Franc Jozef I

në 1848 deri në vdekjen e tij në 1916, mbret i Bohemisë etj. dhe mbret apostolik i Hungarisë.

Franz Josef I ose Francis Josef I ishte Perandori i Austrisë, Mbreti i Hungarisë, Kroacisë dhe Bohemisë dhe monark i shteteve të tjera të Perandorisë Austro-Hungareze, nga 2 Dhjetor 1848 deri në vdekjen e tij. Nga 1 maj 1850 deri më 24 gusht 1866 ai ishte gjithashtu President i Konfederatës Gjermane. Ai ishte sundimtari me mbretërinë më të gjatë të Austrisë dhe Hungarisë, si dhe monarku i gjashtë me mbretërimin më të gjatë të çdo vendi në historinë evropiane.

Në dhjetor 1848, Perandori Ferdinand abdikoi nga froni në Olomouc, si pjesë e planit të Ministrit President Felix zu Schwarzenberg për t'i dhënë fund Revolucioneve të 1848 në Hungari. Kjo e lejoi nipin e Ferdinandit, Franz Josef të aderonte në fron. Kryesisht i konsideruar si një reaksionar, Franz Josef kaloi mbretërimin e tij të hershëm duke i rezistuar kushtetutarizmit në fushat e tij. Perandoria Austriake u detyrua të lëshojë ndikimin e saj mbi Toskana dhe pjesën më të madhe të pretendimeve të saj ndaj Lombardisë – Venedikut Mbretërisë së Piemonte-Sardenjës, pas Luftës së Dytë Italiane të Pavarësisë në 1859 dhe Luftës së Tretë Italiane të Pavarësisë në 1866. Megjithëse Franz Josef nuk i dha asnjë territor Mbretërisë së Prusisë pas humbjes austriake në Luftën Austro-Prusiane, Paqja e Pragës (23 gusht 1866) vendosi Çështjen Gjermane në favor të Prusisë, e cila parandaloi që Bashkimi i Gjermanisë të ndodhte nën Shtëpinë e Habsburgut.

Franz Josef u shqetësua nga nacionalizmi gjatë gjithë mbretërimit të tij. Ai përfundoi Kompromisin Austro-Hungarez të vitit 1867, i cili i dha më shumë autonomi Hungarisë dhe shndërroi Perandorinë Austriake në Monarkinë e Dyfishtë të Austro-Hungarisë. Ai qeverisi paqësisht për 45 vitet e ardhshme, por personalisht vuajti tragjeditë e ekzekutimit të vëllait të tij, Perandorit Maximilian të Meksikës në 1867, vetëvrasjen e djalit të tij të vetëm dhe trashëgimtarit të tij, Princit të Kurorës Rudolf, në 1889, vrasjen e gruaja e tij, Perandoresha Elisabeth ("Sisi"), në 1898, dhe vrasja e nipit të tij dhe trashëgimtarit të supozuar, Archduke Franz Ferdinand, në 1914.

Franz Joseph lindi më 18 gusht 1830 në Pallatin Schönbrunn në Vjenë (në 65 vjetorin e vdekjes së Françeskut të Lorenës) si djali i madh i Arkidukës Franz Karl (djali i vogël i Perandorit të Shenjtë Romak Francis II), dhe gruaja e tij Princesha Sophie e Bavarisë. Për shkak se xhaxhai i tij, duke mbretëruar nga 1835 si Perandori Ferdinand, ishte me mendje të dobët, dhe babai i tij joambiçioz dhe në pension, nëna e Arkidukës së re "Franzl" e rriti atë si një Perandor të ardhshëm, me theks në devocion, përgjegjësi dhe zell.

Pas Luftës Austro-Prusiane, Austro-Hungaria e ktheu vëmendjen e saj në Ballkan, i cili ishte një pikë e nxehtë e tensionit ndërkombëtar për shkak të konfliktit të interesave me Perandorinë Ruse. Kriza e Bosnjës ishte rezultat i aneksimit të Bosnjë dhe Hercegovinës nga Franz Josef në 1908, e cila ishte pushtuar nga trupat e tij që nga Kongresi i Berlinit (1878). Më 28 qershor 1914, vrasja e nipit të tij dhe trashëgimtarit të supozuar, arkidukës Franz Ferdinand, në Sarajevë rezultoi në shpalljen e luftës Austro-Hungari kundër Mbretërisë së Serbisë, e cila ishte aleate e Perandorisë Ruse. Kjo aktivizoi një sistem aleancash që rezultoi në Luftën e Parë Botërore.

Franz Josef vdiq më 21 nëntor 1916, pasi drejtoi domenet e tij për gati 68 vjet si një nga monarkët me mbretërinë më të gjatë në historinë moderne. Ai u pasua nga nipi i tij Charles.

Franz Josef Land në Arktikun Rus u emërua për nder të tij në 1873 nga ekspedita Austro-Hungareze e Polit të Veriut e cila raportoi së pari gjetjen e saj. Akullnaja Franz Josef në ishullin Jug të Zelandës së Re mban gjithashtu emrin e tij.

Franz Josef themeloi në 1872 Universitetin Franz Josef (Hungarisht: Ferenc József Tudományegyetem, Rumanisht: Universitatea Francisc Iosif) në qytetin e Cluj-Napoca (në atë kohë një pjesë e Austro-Hungarisë me emrin Kolozsvár). Universiteti u zhvendos në Szeged pasi Cluj u bë pjesë e Rumanisë, duke u bërë Universiteti i Szeged.

Në zona të caktuara, festimet po mbahen ende në përkujtim të ditëlindjes së Franz Joseph. Festivali i Popullit Mitteleuropian zhvillohet çdo vit rreth 18 gusht dhe është një "takim spontan, tradicional dhe vëllazëror midis popujve të vendeve të Evropës Qendrore". Ngjarja përfshin ceremoni, takime, muzikë, këngë, valle, provë të verës dhe ushqimit dhe kostume tradicionale dhe folklorin nga Mitteleuropa.

• Anton Graf Bossi-Fedrigotti: Kaiser Franz Joseph I. und seine Zeit. Ringier, Zürich 1978, ISBN 3-85859-087-8.
• Franz Herre: Kaiser Franz Joseph von Österreich. Sein Leben – seine Zeit. Kiepenheuer & Witsch, Köln 1992, ISBN 3-462-02197-4.
• Alan Palmer: Franz Joseph I. Kaiser von Österreich und König von Ungarn. List, München 1995, ISBN 3-471-78431-4.
• Gabriele Praschl-Bichler (Hrsg.): Das Familienalbum von Kaiser Franz Joseph und Elisabeth. Ueberreuter, Wien 1995, ISBN 3-8000-3578-2.
• Eberhard Straub: Drei letzte Kaiser. Siedler, Berlin 1998, ISBN 3-88680-565-4.
• Christian Dickinger: Franz Joseph I. Die Entmythisierung. Ueberreuter, Wien 2002, ISBN 3-8000-3858-7.
• Friedrich Weissensteiner: Die österreichischen Kaiser. Franz I., Ferdinand I., Franz Joseph I., Karl I.. Ueberreuter, Wien 2003, ISBN 3-8000-3913-3.
• John van der Kiste: Franz Josef I. Kaiser von Österreich. Magnus-Verlag, Essen 2005, ISBN 3-88400-437-9.
• Katrin Unterreiner: Kaiser Franz Joseph 1830–1916. Mythos und Wahrheit. Brandstätter, Wien 2006, ISBN 3-902510-43-9.
• Leopold Decloedt: Imago Imperatoris: Franz Joseph I in der österreichischen Belletristik der Zwischenkriegszeit. Wien 1995. ISBN 3-205-98301-7
• Martina Winkelhofer: Viribus unitis. Der Kaiser und sein Hof. Ein neues Franz Joseph Bild. Amalthea Signum, Wien 2008, ISBN 978-3-85002-650-5.
• Lothar Höbelt: Franz Joseph I. Der Kaiser und sein Reich. Eine politische Geschichte. Böhlau, Wien 2009, ISBN 978-3-205-78316-9.

• Stampa:DNB-Portal
• Filmaufnahme von Franz Joseph aus der Zeit vor 1914
• Tagesspiegel österreichischer Zeitungen vom 22. November 1916
• Tondokument einer Ansprache Franz Josephs
• Die original Traueranzeige aus dem "Deutschen Volksblatt" und das Kondolenzbuch von Kaiser Franz Joseph (ASPETOS)
• Das erste internet Museum von Kaiser Franz Joseph I., Wilhelm II. und dem Ersten Weltkrieg

Libra për tu referuar

• Franz Joseph I. In: Stampa:Literatur
• Stampa:BLKÖ
• Franz Joseph I. In: Stampa:Literatur

Die Welt der Habsburger. Eine virtuelle Ausstellung zur Geschichte der Habsburger und ihrer Zeit.