မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ်

• မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ဝိၼ်းတူဝ်းသ် ၼႆႉ ပဵၼ် ပိူင်သၢင်ႈၵၢၼ် (operating system) ဢၼ်ပဵၼ် သွပ်ႉၾ်ဝႄးပိုၼ်ႉထၢၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းပၼ် ၵၢၼ်ၶွမ်း တႃႇ ၵူၼ်း လႄႈ တႃႇ ႁႂ်ႈ ပရူဝ်ႇၵရမ်ႇ တၢင်ႇၸိူဝ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၶွမ်ႇတမ်းၼိူဝ်ၽိူၼ် လႄႈ ၶမ်း လႅပ်ႉထွပ်ႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ ၸႂ်ႉ ဝိၼ်းတူဝ်းသ် ဝႆႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၶွမ်းထႅပ်ႉပလႅတ်ႉ လႄႈ သမၢတ်ႉၽူင်း ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ၸႂ်ႉ ဝိၼ်းတူဝ်းသ် ယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ဝႃးသျိၼ်း ၶွင် ဝိၼ်းတူဝ်းသ် ဢၼ်ဢွၵ်ႇလိုၼ်းသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် ဝိၼ်းတူဝ်းသ် 11 ယဝ်ႉ။ ဝႃးသျိၼ်း သႃႇဝႃႇ ဢၼ်ဢွၵ်ႇလိုၼ်းသုတ်းၼႆႉ ပဵၼ် ဝိၼ်းတူဝ်းသ် သႃႇဝႃႇ 2022 ယဝ်ႉ။
• မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ဢွပ်ႉၾ်ၾိတ်ႉ ၼႆႉ ပဵၼ် သွပ်ႉၾ်ဝႄး ၵၢၼ်လုမ်းယဝ်ႉ။ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းၶဝ် ၸႂ်ႉ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ဝတ်ႉ သေ တႅမ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈလႆႈ တီႈၼႂ်းၶွမ်းၶဝ်၊ ၸႂ်ႉ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ဢဵၵ်ႉသႄးလ် သေ ႁဵတ်းလႆႈလွၵ်းသဵၼ်ႈ လႄႈ ၵရၢပ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ၸႂ်ႉ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ပႃႇဝႃႇပႂၢႆႉ သေၵေႃႈ ႁဵတ်းလႆႈ ၵၢၼ်တၢင်ႇလၢတ်ႈၼႄ လႄႈ ၸႂ်ႉတင်း မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ဢၢဝ်ႉလုၵ်ႉ သေ သူင်ႇ ဢီးမေးလ် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် သျႄးပႂၢႆႉ ၼႆႉ ပဵၼ် ၶိူင်ႈသႃႇဝႃႇသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ဢွပ်ႉၾ်ၾိတ်ႉ (2007, 2013) ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် သီးရီး မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ဢဵတ်ႇသ်ပရႅတ်ႉသျိၼ်ႇ ၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ် ၶိူင်ႈသၢင်ႈဝႅပ်ႉယဝ်ႉ။
• ဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉ ဢဵၵ်ႇသ်ပလူဝ်ႇလႃႇ ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ပွတ်းတွၼ်ႈၶွင် သွပ်ႉၾ်ဝႄး ဢၼ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းၶဝ် တူၺ်းလွင်ႈတၢင်း တီႈၼိူဝ် ဢွၼ်ႇလၢႆး (ဢၼ်ႁူႉဝႃႈ ပဵၼ် ဝႅပ်ႉပရၢဝ်ႇသႃႇ) လႄႈ လူတ်ႇလူင်း လွင်ႈတၢင်း ၵႃႈတီႈ ဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 2015 မႃး ဢဝ်တင်း မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ဢႅတ်ႉꩡ် သေ တႅၼ်းတၢင်တီႈမၼ်းမႃးယဝ်ႉ။
• မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ၼႆႉ ႁဵတ်းပႃး ပရူဝ်ႇၵရႅမ်ႇတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ဝိၼ်းတူဝ်းသ် လၢႆႉၾ် ၼႆႉသေ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းပဵၼ်ၸိုဝ်ႈၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈၵဝ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ဝိၼ်းတူဝ်းသ် လၢႆႉၾ် ႁွတ်ႉမႄးလ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင် ပီ 2012 မႃးၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ ဝိၼ်းတူဝ်းသ် လၢႆႉၾ်ၼၼ်ႉ ႁၢမ်ႉၸႂ်ႉဢေႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။
• မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် ပိင်း ၼႆႉ ပဵၼ် ဢိၼ်ႇၵျိၼ်ႇ ၶူၼ်ႉႁႃ ဢိၼ်ႇတႃႇၼႅတ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၶူၼ်ႉႁႃ လွင်ႈတၢင်း တီႈၼိူဝ် ဢွၼ်ႇလၢႆးယဝ်ႉ။ ၽႅၼ်ႇလိၼ် ပိင်း ၼႆႉ မၼ်းၼႄ ပၼ် ၽႅၼ်ႇလိၼ် ယဝ်ႉ။
• မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် BASIC ၼႆႉ ပဵၼ် ၶူဝ်းၵုၼ်ႇဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် လႆႈႁဵတ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းလႆႈ လႆႈထုၵ်ႇသၢင်ႈမႃး မိူဝ်ႈ ပီ 1975 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• Xenix ၼႆႉ ပဵၼ် ပိူင်သၢင်ႈၵၢၼ် ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းသေ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ၾ် သၢင်ႈဝႆႉ ဢဝ်ဝႂ်ဝႆႉ ဝၢႆးလင် ပီ 1970 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• MS-DOS ၼႆႉ ပဵၼ် ပိူင်သၢင်ႈၵၢၼ် ထူၼ်ႈသွင် ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် သၢင်ႈမႃး မိူဝ်ႈ ပီ 1981 ၼၼ်ႉသေ လႆႈၸႂ်ႉမႃး တွၼ်ႈတႃႇ ၶွမ်းႁူဝ်တေး လႄႈ တႃႇမီႇၼႄႇလ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
• Minecraft လႄႈ ပရူဝ်ႇၵရႅမ်ႇတၢင်ႇၸိူဝ်း တင်းၼမ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် သိုဝ်ႉဢဝ်သေ သိုပ်ႇသၢင်ႈၵႂႃႇ ဝၢႆးလင်ယူႇ။

ႁူမ်ႈဝႃႈ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁူႉၸွမ်းလီ ၸွမ်း သွပ်ႉၾ်ဝႄးမၼ်းသေတႃႉ၊ ၶွမ်ႇပၼီႇၼႆႉ လဵၼ်ႈပႃး ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ဝႅပ်ႉ လၢႆလၢႆဢၼ်။ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၶဝ်ႈပႃး -

• Outlook.com ၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ဝႅပ်ႉမေးလ်။ မိူဝ်ႈ မၢႆႉၶရူဝ်ႇသွပ်ႉၾ် တႄႇသၢင်ႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈဢၼ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈ 1996 ၼၼ်ႉ မၼ်းႁွင်ႉဝႃႈ ႁွတ်ႉမေးလ် ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းလႆႈၸႂ်ႉမႃး တႃႇသူင်ႇ တႃႇႁပ်ႉ ဢီးမေးလ်၊ တႃႇၸတ်းၵၢၼ် ပၵ်းယဵမ်ႈဝၼ်း ဢီးဝႅၼ်ႉ လႄႈ ၵၢၼ်ငၢၼ်း၊ လႄႈ သဵၼ်ႈမၢႆၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ (မိူၼ်ၼင်ႇ မၢႆၽူင်း လႄႈ ႁဵင်းလိၵ်ႈ ဢီးမေးလ် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ)။