatralisch'n Rauhman präsentiat wua'n san.
B'sundas da Direkta Carl Carl håt de Ritta- und Historiendraman mit da Hülf' von gaunze Kunstreita- und Dompteuatrupp'n eagänzt und auf de Oat „Spektakelschauspiele“ g'schåff'n – im Voiksmund „Roßkomödien“ g'hass'n. A Beispül dafüa is in Nestroy sei Weak Moppels Abentheuer (1837), in dem net nua zwaa berühmte englische Gymnastika zum sehg'n woa'n, sundan sogoa a lewendiche Giraff'n auftret'n is.
Da Helmut Ahrens eawähnt, dass im Summa 1836 da Spüiplan vom Theater an der Wien duach'n Direkta Carl nåchdrücklich g'ändat wua'n woa – Akrobat'n, Gaukla, Kunstreita san in's Vuastådtheata ei'zog'n, da Ziakus hättat de Komödi vatrieb'n.
Des Weak vom Nestroy woa'r a Auftrågsoawat füa sein Direkta Carl, weu dem daumois berühmt'n Artist'n und Åff'ndoastölla Eduard Klischnigg – dea wo zum eascht'n Moi in Wean auftret'n is – a Geleg'nheit geb'n wea'n soittat, si in seina Paraderoi'n zum zeig'n. Des eigentliche Theatastückl woa drum goa net so wichtich, weu jå da Hauptpunkt de Kunststickl'n vom Gymnastika Klischnigg g'wes'n san. Owa dennoch håt in Nestroy sei Stückl vü meah Qualetät g'håbt, ois wia so maunche Vuagänga und Nåchmåcha, weul ea's g'schåfft håt, de Figua vom Åff'n in de Haundlung einez'bringa und b'sundas mit dene Varwechslungsszenan a stoake Spaunnung zum schåff'n.
Da Nestroy håt in Diena Hecht, da Wenzel Scholz in Gutsbesitza Mondkalb, da Franz Gämmerler in Wilhelm von Föhrenthal, da Friedrich Hopp in Gerichtshoita Immerzorn, da Ignaz Stahl in Herrn von Flachkopf, da Eduard Klischnigg in Åff'n Mamok g'spüit. 49-moi is des Stückl in ana Tour bråcht wua'n.
Bei da Premiere woa'n da Könich beider Sizilien Ferdinand II., sei Gattin Maria Christina von Savoyen, da Eazheazog Franz Karl von Österreich mit seina Gattin Sophie Friederike von Bayern (Voda und Muada vom späda'n Kaisa Franz Joseph I.) und de Eazheazogin Maria Klementine dabei.
Mit'n Ohtret'n vom Klischniggs von da Bühne woa'n aa de groß'n Eafoig' von de „Affenkomödien“ vabei, weu's trotz mauncha Vasuach' kan gleichweatich'n Nåchfoiga geb'n håt. Owa aa ohne an Åff'nartist'n is in Nestroy sei Poss'n gean g'sehg'n blieb'n, so is nåch an Bericht in da Wiener Theaterzeitung vom 12. Dezemba 1858 des Stückl im Weana Thalia-Theater zum greßt'n Eafoig in dem Joahr wua'n. Im Joahr 1903 is in Brixen a beoawatete Veaseaun unta'n Tit'l Der Schwarzkünstler vua'r an geistlich'n Publekum ois bissiche Satire auf den bei de Klerika daumois vahåsst'n Charles Darwin g'spüit wua'n.
Ka anzich's Origenäu- oda Theatamanuskript is eahoit'n blieb'n. Da Text stützt se auf de easchte druckte Nestroy-G'saumtausgåb vom Ludwig Ganghofer und vom Vinzenz Chiavacci (Nestroys Gesammelte Werke, Bonz Verlag, Stuttgart 1890). De (unvollständiche) Origenäu-Partetua vom Kapöllmasta Georg Ott is in da Wienbibliothek im Rathaus aufbewoaht. Sie besteht aus'n Schutzdeck'l, in Tit'lblad'l, dem Liad vom Hecht (1. Akt, 7. Szene: „Die erste Reis' in mein' Leben, …“), dem Duett Hecht/Genofeva (2. Akt, 8. Szene: „A Gattung von Affen zum Beispiel weiß ich, …“) und dem Quodlibet von de zwaa (3. Akt, 3. Szene: „Genofeva, dich zu meiden, …“).
De zeitgenössisch'n Kritika haum se, wia's in Publekumsg'schmåck entsproch'n håt, vüi meah mit da Doastöllungskunst vom Klischnigg ois mit'n Stückl vom Nestroy beschäfticht.
In da Wiener Theaterzeitung vom Adolf Bäuerle håt da Rezensent Heinrich Adami glei nåch da Auffüahrung g'schrieb'n:
Der Sammler håt aum 30. Juli vameakt – nåch ana Jaummarei drüwa, dass dee Oat von Untahoitung aus Paris de deitsch'n Bühnan stoak beeinflusst:
Aum 1. August 1836 woa'r in da Wiener Zeitschrift zum les'n, es hättat si bei dem Stückl um a gelungane „Gelegenheitsposse“ g'haund'lt:
In olle Kritik'n is neb'n in Herrn Klischnigg aa de publekumswiaksaume Doastöllungskunst von de aundan Schauspüla eawähnt wua'n.
Beim Helmut Ahrens wiad festg'stöit, dass' net gråd füa'n guat'n G'schmåck vom Vuastådt-Publekum g'sproch'n hättat, waunn's in Klischnigg seine Åff'nkunststückln beklåtscht haum, si owa füa'n Nestroy sei nächst's Weak, Eine Wohnung ist zu vermiethen in der Stadt (1837), iwahaupts net begeistan håt kenna. De hoamlose Åff'nkomödi is bessa aufg'numma wua'n, ois wia'r a Stückl, des wås eahna vü zu deitli in Spiag'l vuag'hoit'n håt.
Da Otto Rommel nennt des Stückl a „echte, durch kein Moralisieren und Dozieren verfälschte Posse“, de wo's Hauptmotiv von da Harlekinade – da Voda wü de Tochta geg'n iah'n Gusto aun a oid's Maunnsbüid verheirat'n – sogoa in de artistische Komödi einetråg'n hättat.
Sieben Mädchen in Uniform (Beoawatung) | Prinz Friedrich von Corsica | Der Zettelträger Papp | Dreyßig Jahre aus dem Leben eines Lumpen | Der Einsylbige | Der Tod am Hochzeitstage | Der unzusammenhängende Zusammenhang | Magische Eilwagenreise durch die Comödienwelt | Zwey Schüssel voll Fasching Krapfen | Der gefühlvolle Kerckermeister | Nagerl und Handschuh | Humoristische Eilwagen-Reise durch die Theaterwelt | Zampa der Tagdieb | Der konfuse Zauberer | Die Zauberreise in die Ritterzeit | Genius, Schuster und Marqueur | Der Zauberer Februar | Der Feenball | Der böse Geist Lumpacivagabundus | Robert der Teuxel | Der Tritschtratsch | Der Zauberer Sulphurelectrimagneticophosphoratus | Müller, Kohlenbrenner und Sesseltrager | Das Verlobungsfest im Feenreiche | Die Gleichheit der Jahre | Die Fahrt mit dem Dampfwagen | Die Familien Zwirn, Knieriem und Leim | Weder Lorbeerbaum noch Bettelstab | Eulenspiegel | Zu ebener Erde und erster Stock | Die Ballnacht | Der Treulose | Die beiden Nachtwandler | Der Affe und der Bräutigam | Eine Wohnung ist zu vermiethen in der Stadt | Moppels Abentheuer | Das Haus der Temperamente | Glück, Mißbrauch und Rückkehr | Der Kobold | Gegen Torheit gibt es kein Mittel | Die verhängnisvolle Faschingsnacht | Der Färber und sein Zwillingsbruder | Der Erbschleicher | Der Talisman | Das Mädl aus der Vorstadt | Einen Jux will er sich machen | Die Ereignisse im Gasthofe | Die Papiere des Teufels | Liebesgeschichten und Heurathssachen | Das Quodlibet verschiedener Jahrhunderte | Nur Ruhe! | Eisenbahnheirathen | Hinüber – Herüber | Der Zerrissene | Die beiden Herren Söhne | Das Gewürzkrämerkleeblatt | Unverhofft | Der Unbedeutende | Zwey ewige Juden und Keiner | Der Schützling | Die schlimmen Buben in der Schule | Martha oder Die Mischmonder Markt-Mägde-Miethung | Die lieben Anverwandten | Freiheit in Krähwinkel | Lady und Schneider | Judith und Holofernes | Der alte Mann mit der jungen Frau – Der Flüchtling | Höllenangst | Sie sollen ihn nicht haben | Karikaturen-Charivari mit Heurathszweck | Alles will den Prophet'n seh'n | Verwickelte Geschichte! | Mein Freund | Der gutmüthige Teufel | Kampl | Heimliches Geld, heimliche Liebe | Theaterg’schichten | „Nur keck!“ | Umsonst! | Tannhäuser (unsicha) → Tannhäuser (Wollheim) | Ein gebildeter Hausknecht (Beoawatung) | Zeitvertreib | Lohengrin | Frühere Verhältnisse | Häuptling Abendwind |
This article uses material from the Wikipedia Boarisch article Der Affe und der Bräutigam, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Der Inhalt ist verfügbar unter CC BY-SA 4.0, sofern nicht anders angegeben. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Boarisch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.