আদ্যপ্ৰাণী বা প্ৰ'ট'জ'ৱা (ইংৰাজী: Protozoa; লগতে protozoan, বহুবচনত protozoans) হৈছে এককোষী সংকোষকেন্দ্ৰীৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা এটা সাধাৰণ নাম। এই জীৱবোৰ স্ব−জীৱি নাইবা পৰজীৱি, যিবোৰে জৈৱ পদাৰ্থ যেনে অন্য সুক্ষ্মজীৱ বা জৈৱ কলা আৰু অৱশেষ আহাৰ হিচাপে গ্ৰহণ কৰি জীয়াই থাকে। ঐতিহাসিকভাৱে আদ্যপ্ৰাণীবোৰ, এককোষী প্ৰাণী বুলি গণ্য কৰা হৈছিল, কাৰণ ইহঁতৰ স্বভাৱ প্ৰাণীৰ দৰে, আৰু উদ্ভিদ বা অন্য প্ৰায়বোৰ শেলাইৰ দৰে ইহঁতৰ কোষ বেৰ নাথাকে। আদিতে ইহঁতক প্ৰাণী বুলি গণ্য কৰা হৈছিল বৰ্তমান যদিও বৰ্তমান ই বৈধ নহয়। বৰ্তমান মুক্তভাৱে জীয়াই থকা পৰপোষী এককোষী জীৱৰ চিনাক্তকৰণত আদ্যপ্ৰাণী শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
কিছুমান জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজনত, প্ৰ'ট'জ'ৱা এক উচ্চ-পৰ্যায়ৰ বৰ্গীয় গোট। ১৮১৮ চনত প্ৰথম চিনাক্তকৰণত ইয়াক বৰ্গীকৰণৰ শ্ৰেণী হিচাপে ৰখা হৈছিল, কিন্তু পৰৱৰ্তী সময়ৰ শ্ৰেণীবিভাজনত ইয়াক পৰ্ব, উপৰাজ্য আৰু জগতৰ দৰে উচ্চ স্থানত স্থান দিয়া হয়। থমাছ কেভেলিয়াৰ-স্মিথ আৰু তেঁওৰ সহযোগীসকলে প্ৰস্তাৱ কৰা শ্ৰেণীবিভাজনত ইয়াক ১৯৮১ চনৰ পৰা এক জগৎ হিচাপে স্থান দিছিল। ২০১৫ চনত ৰুজেৰ’ আৰু তেঁওৰ সহযোগীসকলে প্ৰস্তাৱ কৰা সাত−ৰাজ্য পদ্ধতিত প্ৰ'ট'জ'ৱাৰ অন্তৰ্গত বিভাগবোৰ হৈছে: ইউগ্লেন'জ'ৱা, এমিব'জ'ৱা, মেটাম'নাডা, চোৱান'জ'ৱা ছেন্সো কেভেলিয়াৰ-স্মিথ, ল'ক'জ'ৱা, পেৰক'ল'জ'ৱা, মাইক্ৰ'স্পৰিডিয়া আৰু ছালক'জ'ৱা। উল্লেখ্য যে, এই ৰাজ্যত পৰম্পৰাগতভাৱে প্ৰ'ট'জ'ৱাত স্থান দিয়া চিলিয়েট, ডাইন'ফ্লেজেলেট, ফ'ৰমিনিফেৰা, আৰু পৰজীৱি এপিকমপ্লেক্সান্স আদিক বাদ দিয়া হৈছে, এইবোৰক ক্ৰ'মিষ্টা নামৰ অন্য এক ৰাজ্যত অন্তৰ্ভূক্ত কৰা হৈছে। এই পদ্ধতিৰ সংজ্ঞামতে, প্ৰ'ট'জ'ৱা ৰাজ্য প্ৰকৃততে এক প্ৰাকৃতিক গোট বা ক্লেড নহয়, কিন্তু ই এটা পেৰাফাইলেটিক গোট বা বিৱৰ্তিত পৰ্যায় (evolutionary grade), যাৰ পৰা ভেঁকুৰ, প্ৰাণী আৰু ক্ৰ'মিষ্টাৰ সদস্যবোৰ বিৱৰ্তিত হৈছে বুলি ভবা হয়।
পাৰম্পৰিকভাৱে আদ্যপ্ৰাণী বুলি কোৱা জীৱবোৰ ১ মাইক্ৰ'মিটাৰৰ পৰা কেইবা মিলি মিটাৰলৈকে হ'ব পাৰে। ডাঙৰ আকাৰৰ আদ্যপ্ৰাণী বোৰৰ ভিতৰত এককোষী জেন'ফাইঅ'ফ'ৰ (xenophyophores)ৰ কোষৰ ব্যাস ২০ ছেমি পৰ্যন্ত হয়।
Species | Cell type | Size in micrometres |
---|---|---|
Plasmodium falciparum | malaria parasite, trophozoite phase | 1-2 |
Massisteria voersi | free-living cercozoan amoeboid | 2.3–3 |
Bodo saltans | free living kinetoplastid flagellate | 5-8 |
Plasmodium falciparum | malaria parasite, gametocyte phase | 7-14 |
Trypanosoma cruzi | parasitic kinetoplastid, Chagas disease | 14-24 |
Entamoeba histolytica | parasitic amoebozoan | 15–60 |
Balantidium coli | parasitic ciliate | 50-100 |
Paramecium caudatum | free-living ciliate | 120-330 |
Amoeba proteus | free-living amoebozoan | 220–760 |
Noctiluca scintillans | free-living dinoflagellate | 700–2000 |
Syringammina fragilissima | foraminiferan amoeboid | up to |
আদ্যপ্ৰাণী সমূহ অলুনীয়া, ক্ষাৰকীয় আৰু লুনীয়া পানীৰ লগতে মাটি আৰু মছৰ দৰে অন্য সেমেকা পৰিৱেশত, আৰু অতিলুনীয়া হ্ৰদ আৰু উপহ্ৰদত বাস কৰে। সকলো আদ্যপ্ৰাণীকে এক সেমেকা পৰিৱেশৰ প্ৰয়োজন হয়; যদিও কিছুমান চিষ্ট (resting cysts) তৈয়াৰ কৰি বহু দীঘলীয়া সময়লৈকে শুকান পৰিৱেশত বাস কৰিব পাৰে।
সকলো আদ্যপ্ৰাণী পৰপোষী, অন্য জীৱৰ সম্পূৰ্ণৰূপে ভক্ষণ কৰি, সিহঁতৰ জৈৱ পদাৰ্থ নাইবা বৰ্জনীয় পদাৰ্থ শোষণ কৰি পোষণ লাভ কৰে।
চিলিয়া, ফ্ৰেজেলা নাইবা কুটপদৰ দ্বাৰা চলাচল কৰে, কিছুমানে চলাচল কৰিব নোৱাৰে।
উদ্ভিদ, শেলাই আৰু ভেঁকুৰৰ দৰে আদ্যপ্ৰাণীৰ কোষত কোষবেৰ নাথাকে। ইহঁতৰ কোষৰ চাৰিওফালে পেলিকল নামৰ এখন জটিল আৱৰণী থাকে। ই ইহঁতৰ কোষক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে। সকলো আদ্যপ্ৰাণীৰো পেলিকল নাথাকে।
কিছুমান আদ্যপ্ৰাণীৰ দুটা পৰ্যায়ৰ জীৱন চক্ৰ থাকে। সেমেকা পৰিৱেশত সাধাৰণ ভাৱে জীয়াই থাকে আৰু গৰম তথা শুকান পৰিৱেশত চিষ্টৰ ৰূপত থাকে।
This article uses material from the Wikipedia অসমীয়া article আদ্যপ্ৰাণী, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). আন একো উল্লেখ নাথাকিলে এই বিষয়বস্তু CC BY-SA 4.0 ৰ আওতাত উপলব্ধ। Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki অসমীয়া (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.