Gegen Torheit gibt es kein Mittel is ein lustiges Trauerspiel in drei Abteilungen vom Johann Nestroy.
Der Artikl is im Dialekt Weanarisch gschriem worn. |
Des Stückl is 1838 entstaund'n und aum 3. Novemba von dem Joahr im Theater an der Wien ois Benefiz-Vuastöllung füa'n Schauspüla Franz Gämmerler zum eascht'n Moi aufg'füaht wuan.
Daten | |
---|---|
Titl: | Gegen Torheit gibt es kein Mittel |
Goddung: | Ein lustiges Trauerspiel in drei Abteilungen |
Originalsproch: | Deutsch |
Autor: | Johann Nestroy |
Musi: | Adolf Müller senior |
Eascheinungsjoar: | 1838 |
Uaauffiahrung: | 3. November 1838 |
Oat vo da Uaauffiahrung: | Theater an der Wien in Wean |
Oat und Zeid vo da Handlung: | Die Handlung der zweiten Abteilung spielt sieben Jahre später, die der dritten Abteilung dreißig Jahre später. |
Personen | |
Erste Abteilung:
Zweite Abteilung:
Dritte Abteilung:
|
Da Jüngling:
Da Richard Berg füacht' um sein Bruadan Simplicius, dea wo weg'n seina Dummheit imma auf an jed'n Gauna einifoit und dabei sei gaunzes Eabguat vaschleidat. Sei einfälticha Diena Anselm måcht bei an jed'n Bleedsinn mit. De kokette Aglaja mechtat da Simplicius safuat heirat'n, bloß weu'l a's amoi kuaz gesehg'n håt. Obwoi ea söwa dabei is, wia's eahm mit'n Monsieur Narciß betrüagt, låsst a si duach iahre Krokodüstränan und de Lüagarei von iahra Muada, da Frau von Perlthau, hinta's Liacht füah'n:
Da Mau':
Sieb'n Jahre späta vaspüit da Simplicius – inzwisch'n zum Witwa wua'n – in an Casino sei gaunzes restlich's Eabguat, des wås eahm da Richard üwageb'n g'håbt håt, nua 800 Guid'n bleib'n eahm üwa. Da listiche Patschiparoli red't eahm ei, dass a de Tochta Blandine vom augeblich reich'n Schierling heirat'n soittat, damit a se sania'n kaunn. Tatsächlich is da Schierling owa genau a so pleite und hofft auf'n reich'n Schwiegasohn. Da Patschiparoli red't so laung auf'n Simplicius ei, bis dea'r eahm aa no de letzt'n Guid'n schenkt. Da geg'nseitiche Betruag fliagt auf, da Schierling wiad z'weg'n seine Schuid'n vahåft't, de Blandine rennt mit iahn Geliabt'n Florfeld davau, da Simplicius ist da rundumadum betrogane und da Patschiparoli maant in olla G'mitalichkeit:
Da Greis:
Da Richard wiad zu sein' Sohn nåch Amerika auswaundan, wås olle seine Aug'stöit'n recht traurich måcht, sogoa den dumman Anselm. Dea glaubt inzwisch'n, dass olle Männa seina Gattin Barbara nåchrennan, seine zwaa Töchta, de Claire und's Lenchen, mecht a vaheirat'n. Da gaunz vaoarmte Simplicius is Zed'laustråga in Patschiparoli seina Seutänzatrupp'n, füa de friacha'r amoi sei letzt's Göid draufgaunga is. Weul a owa oid wua'n is und nix meah håt, deaf a net amoi meah in Bajazzo spüi'n, sundan muass nua Haundlaungadienst' måch'n. Sei Bruada mechtat eahm vua seina Åbreis' trotz olla schlecht'n Eafåhrunga no amoi mit ana groß'n Göidsumme aushöf'n. Owa dea unvabessaliche Dummkopf valiabt se safuat in de junge Claire, üwared't in Anselm und de Barbara, dass's eahm zua Frau geb'n und füaht de kaum 20-jahriche trotz dera iahra Vazweiflung drüwa zua Hochzeit.
Trotz'n Zuareden vom Richard und vom Florfeld bleibt a stua und rennt mit Sichaheit wiedaum in sei Unglick. Da Richard resegniat endgüitich und måcht se auf de Reise:
A Vualåg füa'n Nestroy sei Stückl ist net nåchweisboa, de Motive von da Haundlung san olladings bekaunnte Vasåtzstückln vom Alt-Wiener Volkstheater. Des Weak håt owa, genau a so wia aniche aundare von seine Vasuach', wås Earnsthåft's zum schreib'n, kan Publekumseafoig g'håbt, und drum is da Nestroy vom moralisiarat'n Voiksstückl nåch'n Vuabüid vom Ferdinand Raimund mit'n nächst'n Stückl Die verhängnisvolle Faschingsnacht wiedarum zu dem wås sei Stäak'n woa, nämli da Poss'n, z'ruckgaunga.
Da Nestroy håt in Simplicius Berg, da Wenzel Scholz in Anselm, da Alois Grois in Schnapp und in Kutscha Lorenz, da Ignaz Stahl in Schierling, da Friedrich Hopp in Patschiparoli, da Franz Gämmerler in Florfeld, de Eleonore Condorussi de Aglaja und in Nestroy sei Leb'nsgefäahtin Marie Weiler de Kathi g'spüit. Da Benefiziant Gämmerler håt in Dichter Florfeld geb'n.
De Origenäuhaundschrift und de Theatamanuskript' san nimma zum find'n; da Text stützt se drum auf Vinzenz Chiavacci/Ludwig Ganghofer: Nestroys Gesammelte Werke. (Bonz Verlag, Stuttgart 1890), des wås vamutlich auf a Theatamanuskript z'ruck zum füah'n sei könntat.
De Origenäupartetua vom Adolf Müller is no vuahaund'n, da Tit'l is: Gegen Thorheit giebt es kein Mittel. Lustiges Trauerspiel in 3 Aufzügen von Joh. Nestroy. Musik von Adolf Müller 1838. Das erste Mal aufgeführt im k. k. priv. Theater a. d. Wien den 3ten Novem. 1838. Da uasprüngliche Tit'l Dummheit is g'strich'n. In dera Partetua san neb'n dene Not'n aa aniche Text'n von de G'saungsstückln drin.
1973 is des Stückl aum Wiener Volkstheater unta da Regie vom Gustav Manker mit etliche daumois bekaunnte Schauspüla aufg'füaht wua'n.
Praktisch olle Theatakritika haum des Weak ois schlecht eig'stuft; gaunz richti is g'sehg'n wua'n, dass se dea Satirika Nestroy damit in a Såckgåss'n zwisch'n Tragik und Possenhåftichkeit einemanövriat håt.
In dera sunst eh imma nestroyfreindlich'n Wiener Theaterzeitung vom Adolf Bäuerle woa'r aum 5. Novemba 1838 zum les'n:
G'lobt is olladings neb'n dera Doastöllungskunst vom Nestroy und vom Scholz b'sundas de Marie Weiler wua'n, de wo füa des Quodlibet im zweit'n Akt (26. Szene) an heftich'n Beifoi kriagt håt und deshoib einiche Moi mit'n Nestroy z'saumm aussag'ruaf'n wua'n is.
De Wiener Zeitschrift für Kunst, Literatur, Theater und Mode håt aum 10. Novemba (s. 1079) g'schrieb'n:
De Akteure san owa eb'nfois stoak g'lobt wua'n, trotzdem wiad de Aufnauhm duach's Publekum ois ungünstich beschrieb'n.
Der Sammler vom 8. Novemba håt a ähnlich negative Ausicht vatret'n:
Da Helmut Ahrens maant, da Nestroy hättat vasuacht, si stäaka im eansthåfta'n Voikskomödien-Bereich zum profilia'n, so wia des da Raimund g'måcht håt. In dem Stückl woittat a moralesiarate Ölement'n vom Voikstheata mit da Szenarie und de Dialog' von da Poss'n z'saummbringa, wås eahm owa nua stöi'nweis gelungan is. Zua Haundlung vameakt da Ahrens gaunz lakonesch:
Beim Otto Rommel is zum les'n, dass „nur ein ausgesprochener Verstandesmensch wie Nestroy“ (Zitat) a soichanes Thema auf a deaoatiche Weis' behaund'ln könntat. Nämlich gaunz ohne auch nua'r an Hauch von Vaständnis, von Mitleid, eha sogoa mit ana triumphierat'n Grausaumkeit wiad de Hauptpeason in Publekum vuag'füaht. So a Maung'l aun psychologescha Weidaentwicklung låsst olladings des Intaresse aunan Simplicius seine Problem' goa net aufkumma.
Sieben Mädchen in Uniform (Beoawatung) | Prinz Friedrich von Corsica | Der Zettelträger Papp | Dreyßig Jahre aus dem Leben eines Lumpen | Der Einsylbige | Der Tod am Hochzeitstage | Der unzusammenhängende Zusammenhang | Magische Eilwagenreise durch die Comödienwelt | Zwey Schüssel voll Fasching Krapfen | Der gefühlvolle Kerckermeister | Nagerl und Handschuh | Humoristische Eilwagen-Reise durch die Theaterwelt | Zampa der Tagdieb | Der konfuse Zauberer | Die Zauberreise in die Ritterzeit | Genius, Schuster und Marqueur | Der Zauberer Februar | Der Feenball | Der böse Geist Lumpacivagabundus | Robert der Teuxel | Der Tritschtratsch | Der Zauberer Sulphurelectrimagneticophosphoratus | Müller, Kohlenbrenner und Sesseltrager | Das Verlobungsfest im Feenreiche | Die Gleichheit der Jahre | Die Fahrt mit dem Dampfwagen | Die Familien Zwirn, Knieriem und Leim | Weder Lorbeerbaum noch Bettelstab | Eulenspiegel | Zu ebener Erde und erster Stock | Die Ballnacht | Der Treulose | Die beiden Nachtwandler | Der Affe und der Bräutigam | Eine Wohnung ist zu vermiethen in der Stadt | Moppels Abentheuer | Das Haus der Temperamente | Glück, Mißbrauch und Rückkehr | Der Kobold | Gegen Torheit gibt es kein Mittel | Die verhängnisvolle Faschingsnacht | Der Färber und sein Zwillingsbruder | Der Erbschleicher | Der Talisman | Das Mädl aus der Vorstadt | Einen Jux will er sich machen | Die Ereignisse im Gasthofe | Die Papiere des Teufels | Liebesgeschichten und Heurathssachen | Das Quodlibet verschiedener Jahrhunderte | Nur Ruhe! | Eisenbahnheirathen | Hinüber – Herüber | Der Zerrissene | Die beiden Herren Söhne | Das Gewürzkrämerkleeblatt | Unverhofft | Der Unbedeutende | Zwey ewige Juden und Keiner | Der Schützling | Die schlimmen Buben in der Schule | Martha oder Die Mischmonder Markt-Mägde-Miethung | Die lieben Anverwandten | Freiheit in Krähwinkel | Lady und Schneider | Judith und Holofernes | Der alte Mann mit der jungen Frau – Der Flüchtling | Höllenangst | Sie sollen ihn nicht haben | Karikaturen-Charivari mit Heurathszweck | Alles will den Prophet'n seh'n | Verwickelte Geschichte! | Mein Freund | Der gutmüthige Teufel | Kampl | Heimliches Geld, heimliche Liebe | Theaterg’schichten | „Nur keck!“ | Umsonst! | Tannhäuser (unsicha) → Tannhäuser (Wollheim) | Ein gebildeter Hausknecht (Beoawatung) | Zeitvertreib | Lohengrin | Frühere Verhältnisse | Häuptling Abendwind |
This article uses material from the Wikipedia Boarisch article Gegen Torheit gibt es kein Mittel, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Der Inhalt ist verfügbar unter CC BY-SA 4.0, sofern nicht anders angegeben. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Boarisch (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.