Dame Gruev

Ai ishte ndër themeluesit e Organizatës së Brendshme Revolucionare Maqedonase (fillimisht e njohur si Komiteti Revolucionar Bullgar Maqedono-Adrianopolitan). Pavarësisht nga vetë-identifikimi i tij bullgar, sipas historiografisë maqedonase të pas Luftës së Dytë Botërore, ai ishte një maqedonas etnik.

Dame Gruev
U lind në	19 janar 1871 Smillova, Vilajeti i Manastirit, Perandoria Osmane
Vdiq	23 dhjetor 1906 Petlec Peak, afër Rusinovës, Vilajeti i Selanikut, Perandoria Osmane
Kombësia	Osman/Bullgar
Organizata	Komitetet Revolucionare Bullgare Maqedono-Adrianopojë (më vonë SMARO, IMARO, IMRO)

Jeta e hershme

 

 

Dame Gruev lindi në 1871 në fshatin Smillova, Vilajeti i Manastirit, Perandoria Osmane (Maqedonia e Veriut e sotme). Shkollën fillore e kreu në Smillovë dhe vazhdoi në Gjimnazin Bullgar për Meshkuj të Selanikut. Ai ishte pjesë e një grupi të përjashtuar nga shkolla pas një revolte studentore. Në fillim të vitit 1888, grupi, i përbërë nga 19 persona, duke përfshirë edhe revolucionarë të tjerë të ardhshëm të OBRM-së, u tërhoq nga propaganda serbe. Si rezultat, ata shkuan për të studiuar në një gjimnaz serb në Beograd me shpenzimet e shoqatës Shën Sava. Gruev më vonë vazhdoi shkollimin në Grande école në Beograd. Pas një revolte tjetër, Gruev dhe bashkëpunëtorët e tij u përjashtuan nga Shkolla e Madhe dhe emigruan en block në Bullgari. Gruev u regjistrua në Universitetin e Sofjes dhe më vonë në Shoqërinë e Re Letrare Maqedonase. Ai gjeti edhe rrethin "Druzhba", qëllimi i të cilit ishte zbatimi i "nenit 23" të Traktatit të Berlinit (1878) për autonominë e Maqedonisë. Në vitin 1891 Gruev u përjashtua nga universiteti pasi dyshohej për vrasjen e ministrit Hristo Belçev, por më pas ky pretendim rezultoi i pabazë.

Më pas, Gruev u largua nga universiteti dhe u kthye në rajonin e Maqedonisë Osmane për të aplikuar në një organizatë të re revolucionare. Për të realizuar më me sukses planet e tij dhe ndoshta për të shmangur dyshimin e autoriteteve turke, ai vendosi të bëhej mësues shkolle bullgare. Dy vitet e para pas kthimit në rajonin e Maqedonisë ai i kaloi mësimdhënien, fillimisht në fshatin e tij të lindjes Smilevë, e më vonë në qytetin e Prilepit. Më vonë, Gruev u vendos në Selanik dhe këtu hodhi themelet e KRBMA (Komitetet Revolucionare Bullgare Maqedono-Adrianopole). Me bashkëpunimin e Hristo Tatarçevit dhe Petar Poparsov, ndër të tjera, doli me Kushtetutën dhe aktet nënligjore të IMARC-së. Ajo do të ishte një organizatë sekrete nën drejtimin e një Komiteti Qendror, me komitete revolucionare lokale në të gjithë Maqedoninë dhe rajonin e Adrianopojës (Edirne). Këto rajone do të ndaheshin në rrethe ose rayon revolucionare si në Kryengritjen e Prillit. Në përputhje me Kushtetutën, Komiteti i parë Qendror Revolucionar u formua në verën e vitit 1894, nën kryesinë e Hristo Tatarçevit.

1894 deri në 1900

 

Në verën e vitit 1894 në Negotinë organizon komitetin e parë revolucionar vendor, kurse së shpejti me bashkëpunimin e Pere Toshev, komitetin e parë rrethor në qytetin e Shtipit. Gruev vizitoi edhe qytetet e Resnjës, Ohrit dhe Strugës dhe gjeti se popullata vendase po i pranonte shumë mirë idetë revolucionare të organizatës së tij. Në vitin akademik 1894–1895 ka mbetur mësues në Shtip. Në vjeshtën e vitit 1895 Goce Dellçev mbërriti në Shtip me idenë për të hedhur themelet e një lëvizjeje revolucionare që kërkon autonomi për Maqedoninë dhe Adrianopojë Trakinë. Gruev dhe Delçev u takuan për herë të parë dhe ndanë idetë e tyre atje. Gruev e prezantoi Dellçevin me planin tashmë të përvijuar nga Komiteti Qendror i Selanikut. Pas kësaj, Gruev dhe Goce Dellçev punuan së bashku në Shtip dhe rrethinë.

Zgjerimi i IMRO-së në atë kohë ishte fenomenal, veçanërisht pasi Gruev u vendos në Selanik gjatë viteve 1895-1897, në cilësinë e një inspektori bullgar të shkollës. Gruev ishte bërë shpirti dhe trupi i Komitetit Qendror revolucionar. Nën drejtimin e tij u lëshuan letra sekrete revolucionare, u futën shifra, u përdorën pseudonime ose një nom de plume dhe u mbajtën kanale për komunikim të fshehtë midis komiteteve të ndryshme lokale dhe maqedonase. Një përfaqësues i Komitetit Qendror Revolucionar u dërgua në Sofje për të marrë përsipër blerjen dhe dërgimin e furnizimeve të nevojshme të luftës për IMARC. Gruev udhëtoi pa u lodhur nëpër Maqedoni dhe Vilajetin e Adrianopojës dhe sistematikisht themeloi dhe organizoi komitete nëpër fshatra dhe qytete. Në vitin 1897, Gruev ishte edhe një nga themeluesit e Shoqërisë kundër serbëve. Fatkeqësisht, për arsye thjesht politike dhe për të shmangur dyshimet e autoriteteve osmane, IMARC vendosi të shkarkojë Gruevin në vitin 1898. Menjëherë pas shkarkimit të tij Gruev u zhvendos në Manastir dhe atje me bashkëpunimin e Petar Poparsov, Vasil Paskov dhe të tjerë, ai filloi për të nxjerrë një letër revolucionare.

Ai organizoi një sistem në të cilin paratë mblidheshin nga shkollat ​​e së dielës përmes një "takse revolucionare" të veçantë dhe bliheshin një sasi materialesh luftarake. Gruev u emërua sërish në kuadrin mësimor tani në qytetin e Manastirit dhe si i tillë mori edhe drejtimin e lëvizjes revolucionare në Vilajetin e Manastirit (Bitola), ndërsa personat aktivë në Komitetin në Selanik ishin Hristo Tatarçevi. Pere Toshev dhe Hristo Matov. Veprimtaritë e Gruevit në rrethin e Manastirit nuk mbetën pa u vënë re nga autoritetet osmane. Çeta (banda) të shumta nëpër malet përreth filluan të terrorizonin autoritetet lokale. Gruev, i dyshuar si faktor kryesor në nxitjen e kësaj lëvizjeje, u arrestua më 6 gusht 1900. Ai u mbajt në burgun e Manastirit deri në maj 1902. Megjithatë, duke përdorur shkrime dhe shifra sekrete, ai mundi të qëndronte në kontakt me revolucionarin vendas. komitetet dhe drejtonte punët e rrethit revolucionar të Bitolës.

Kryengritja

Në fund të majit 1902, Gruev u dënua me dëbim në burgun e Podrum Kale në Anadoll. Aty gjeti Hristo Matovin dhe Hristo Tatarçevin, të dy të dënuar me internim në janar 1901. Gruev dhe shokët e tij u mbajtën në Podroum Kale për dhjetë muaj. Ndonëse ishte larg nga vetë Maqedonia dhe Trakia, Gruev arriti të mbante veten të informuar për zhvillimin dhe punët e OBRM-së. Ai mbajti një rrjedhë të qëndrueshme korrespondence të koduar me Selanikun, Bitolëm dhe Sofjen. Në Pashkë të vitit 1903, me rastin e një amnistie të përgjithshme, ai u lirua. Gruev nxitoi në Selanik dhe atje ai zbuloi se Komiteti Qendror, i cili ishte në krye të OBRM-së, kishte vendosur tashmë të shpallte një kryengritje të përgjithshme që do të ndodhte gjatë vitit 1903. Megjithëse Gruev nuk ishte në përputhje me vendimin e Komitetit Qendror, në radhë të parë për shkak të mungesës së gatishmërisë së SMARO-s, ai iu dorëzua vendimit të Komitetit Qendror.

U largua nga Selaniku dhe shkoi në Smillovë ku do të mbahej Kongresi kryengritës. Qëllimi i këtij kongresi ishte caktimi i datës së shpalljes së kryengritjes së përgjithshme dhe përvijimi i metodave dhe taktikave të ndjekjes së saj. Këtu Gruev u takua me Boris Sarafov, i cili sapo kishte ardhur nga Bullgaria. Kryetar i këtij Kongresi u zgjodh Gruev dhe ky i fundit vendosi që dita e shpalljes së kryengritjes të ishte 2 gushti 1903. Gruev, Boris Sarafov dhe Anastas Lozançev u zgjodhën nga Kongresi si tre anëtarë të Shtabit të Përgjithshëm. , dhe fuqizoi të drejtonte forcat kryengritëse në rajonin e Manastirit. Gruev jetoi për të parë tërheqjen e trupave turke nga fshati i tij i lindjes Smilevo. Ai u angazhua gjatë kryengritjes në përleshje të shumta me ushtrinë osmane. Por me ardhjen e trupave osmane, çdo përparim i kryengritjes u bë i pamundur dhe në një periudhë prej gjashtë javësh ajo u shtyp plotësisht. Gruev i vuri vetes detyrën për të vizituar rrethe të ndryshme revolucionare, për të çarmatosur kryengritësit dhe për të ruajtur materialet e luftës për përdorim në të ardhmen. Gruev dhe pasuesit e tij vazhduan punën e organizimit dhe përgatitjes për një kryengritje tjetër.

Pas Kryengritjes

 

Në vitin 1904 Dame Gruev kryesoi Kongresin e Prilepit të Rrethit Revolucionar të Manastirit të OBRM-së. Në vjeshtën e atij viti, Dame u kap nga udhëheqësi serb Micko Kërstiq, por u lirua, me ndihmën e Gligor Sokoloviqit, pas negociatave të tij me Pere Toshev. Në vitin 1905 Gruev drejtoi Kongresin e parë të Përgjithshëm të organizatës pas kryengritjes, të ashtuquajturin Kongresi i Rilës. Këtu Dame Gruev u zgjodh anëtar i Komitetit Qendror dhe u bë në fakt udhëheqës i tij, deri në vdekjen e tij. Në të vërtetë, Dame ishte i vetmi që dukej se ishte i aftë të zotëronte ambicien e Jane Sandanskit për lidership. Megjithatë, Kongresi i Rilës nuk arriti t'i fshijë dallimet politike në organizatë. Lindi nevoja për të mbajtur një kongres të ri special në Sofje në dhjetor 1906, i cili nuk u mbajt kurrë. Në fund të vitit 1906, Gruev me çetën e tij u zhvendos nga Maqedonia osmane në Sofje për të marrë pjesë në Kongresin special. Më 23 dhjetor 1906, Dame Gruev dhe çeta e tij u zbuluan nga autoritetet turke pranë fshatit Rusinovë (rrethi i Maleshevës). Gruev dhe çeta e tij u përballën me forcat osmane dhe në betejën e ardhshme ai u vra.