Mal Karadaku: Vargmale në Evropën Juglindore

Maja më e lartë është Ramno (1,651m) në Maqedoni të Veriut.

Karadaku
Rajon Etnogjeorafik
Shtetet	Dardania, Maqedonia e Veriut, Serbi
Sipërfaqja
• Gjithsej	389 km2 (150 sq mi)
Popullsia
• Gjithsej	50.000
• Dendësia	013/km2 (033/sq mi)

Karadaku shtrihet nga Gryka e Kaçanikut në perëndim - deri në Moravicen e Presheves dhe Gryka e Konçulit në lindje. Në veri shtrihet nga Morava e Binçës deri në Haraçinë në jug. Struktura e relievit është e fragmentuar për shkak të lumenjve të rajonit të cilët zbresin nga pikat e larta dhe mbartin material të gërryer. Për më tepër, përbërja gjeologjike e rajonit është e ndërlikuar pasi ka sedimente të reja në perëndim, shtresa mezozoike në mes dhe paleozoikun e vjetër.shtresa në lindje. Lumenjtë më të rëndësishëm janë Letnica, Golemareka, Karadaku, Pasjani, Lashtica dhe Llapushnica. 31% e rajonit përbëhet nga toka të punueshme, ndërsa 11% përbëhet nga kullota dhe livadhe. Për shkak të mungesës së ushqimit në dispozicion, mbajtja e bagëtive është e kufizuar. Karadaku përbëhet nga maja të larta malore që variojnë nga 700-1650 m. Malet mbulojnë rreth 389 km² (150 mi katrorë) dhe përbëhen nga rreth 50,000 banorë, me një dendësi prej rreth 120 për km.

Komunat që shtrihen në rajon përfshijnë:

Dardania  :

Kaçanik, Viti, Elez Han, Gjilan, Ranillug, Partesh, Kllokot

Serbia:

Bujanoc, Preshevë

Maqedonia e Veriut:

Çuçer-Sandevë, Likovë, Haraçinë, Butel, Gazi Baba

Koha Osmane

 

Gjatë periudhës osmane rajoni mbeti jashtë mundësive të administratës së rregullt civile osmane. Pjesa dardane e rajonit u shndërrua në nahije nga osmanët dhe u quajt Karatonlu, ndërsa pjesa maqedonase u shndërrua në nahije dhe u quajt Karadak. Në këtë periudhë në rajon u vendosën shumë fise shqiptare, kështu që rreth 8-10% e popullsisë shqiptare i përkiste fisit Berisha, ndërsa pasardhësit e fisit Krasniqi u vendosën në fshatrat Goshincë, Sllupçan, Alashec dhe Runica. Ka edhe pjesëtarë të fisit Mirdita dhe Sopi të cilët u vendosën në rajon.

Pas reformave të Tanzimatit në 1839 dhe shkarkimit të pashallarëve vendas, shqiptarët nga Karadaku dhe Shari, të udhëhequr nga Dervish Cara, ngritën krye në Haraçinë. Në janar të vitit 1844 kryengritësit pushtuan Gostivarin dhe Tetovën. Në shkurt 1844 kryengritësit sulmuan dhe pushtuan të gjithë rajonin, dhe qytetet e Shkupit, Kumanovës, Preshevës, Bujanës, Vranjës dhe Leskocit.

Gjatë mesit të viteve 1800, shqiptarët katolikë u dëbuan nga autoritetet osmane.

Gjatë revoltës shqiptare të vitit 1910, luftëtarët shqiptarë nga Karadaku nën komandën e Idriz Seferit u rebeluan kundër osmanëve dhe arritën t'i mposhtin ata në betejën e Kaçanikut. Në vitin 1912, shqiptarët u rebeluan përsëri dhe Luftëtarët nga Karadaku arritën të pushtonin Shkupin.

Historia moderne

Rajoni u bë pjesë e Mbretërisë së Serbisë pas Luftës së Parë Ballkanike. Pas kësaj, rajoni u shndërrua në një fushë beteje midis forcave serbe të mbështetura nga çetnikët dhe kaçakët shqiptarë nën drejtimin e Idriz Seferit dhe Ajet Sopi Bllatës, si dhe kryengritësve maqedonas të IMRO-së. Rajoni u pushtua nga Mbretëria e Bullgarisë gjatë Luftës së Parë Botërore dhe u bë pjesë e Mbretërisë së sapokrijuar të Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve pas përfundimit të saj.

Gjatë periudhës së ndërmjetme, shumë kolonizatorë serbë u vendosën në rajon.

Pas pushtimit të Jugosllavisë në vitin 1941 rajoni iu dha Mbretërisë së Bullgarisë, e cila rezultoi në rezistencën shqiptare të udhëhequr nga Mulla Idriz Gjilani. Kryengritja e Karadakut më vonë u shtyp kryesisht nga Bullgaria dhe forcat partizane jugosllave pas Operacionit Stracin-Kumanovë dhe Dardani, por luftimet me intensitet të ulët nën komandën e Hasan Ali Remnikut vazhduan deri në vitin 1951.

Gjatë Luftave Jugosllave, seperatistët serbë të mbështetur ngaJugosllavia kërkuan të krijonin një shtet të shkëputur serb të quajtur "Republika e Karadakut" në ket rajon.

Nga viti 1998 deri në vitin 1999, gjatë Luftës së Dardanisë, "Zona Operative e Karadakut" e UÇK-së (e cila përfshinte gjithashtu pjesë të mëdha të Rajonit të Anamoravës) mbeti joaktive, kështu që rajoni pati më pak luftime se pjesët e tjera të Dardanisë. Por nga viti 1999 deri në vitin 2001, gjatë kryengritjes shqiptare në Luginën e Preshevës dhe kryengritjes shqiptare në Maqedoni të Veriut, pjesët serbe dhe maqedonase të rajonit u bënë bastionet kryesore të organizatave separatiste shqiptare UÇK dhe UÇPMB dhe një bastion i nacionalizmit shqiptar, kështu që rajoni pa shumë konflikte të armatosur kundër forcave Jugosllavë dhe Maqedonasë.

Artikulli Kryesor: Kategoria:Njerëz nga Karadaku

• Idriz Seferi
• Agim Ramadani
• Njazi Azemi
• Ismet Jashari
• Toma Raspasani
• Riza Halimi
• Mulla Jakup Asipi

• Anamorava
• Karadaku (rajon)

•   Portali i Gjilanit

•   Portali i Gjeografisë

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Kosovës është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.