သၢႆမၢဝ်း၊ ၸၢႆး၊ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း

ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းပႃႉၶႅင်ႇ လႄႈ ၼၢင်းဢေးၸိင်ႇသေ ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈမိူဝ်ႈ 18.2.1948 တမ်ႈတီႈ ဝဵင်းမူႇၸေႈ၊ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်မီးပီႈၼွင်ႉ ႁူမ်ႈတွင်ႉၵၼ် 6 ၵေႃႉ။

1. ၸၢႆးၵျေႃႇၸၢမ်ႇ ၸၢႆးလၢဝ်သႂ် (ဢၢႆႈ)
2. ၸၢႆးသူၺ်ႇလ ၸၢႆးလိူၼ်ၶမ်း (ယီႈ)
3. ၸၢႆးသၢမ် (သၢမ်)
4. ၸၢႆးၺုၼ်ႉမွင်ႇ (ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း) (သႆႇ)
5. ၸၢႆးတႃး (ၸၢႆးလႅင်းသႂ်) (ငူဝ်ႉ) လႄႈ
6. ၼၢင်းတဵင်းႁၢၼ်ႇ ။

ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ပႃးဝႃႇသၼႃႇ ပၢႆးမွၼ်းမႃး ၸဵမ်လဵၵ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈ။ ပေႃးဝႃႈ ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇလဵၼ်ႈ ၸွမ်းလွႆၸွမ်းၵုင်းၼႆ မၼ်းၵႆႉလေႇ ဢူၺ်ႉသဵင်သေ ႁွင်ႉသဵင်ၵႂၢမ်း ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵႂၢမ်း လဵၼ်ႈယူႇၵူၺ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉတေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉပၢႆးမွၼ်းဢွၼ်ႇမၼ်းၼႆယူႇႁိုဝ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ထိုင်မႃး ဢႃႇယုမွၵ်ႈ 14 ၼၼ်ႉ လွမ်လွမ်ၵႂႃႇလၵ်ႉ ငွႆးတူၺ်း တီႈႁိူၼ်းၼႃႉၶဝ် ၸၢႆးၸၢမ်ႇထုၼ်း (ပီႇဢူဝ်ႇၸီႇ)ယူႇ။ တီႈၼၼ်ႈ ၸုမ်းၸၢႆးယိၼ်ႉ (မိူင်းၼိူဝ်)၊ ၸၢႆးမွၵ်ႇၶမ်း(လၢၼ်းပူဝ်ႇ)ၶဝ် တွႆႇတိင်ႇ၊ ၼဵၵ်းဢၵေႃႇတယၢၼ်ႇ၊ တိုင်ႈပႃႇၵျႃႇသေ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းလဵၼ်ႈယူႇမူၼ်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်းသိူဝ်း ၵူႈဝၼ်းယဝ်ႉ။ ဝႃႇသၼႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ သမ်ႉၶႂ်ႈႁူႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၵႂႃႇလၵ်ႉငွႆးတူၺ်းၶဝ် ဢၼ်ၶဝ်တွႆႇမေႃး တိုင်ႉတိုင်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢဝ်တိူၵ်ႈမၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ ႁဵတ်းတရမ်ႇၶဝ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢၼ်ယၢမ်ႈယူႇ ၵျွင်းၶွၼ်ႇဝႅၼ်ႉ (Convent) တီႈဝဵင်းၵူတ်ႉၶၢႆမႃးလႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇမေႃႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၵၢပ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း လႆႈငိၼ်းၶဝ်ပေႃးႁွင်ႉ ၵႂၢမ်း"ၼမ်ႉၶေးမၢဝ်း" ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ပေႃးဝႃႈ ၶဝ်ႁၼ်မၼ်းၼႆ ၶဝ်သမ်ႉထိူတ်းမၼ်းလႄႈ မၼ်းၼႅတ်ႈလႅၼ်ႈပၢႆႈ မၢင်ပွၵ်ႈၶႅပ်းတိၼ်ပေႃးၶၢတ်ႇ။ တႃႇတေလႆႈႁၼ် ၶဝ်တွႆႇမူၼ်ႈၵျေႃႇၼၼ်ႉ မၼ်းၼႆႉတႄႉ လႆႈတုၵ်ႉၶသေ ၵႂႃႇလၵ်ႉလွမ်တူၺ်းၶဝ်ယူႇ။ ပေႃးဝႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇမီးႁိူၼ်းၼႆ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၸင်ႇၵႂႃႇတီႈ ဢူႈၼႃႉၶဝ်သေ ၵႂႃႇယွၼ်းလၵ်ႉႁႆႇတူၺ်း တိင်ႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ၽဝႃႉမၼ်းဢၼ်လၵ်ႉႁႆႇတိင်ႇၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈ တိၼ်မၼ်း ယူႇၼွၵ်ႈႁူးလႅင်း ဢဝ်ၵွၵ်းႁူဝ်လႄႈမိုဝ်း ၶဝ်ႈၼႂ်းႁူးလႅင်းသေ ႁႆႇတိင်ႇပိူၼ်ႈယူႇ။ ပေႃးၶဝ်မႃးၼႆ ၼႅတ်ႈဢဝ်တိင်ႇဝၢင်းၽႂ်းၽႂ်းသေ သွတ်ႉသႅတ်ႉပၢႆႈမႅပ်းၽႂ်းၽႂ်းယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ တီႈဝဵင်းမူႇၸေႈ ပေႃးႁၼ်ပိူၼ်ႈ လဵတ်းတိင်ႇၼႆ ၵႂႃႇလွမ်တူၺ်းသေ တွင်းမၢႆဝႆႉတိၵ်းတိၵ်းသေ ဝၢႆးမႃးၵေႃႈ မေႃႁႆႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆသြႃႇ သွၼ်လဵၵ်းတိင်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်သြႃႇ ဢဝ်တႃႁၼ်ၵူၺ်းၼႆယူႇ။ ဢၼ်မၼ်းမေႃဢွၼ်တၢင်း ႁႆႇတိင်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်တိုင်ႈပႃႇၵျႃႇယဝ်ႉ။

ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တီႈမူႇၸေႈ တေႃႇထိုင် ၸၼ်ႉ(5)သေ ထႅင်ႈပီၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈ 1958-59 ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈ ၸင်ႇဢဝ်ၶႃသွင်ၵေႃႉ ၸၢႆးလၢဝ်သ်ႂ သူင်ႇၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ပူႇၶဝ် လုင်းထမ်းယွတ်ႈ တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။ ယူႇဢမ်ႇႁိုင် ၵေႃႉပဵၼ်တႆးၵေႃႉ လုင်းထမ်းယွတ်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ လုင်းၼၼ်ႇတႃႇ လုၵ်ႈတီႈဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်းမႃးသေ မႃးယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ႁႂ်ႈလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၵေႃႉပဵၼ် ၸၢႆးထီးသႅင် (မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ ၶဝ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ဢၢႆႈတူး (ႁိုဝ်) ၸၢႆးတိၼ်ႇဢူး (ႁိုဝ်) ရိတ်ႉၶျၢတ်ႉၼၼ်ႇတႃႇ) လႆႈပိုင်ႈဢိင်တီႈယူႇသဝ်း တီႈႁိူၼ်းလုင်းထမ်းယွတ်ႈၶဝ်သေ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းတီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး။ တႄႇဢဝ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉသေ ၸိူဝ်းၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၸၢႆးလၢဝ်သႂ်၊ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း လႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ၸင်ႇလႆႈမႃးယူႇသဝ်းၸွမ်းၵၼ် ႁိူၼ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉၼၼ်ႉတႄႉ မႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆး ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၼႂ်းမိူင်းႁဝ်း တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဝႃႇသၼႃႇမိူၼ်ၵၼ်လႄႈ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းလူင်းႁူင်းႁဵၼ်း၊ ၶၢဝ်းဢိုတ်းႁဵၼ်းၼႆ ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉ ၵႆႉႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸွမ်းၵၼ်ယူႇ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶဝ်ၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း ၸွမ်းၵၼ်တီႈတူၼ်ႈတီးသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈမီး ပွႆးၵၼ်ႇတေႃးသြႃႇ ဢႃႇၸရိယၼၼ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸွမ်းၵၼ်ၼႄပၼ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်လႄႈ မေႃသွၼ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ ၶဝ်လႆႈမႃးၺႃးၵၼ်ၼႆႉ ၽိုၵ်းတႅမ်ႈၵႂၢမ်းၸွမ်းၵၼ် ၽိုၵ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸွမ်းၵၼ် ႁၵ်ႉၵၼ် မိူၼ်ၼင်ႇပီႈဢွၵ်ႇၼွင်ႉပဵၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၵၢင်ၸ်ႂၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းတႄႉ ၶႂ်ႈၵႂႃႇႁႆႇတိင်ႇၾႆးၾႃႉ (Electric Guitar) ၶိုၵ်ႉၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလႄႈ ၸင်ႇၸူဝ်းၸၢႆးထီးသႅင် ၵႂႃႇတီႈ ၸုမ်းယဵၼ်ႇငႄႈ ဢၼ်မီးၶိူင်ႈႁႆႇတိုင်ႈ ၵူႈပိူင်ၼၼ်ႉသေတႃႉ ၸၢႆးထီးသႅင်ဢမ်ႇၶႂ်ႈၵႂႃႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တဵၵ်းႁွင်ႉတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၶႃ တိုၵ်ႉပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၺ်းလႄႈ ႁၼ်ပိူၼ်ႈၶိုၼ်ႈႁွင်ႉ ၵႂၢမ်းၼိူဝ်ၶဵင်ႇၵေႃႈ ၶႃဢမ်ႇလႆႈႁွင်ႉ။ ၵူၺ်းလႆႈ ၶွႆသေ လွမ်တူၺ်းပိူၼ်ႈၵူၺ်း။ မိူဝ်ႈယွင်ႈတိူၵ်ႈၶူဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈၸွႆႈယွင်ႈ ဢႅဝ်ပေႃးၶႂ်ႈငင်ႇတင်းသွင်၊ ၵူၺ်းလႆႈၶိုင်ပွင် ဢဝ်ၼမ်ႉဢဝ်လႅၼ်းယႃႈ တမ်းပၼ် ပၢႆးပၼ် ၸိူဝ်းၵူၼ်းလူင်ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ႁွင်ႉၵႂၢမ်းပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း

ဢၼ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း လႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် လႆႈၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းပွၵ်ႈထီႉၼိုင်ႈတႄႉ ပဵၼ်တီႈ ဝဵင်းၵလေႃး (ၵၢတ်ႇလေႃႉ)၊ ပွႆးပိုတ်ႇၸၢၵ်ႈၾႆးၾႃႉမႂ်ႇလႄႈ လႆႈၵႂႃႇၸွမ်း ၸုမ်းၸဝ်ႈၸၢၵ်ႈ ဝိၼ်းမျိၼ်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ။ ၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈၸဝ်ႉၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇသႂ်ႇသဵၼ်ႈမၢႆ ၶႃသွင်ၵေႃႉ။ ၶႃသွင်ၵေႃႉတႄႉ ယူႇတီႈတႂ်ႈသေ လွမ်တူၺ်းပိူၼ်ႈ ၸႂ်ပေႃးတိုၼ်ႇတဵၼ်ႈဝႆႉယူႇ။ ထိုင်တီႈ ၶိုၼ်းလိုၵ်းမႃး ၵူၼ်းတူၺ်းပွႆး ဢွၼ်ၵၼ်ပွၵ်ႈမိူဝ်းၵႂႃႇ ပွႆးႁၢင်ႇႁီႈႁၢင်ႇႁၢႆး ၸမ်တေဝၢႆးမႃး ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းၵေႃႉလႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁွင်ႉယဝ်ႉလႄႈ ၶႃသွင်ၵေႃႉ ၸင်ႇၵႂႃႇၶၢမ်ႇၼႃႈလဵၵ်ႉတႃၼွႆႉသေ ၵႂႃႇယွၼ်းသြႃႇဝိၼ်းမျိၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈၸၢမ်းႁွင်ႉတူၺ်းၼႆယဝ်ႉ။ သြႃႇဝိၼ်းမျိၼ်ႉၵေႃႈ ပၼ်ႁႂ်းၶႃႁွင်ႉလႄႈ ၶႃ ၸူမ်းပေႃးၶႂ်ႈၵျွၵ်းၵႃႈယူႇ။ ၸင်ႇၼႅတ်ႈၶိုၼ်ႈၵႂႃႇၼိူဝ်ၶဵင်ႇ ဢဝ်တိင်ႇၾႆးၾႃႉႁွႆႈမႃႇ ပေႃးၼၵ်းတွၵ်ႉၵွၵ်ႉဝႆႉ ၸႂ်ပေႃးသၼ်ႇဝႆႉၼင်ႇၵၼ်။ ၸွမ်းၼင်ႇ ဢၼ်ၶႃယၢမ်ႈတႅမ်ႈဝႆႉၵႂၢမ်း မၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼၼ်ႉ ၶႃၵေႃႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၼႄ ပရိၵ်ႈသတ်ႈၶႃၵႂႃႇ ၵျေႃႇၵျေႃႇသိူဝ်းသိူဝ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၶႃႁွင်ႉယဝ်ႉၵေႃႈ ပွႆးဝၢႆးယူႇ ၶမ်ႈၼၼ်ႉ။ ပွၵ်ႈထီႉၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် တႄႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ပရိသတ်ႈၵူၼ်းထွမ်ႇၵႂၢမ်းၶႃ မီးၸဵတ်းၵေႃႉၵူၺ်းၼႆယဝ်ႉ။ပွၵ်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ် ပွၵ်ႈထီႉၼိုင်ႈ ဢၼ်လႆႈၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇသေ တွႆႇတိင်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းလႄႈ ၶႃၸူမ်းသိူဝ်း ၼွၼ်းပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈလပ်းလႆႈတင်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃး တူၼ်ႈတီးလႄႈ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၶိၼ်ႇမွင်ႇၺုၼ်ႉ၊ ဢၵေႃႇတယၢၼ်ႇဢူင်းၵျေႃႇ၊ တေႃႇၸၢၼ်ႇသျႃးတိၼ်ႇ (ၵေႃႉပဵၼ် ၼၢင်းယိင်းတႆး၊ ၶဝ်ႈလဵၼ်ႈ ၼႂ်းပၢၼ်ငဝ်းတူင်ႉမၢၼ်ႈသေ လႆႈဢၵႄႇတမီႇ သွၼ်ႉၵၼ်ယဝ်ႉ။ မၼ်းၼၢင်း ပဵၼ်မေးဢၵေႃႇတယၢၼ်ႇဢုင်းၵျေႃႇ) လႄႈမႃႇမႃႇဢေးၶဝ် မႃးႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈပွႆးၵူၼ်းၼုမ်ႇ (လူငယ်ရေးရာ) တီႈတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ဢၵေႃႇတယၢၼ်ႇ ၵူဝ်ႇတၢၼ်းသူၺ်ႇ (တူၼ်ႈတီး) သမ်ႉယၢမ်ႈ ငိၼ်းမိုတ်ႈသဵင် ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းဝႆႉလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵႂႃႇၸွမ်းၸုမ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၵေႃႈ ၵႂႃႇထွမ်ႇသဵင်မႃႇမႃႇဢေးၶဝ် မႃးႁွင်ႉၵႂၢမ်းယူႇ။ ၵူဝ်ႇတၢၼ်းသူၺ်ႇ သမ်ႉၸႂ်ႉၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၶိုၼ်ႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈလႄႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၸင်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ မတွေ့ကြရင်ကောင်းသား ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ႁွင်ႉၵႂၢမ်းသေ လူင်းမႃးၼႆ ၶိၼ်ႇမွင်ႇၺုၼ်ႉလႄႈ မႃႇမႃႇဢေး ႁွင်ႉဢဝ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵႂႃႇၼင်ႈႁိမ်းၶဝ် တွင်ႈထၢမ်တူၺ်း ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ ႁွင်ႉၵႂႃႇၸွမ်းၶဝ် တီႈတႃႈၵုင်ႈ ႁႂ်ႈၵႂႃႇဢတ်းသဵင် ၸွမ်းၶဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း တိုၵ်ႉယူႇသဝ်း တႂ်ႈႁူမ်ႈငဝ်းၵေႃႉပဵၼ်ပူႇလႄႈ ဢမ်ႇႁတ်းလိူဝ်ၵႂၢမ်းပူႇသေ ဢမ်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇၸွမ်းၶဝ် ထိုင်တႃႈၵုင်ႈ။

ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈ ၸၢႆးသူမ်ယူတ်ႉ

ပူႇထမ်းယွတ်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၵႃႉ သမ်ႉမီးၵႃးလူင် လႅၼ်ႈတႃႈၶီႈလဵၵ်း - တူၼ်ႈတီးဝႆႉယဝ်ႉ။ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၵူၼ်းၸွမ်းၵႃး တင်းသွင်ၵေႃႉ ၵေႃႉၼိုင်ႈ သမ်ႉဢမ်ႇယူႇလီ၊ ၵေႃႉၼိုင်ႈ သမ်ႉဢမ်ႇတၼ်းလႄႈ ဢမ်ႇမီးၽ်ႂၸွမ်းၵႃး တႃႇတေၵႂႃႇတႃႈၶီႈလဵၵ်းလႄႈ ၵေႃႉပဵၼ်ပူႇ ၸင်ႇႁႂ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵႂႃႇၸွမ်းၵႃးၶဝ်ယဝ်ႉ။ ၼိူဝ်ၵႃးၶဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ တၢင်ႇထူဝ်ႇၽူးယႅၼ်ႈ၊ ၽၵ်းသူမ်ႈၽဵတ်းလႄႈ ၼမ်ႉၼူမ်းတူဝ်ႊ(ၼမ်ႉၼူမ်းၶႅပ်း) သေ ၵႂႃႇၶၢႆၵဵင်းတုင်၊ တႃႈၶီႈလဵၵ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ တႃႇတေလုၵ်ႉတီႈ တူၼ်ႈတီး ၵႂႃႇ တႃႈၶီႈလဵၵ်းၼၼ်ႉ သၢႆတၢင်းသဵၼ်ႈၼႆႉ လႆႈပႂ်ႉသိုၵ်း ၸွမ်းသူင်ႇသေ ၸင်ႇတေၵႂႃႇလႆႈယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၵႂႃႇလႆႈ ၵူႈၶိင်ႇၵူႈၶၢဝ်း။ ပေႃးၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ် ၼိုင်ႈၸုပ်ႈ ၵႃးမီးမွၵ်ႈ ႁႃႈႁူၵ်းသိပ်းလမ်း တေႃႇထိုင်ပၢၵ်ႇယူႇ။ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းတႄႉဢဝ်တိင်ႇလုၵ်ႈၼိုင်ႈသေ ႁဵတ်းတပႄႇယႃႇ ၵႃးၵႂႃႇၸွမ်း ၵႃးပူႇၶဝ်ယူႇ။ လႆႈသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင် လိူၼ်ပၢႆ 18 ဝၼ်း ၸင်ႇတေထိုင်တႃႈၶီႈလဵၵ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်တႃႈၶီႈလဵၵ်း ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၵႂႃႇၼွၼ်းႁိူၼ်းၼႃႉ သၢင်ႇဢေး (မၢၵ်ႇၵႃႇႁူဝ်ၶမ်း)သေ ၵၢင်ၼ်ႂမႃး မၼ်းၸၢႆး လႆႈဢဝ်ၼမ်ႉၼူမ်းတူဝ်ႊ ၵႂႃႇၶၢႆတီႈ ၵၢတ်ႇတႃႈလေႃႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵၢတ်ႇတႃႈလေႃႉၼႆႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်လေႃႉ တၢင်ႇၵုၼ်ႇ တၢင်ႇၶူဝ်းႁိူၵ်ႈၶူဝ်းသူၼ် မႃးၶၢႆလႄႈ လေႃႉၼမ်ဝႃႈၼမ်သေ ၸွမ်းႁိမ်းႁွမ်း တိုၵ်ႉပဵၼ်ထိူၼ်ႇပဵၼ်ယုမ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးထိုင်မႃး ၵၢင်ၶမ်ႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢဝ်တိင်ႇသေ ၵႂႃႇၼင်ႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း တႂ်ႈတူၼ်ႈမႆႉ တီႈၼႃႈႁိူၼ်းၼႃႉ သၢင်ႇဢေးၶဝ် ၵူႈၶမ်ႈယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃး ၼ်ႂၼိုင်ႈ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ၸင်ႇၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းႁိူၼ်း ၼႃႉသၢင်ႇဢေးၶဝ်သေ မႃးလၢတ်ႈ လွင်ႈမၼ်းလႆႈငိၼ်းသဵင် ၵူၼ်းႁႆႇတိင်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းတႆး၊ ၵႃႈၵွၼ်ႇတွၼ်းဢွၼ် ဢမ်ႇႁွၼ်ႇတွၼ်ႉငိၼ်း ၵႂၢမ်းၸိူင်ႉၼႆသေပွၵ်ႈၼႆ တီႈၼႃႉသၢင်ႇဢေးယဝ်ႉ။ ၼႃႉသၢင်ႇဢေးၵေႃႈ ၸင်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လၢၼ်မၼ်း ၺုၼ်ႉမွင်ႇ ဢၼ်လုၵ်ႉတူၼ်ႈတီး မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ၸွမ်းမႃးတီႈၵၢတ်ႇတႃႈလေႃႉသေ မႃးၸူဝ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ႁႂ်ႈၵႂႃႇဢတ်းသဵင်တီႈ ၵဵင်းႁၢႆးၼႆယဝ်ႉ။ ၵၢင်ၸ်ႂၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၶႂ်ႈၵႂႃႇယူႇသေတ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လူဝ်ႇလႆႈသိုပ်ႇၶၢႆ ၼမ်ႉၼူမ်းတူဝ် တေႃႇပေႃးမူတ်းသေ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈ ပွၵ်ႈမိူဝ်းလႄႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ ပေႃးဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈ ၵေႃႉပဵၼ်ပူႇသေ ၵႂႃႇၵေႃႈ သမ်ႉဢမ်ႇႁတ်းလႄႈပိူင်ၼိုင်ႈ ၸင်ႇထဵင်ၵႂၢမ်း ၵေႃႉဢၼ်မႃးႁွင်ႉမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းငၢႆႈငၢႆႈ၊ ၸင်ႇမႃးသိုဝ်ႉဢဝ် ၼမ်ႉၼူမ်းတူဝ်မၼ်းၼၼ်ႉမူတ်းမူတ်းယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇလၢတ်ႈတီႈ ၼႃႉသၢင်ႇဢေႈသေ ႁႂ်းလႆႈႁွင်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼႆႉ ၵႂႃႇဢတ်းၵႂၢမ်းတီႈ ၵဵင်းႁၢႆးၼႆယဝ်ႉ။ ၼႃႉသၢင်ႇဢေးၵေႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈလၢၼ်မၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႄႈ ၸင်ႇတေၵႂႃႇၸွမ်းသူင်ႇမၼ်း ထိုင်ၵဵင်းႁၢႆးယဝ်ႉ။ တမ်ႈတီႈပူႇထမ်းယွတ်ႈၵေႃႈ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းတေဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းလၢတ်ႈပၼ်ၼႆလႄႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၵေႃႈ ၸင်ႇတေၸွမ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေ သူင်ႇႁွတ်ႈၵဵင်းႁၢႆးယဝ်ႉ ၼႃႉသၢင်ႇဢေးၶဝ် ဝႆႉမၼ်းတီႈ ၵဵင်းႁၢႆးသေ ပွၵ်ႈမႃးတႃႈၶီႈလဵၵ်းယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ တီႈႁူင်းပွႆႇသဵင်ၵဵင်းႁၢႆး တိုၵ်ႉပွႆႇ သဵင်တႆးသေ ၵႆႉပွႆႇမႃး ၵႂၢမ်းသိူၼ်ၵူႈၶမ်ႈယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸင်ႇ ထၢမ်မၼ်း မီးၵႂၢမ်းလၢႆပုၵ်ႈၼႆလႄႈ မၼ်းၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ မီးယူႇမွၵ်ႈသိပ်းပုၵ်ႈၼႆသေ ၸင်ႇပဵၼ်ဢတ်းသဵင်ၵႂႃႇ ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယဝ်ႉ။ ၵေႃႉဢၼ်ႁွင်ႉမၼ်း ၵႂႃႇၵဵင်းႁၢႆးၼၼ်ႉတႄႉပဵၼ် "ၼၢင်းၵွင်ၶမ်း" ဝဵင်းၵဵင်းတုင်ယဝ်ႉ။ ပွၵ်ႈၼၼ်ႉ လႆႈၵႂႃႇဢတ်းၽဵင်းၵႂၢမ်း "ၼမ်ႉၶူင်း" ၊ "ၶူမ်သၢမ်ပိူင်" ၊ "ၵေႃႉထုၵ်ႇတႃပီႈ" ၸိူဝ်းၼႆႉ သိပ်းပုၵ်ႈသေ ၵႃႈဢတ်းၵႂၢမ်းလႆႈငိုၼ်းထႆး ၸဵတ်းပၢၵ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လႆႈသိူဝ်ႈၶူဝ်းတွၼ်ႈ တင်းၼမ်သေ လႆႈမီးတၢင်းႁႅင်းၸ်ႂမႃးတႄႉတႄႉ။ ၽိူဝ်ႇဢတ်းၵႂၢမ်းမႃးယဝ်ႉ တႃႇတေသႂ်ႇၸိုဝ်ႈ ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈမၼ်းသမ်ႉပဵၼ်ၺုၼ်ႉမွင်ႇ၊ ပဵၼ် ၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႆႉလႄႈ ပႆႇၸၢင်ႈလိူၵ်ႈၸိုဝ်ႈသင်၊ ၼၢင်းၵွင်ၶမ်းလႄႈ ၶဝ်ၵဵင်းႁၢႆး တီႈဢတ်းသဵင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇသႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးသူမ်ယူတ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇႁိုင်ၵဵင်းႁၢႆး မွၵ်ႈၸဵတ်းဝၼ်းသေ ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမႃး တူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၵဵင်းႁၢႆးၵေႃႈ သင်ဝႃႈ ႁႂ်ႈၶိုၼ်းမႃးထႅင်ႈၼႆယူႇ။

ဝၢႆးသေ ဢတ်းၵႂၢမ်းယဝ်ႉ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း သဵင်ၵႂၢမ်းဝၢၼ် ၸၢႆးသူမ်ယူတ်ႉ ဢွၵ်ႇမႃး တီႈႁူင်းပွႆႇသဵင် ၵဵင်းႁၢႆးလႄႈ ပီႈၼွင်ႉတႆးၵူႈတီႈၵူႈတၢင်း ဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇယၢမ်ႈငိၼ်းထွမ်ႇၵေႃႈ လႆႈငိၼ်းထွမ်ႇမႃးသေ ၵမ်ႉၽွင်ႈဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇပႂ်ႉထွမ်ႇ တီႈႁိူၼ်းဢၼ်မီး ရေႇတီႇယူဝ်ႇၼၼ်ႉယူႇ။ ပွၵ်ႈႁူဝ်ႁႅၵ်ႈၼႆႉ လႆႈဝႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင်ၵႂႃႇယူႇတႄႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸၢႆးသူမ်ယူတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ၽ်ႂၼႆ ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းတႄႉ တေပႆႇၼမ်။ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼုမ်ႇ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈမႃးမႂ်ႇတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ် ၶႂ်ႈထွမ်ႇၵႂၢမ်းပၢၼ်မႂ်ႇသေတႃႉ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၵူၼ်းလူင်ၶဝ်တႄႉ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈၸ်ႂ၊ ဢမ်ႇလႆႈၸ်ႂ။ မၢင်ၸိူဝ်း လႆႈထွမ်ႇၵႂၢမ်းၼမ်ႉၶူင်းသေ ယင်းၵွႆဝႃႈ "ၼမ်ႉၶူင်း ႁူႉၵႃႈ လႆလူင်းဢိူဝ်ႈမေႃႉ၊ ၸွင်ႇတေ လႆၶိုၼ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ ၼႆႉလႄႈ မႃးဢဝ်ႁဵတ်းၵႂၢမ်းသေႁွင်ႉဝႃႇ။ သဵင်တွႆႇမၼ်းၵေႃႈ တုၵ်ႉတုၵ်ႉတၢၵ်ႉတၢၵ်ႉ ပေႃးတၢၼ်ႇပိူၼ်ႈ တွႆႇပုင်းၶဝ်ႈသၢၼ် လိုပ်ႈၽိူဝ်ႉယဝ်ႉ" ၼႆသေ ဢိုတ်းဢွမ်လူမ်းပႅတ်ႈၵေႃႈ မီးတင်းၼမ်ယူႇ။ ၵူၼ်းထဝ်ႈမၢင်ၸိူဝ်း ႁူဢမ်ႇပေႃးလီလႄႈ ၸိုဝ်ႈၸၢႆးသူမ်ယူတ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ယင်းၵွႆႁွင်ႉဝႃႈ "ၸၢႆးႁူင်ႇယူင်ႉ" ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉဝႃႈ "ၸၢႆးထူင်ႇယူင်ႉ"ၼႆၵေႃႈမီး။ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၼိုင်ႈဢၼ် တႃႇတေလႅၵ်ႈလၢႆႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၵိုင်ႉၵၢင်ႉလႅၵ်ႈလၢႆႈငၢႆႈငၢႆႈ။ ႁူႉတၵႃႈ တေလႆႈဢဝ်ၶၢဝ်း ဝႆႉၸႂ်ယႂ်ႇၸ်ႂယၢဝ်းသေ သိုပ်ႇပႂ်ႉတူၺ်းၵႂႃႇယူႇ။ ပုၼ်ႈတႃႇ ၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇ တေႁိူင်းမႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈလႆႈ ဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းမႃးယူႇတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေ ၸၢႆးသူမ်ယူတ်ႉ ၽႅဝ်မႃး တူၼ်ႈတီး ၸင်ႇမီးတၢင်းၸူမ်းသိူဝ်းသေ လၢတ်ႈၼႄၸၢႆးထီးသႅင်ယဝ်ႉ။ ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ မီးၵၢင်ၸ်ႂ ၶႂ်ႈဢတ်းသဵင်တႄႉတႄႉသေ ၸင်ႇလၵ်ႉလွမ်ၶပ်းၶိုင် တႃႇတေၵႂႃႇဢတ်းသဵင် တီႈၵဵင်းႁၢႆးၸွမ်း ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းယဝ်ႉ။ထိုင်မႃး ပီ 1972 ၸၢႆးလၢဝ်သ်ႂ၊ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ၶဵၼ်းၵၼ်သေ ဢၢၼ်းတေၵႂႃႇ ဢတ်းသဵင် တီႈၵဵင်းႁၢႆးယူႇယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇၶဵၼ်းၵၼ် ဝႆႉသေ ဢၢၼ်းတေထူပ်းၵၼ်တီႈ ၼမ်ႉၸၢင်ၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵႃးၵွၼ်ႇပွႆႇတႃႇတေၵႂႃႇဝၼ်းဢွၵ်ႇၶူင်းၼၼ်ႉ လႆႈပႂ်ႉၵၼ်တီႈ ၼမ်ႉၸၢင်သေ သိုၵ်းၶဝ် ၸွမ်းသူင်ႇပၼ်ယဝ်ႉ။ ပႂ်ႉၵႂႃႇပႂ်ႉမႃး ၵႃးၸမ်တေဢွၵ်ႇသေတ ၸၢႆးထီးသႅင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၽႅဝ်မႃး၊ တင်းမႆႈၸ်ႂ တင်းပႂ်ႉဝႆႉ တေႃႇထိုင်ပေႃးၶိုၼ်ႈၶီႇၵႃး တေႃႇၵႃးပေႃးဢွၵ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်မႃးထိုင်လႄႈ ၶႃသွင်ၵေႃႉ ၸၢႆးလၢဝ်သ်ႂၵူၺ်း ၸင်ႇသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ တႃႇတေၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ် ၽူင်းၵေႃႈဢမ်ႇမီးလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈလႆႈႁူႉၶၢဝ်ႇငၢဝ်းၵၼ်။ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ၽႅဝ်ၵႂႃႇၵဵင်းႁၢႆး ၸင်ႇတေလႆႈႁူႉဝႃႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ၶတ်းၸ်ႂၸွမ်းမႃး ဢမ်ႇတၼ်းၶိုတ်းလႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇတၢင်းသဵၼ်ႈလၢင်းၶိူဝ်း၊ ၽိူဝ်ႇၵႂႃႇၽႅဝ် လႅၼ်လိၼ် တမ်ႇၼူတ်ႇထႆး ႁွင်ႉဝႆႉၵႅပ်ႉၼိုင်ႈလႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင် ဢမ်ႇပဵၼ်မႃးႁွတ်ႈထိုင် ၵဵင်းႁၢႆးလႆႈသေ ၶိုၼ်းပွၵ်ႈမိူဝ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ပွၵ်ႈသွင်ၼႆႉ လႆႈၵႂႃႇ ဢတ်းၽဵင်းၵႂၢမ်း မွၵ်ႈ 14 ႁူဝ်။ ပဵၼ်ၵႂၢမ်း

• ပီႈသင်ႇသွၼ်ၼွင်ႉ (ထီးသႅင်တႅမ်ႈ)
• ယၢၼ်ၵၼ် လၢႆႁူၺ်ႈလၢႆလွႆ (ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ လုင်းတၢင်းၵႄးတႅမ်ႈ)
• ၼူၼ်းႁၢင်ႈလီ (သၢႆမၢဝ်းတႅမ်ႈသေ လႅၵ်ႈၵၼ် တင်းၵႂၢမ်း ၵေႃႉထုၵ်ႇတႃပီႈ ဢၼ်ၸၢႆးထီးသႅင်တႅမ်ႈ) ပဵၼ်ၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လၢႆႈၸိုဝ်ႈပဵၼ် ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း

ပွၵ်ႈၼႆႉတႄႉ ၵၢင်ၸ်ႂဢမ်ႇၶႂ်ႈသႂ်ႇၸိုဝ်ႈ ၸၢႆးသူမ်ယူတ်ႉယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇဝူၼ်ႉၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ လိူၵ်ႈဢဝ်ၸိုဝ်ႈမႂ်ႇ သႂ်ႇႁင်းၵူၺ်းဝႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈသင်လႄႈ လႆႈလိူၵ်ႈသႂ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ သၢႆမၢဝ်းပေႃးၼႆၸိုင် -

• ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းထုင်ႉမၢဝ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ
• ၵွပ်ႈလႆႈၵိၼ် လႆႈဢၢပ်ႇၼမ်ႉမၢဝ်းမႃး
• ၵွပ်ႈပဵၼ်တီႈၽင်ႁူၵ်ႈၽင်ႁႄႇၸႃႇတိမႃး
• ၵွပ်ႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸိုဝ်ႈသဵင် ထုင်ႉမၢဝ်းၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉ

ၵွပ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈလိူၵ်ႈၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဝႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼႆႉ သဵင်ၽဵင်းၵႂၢမ်း ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း တူဝ်ႈၸွတ်ႇမိူင်းၵႂႃႇ ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဝႃႇသၼႃႇလွင်ႈပၢႆးမွၼ်းႁႅင်းယႂ်ႇလႄႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးၶဝ်ႈၸ်ႂသင်ယဝ်ႉသေ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ယူႇႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင်ၸၼ်ႉၵဝ်ႈၵူၺ်း။ မိူဝ်ႈ 1973 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ ၼၢင်းၼုမ်ႇမၢဝ်း လႆႈၵႂႃႇဢတ်းသဵင်ၵႂၢမ်းတႆး တမ်ႈတီႈ ႁူင်းပွႆႇသဵင်ၽၢႆႇတႆး တီႈတႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။

ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်တင်း မူဝ်းမူဝ်းဢေး

မိူဝ်ႈ 1966 ၊ မိူဝ်ႈၽွင်းတိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းမၢႆသီႇ တီႈတူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉ တင်ႈမူဝ်းမူဝ်းဢေး(မၢၼ်ႈၼွင်)ၺႃးၵၼ်။ မူဝ်းမူဝ်းဢေးၵေႃႈ ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်း ဢၼ်ပႃးဝႃႇသၼႃႇ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းၵေႃႉၼိုင်ႈလေႈ ၸင်ႇၸမ်ၸ်ႂၵၼ်ၵႂႃႇ။ ဝၢႆးဢႅဝ်ႇလႄႇ ပွႆးလိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်း တမ်ႈတီႈ တူၼ်ႈတီး ယဝ်ႉသေလႆႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ၸွမ်းၵၼ်ၵႂႃႇ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢႃႇယုတိုၵ်ႉမီး 18 ၵူၺ်း။ မိူဝ်းၶိုၼ်ႈၶူၺ်လႄႈ ယူႇႁိုင်မႃး ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈမႄႈ ၽၢႆႇမေး ၼႃႈတႃဢမ်ႇပေႃးၵီႈ ၵွပ်ႈၼႆ လႆႈႁႃၵၢၼ် တႃႇလဵင်ႉၼႃႈႁိူၼ်းသေ ႁေႃႈၵႃးထႅၵ်ႉသီႇ ၼႂ်းဝဵင်းတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဢမ်ႇၵုမ်ႇလဵင်ႉၵၼ်လႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇႁဵၼ်းၵၢၼ်တမ်ႈတီႈ သႅင်ႇလဝ်ႈမၢၵ်ႇၸွၵ်းၶမ်း (ရွှေလိမ်မော်အရက်ဆိုင်) ယဝ်ႉ။ တင်းမူဝ်းမူဝ်းဢေး ႁူမ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းၵၼ်သေ မီးမႃး လုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼၢင်းၶမ်းမႆႇယဝ်ႉ။

ႁူပ်ႉထူပ်း မႁႃႇသၢင်း

ၽွင်းတိုၵ်ႉမီး လုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈၼၼ်ႉ တႃႇတေလႆႈငိုၼ်း ယိူင်းဢၢၼ်းၶႂ်ႈပဵၼ် ပေႃႈလဵင်ႉၵႃႉသႅင်သေ သိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢွၵ်ႇမႃး တၢင်းမိူင်းၼၢႆး ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇသေ ဢၢၼ်းၵႂႃႇတၢင်းထိူၼ်ႇ တေႃႇႁွတ်ႈမိူင်းထႆးၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းတၢင်း ၸင်ႇၵႂႃႇၺႃး ၸုမ်းမႁႃႇသၢင်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ မႁႃႇသၢင်းလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇဝႃႈ ၼႂ်းၸုမ်းၵူၼ်းၵႃႉၼႆႉ ပႃးၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆလႄႈ ၸင်ႇၸႂ်ႉမႃးႁွင်ႉၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ လႅပ်ႈပဵၼ် 1974။ မႁႃသၢင်းၵေႃႈ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈဝႃႈ လႆႈငိၼ်း ၸိုဝ်ႈၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းမႃးတင်းႁိုင်။ လႆႈထွမ်ႇသဵင်ၵႂၢမ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းသေ ယႃႁိူဝ်ႉယႃၸ်ႂမႃး ၵူႈၶမ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႁႃႇသၢင်း ၸူမ်းသိူဝ်းသေ ႁွင်ႉႁဵတ်းၶႅၵ်ႇမၼ်းယဝ်ႉ။ မႁႃႇသၢင်းၵေႃႈ ပႃးဝႃႇသၼႃႇၶီႇမႃႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၵေႃႈ ပႃးဝႃႇသၼႃႇၶီႇမႃႉလႄႈ ၸူဝ်းၵၼ်ၶီႇမႃႉဢႅဝ်ႇလႄႇ ၼႂ်းထိူၼ်ႇယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ် သွၼ်ပၼ်သၢႆမၢဝ်း ယိုဝ်းၵွင်ႈၸၢမ်းမႅၼ်ႈလဵၼ်ႈသေ ၵမ်းလိုၼ်းမႃး တဵၵ်း ႁွင်ႉၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ယူႇၸွမ်းမၼ်း။ ဝတ်ႉၵႂၢမ်းၼႄမၼ်း၊ ယူႇၵျေႃႇၸွမ်းမၼ်းၼႂ်းထိူၼ်ႇယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼၼ် ၵိၼ်ၼိူဝ်လိၼ် ၼွၼ်းၼိူဝ်တွင် ဢဝ်ၵွင်ၽႆးႁဵတ်းၽႃႈႁူမ်ႇသေ ယူႇသဝ်းၼႂ်းထိူၼ်ႇသေတႃႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵႂႃႇလႂ်ၵေႃႈ တိုၼ်းပႃးတိင်ႇလုၵ်ႈၼိုင်ႈတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉမႁႃႇသၢင်း ဢွၵ်ႇပၼ် ၵေးလၢင်းလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၵႂႃႇဢတ်းၵႂၢမ်း ဢၼ်ဝႃႈ လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ၼၼ်ႉ တီႈမိူင်းထႆးယဝ်ႉ။ ၶႅပ်းၵႂၢမ်းဢၼ်ၼၼ်ႉ ယဵၼ်းပဵၼ် ၶႅပ်းၵႂၢမ်းပိၵ်ႇၶႅင် မိၼ်သုင်တေႃႇထိုင် ယၢမ်းလဵဝ်ယူႇ။

သၢႆမၢဝ်း လႆႈတူၵ်းၶွၵ်ႈတ်ႂႈလိၼ်

ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၽွင်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း တင်းၸၢႆးလၢဝ်သႂ် ၵႂႃႇႁႃတႅမ်ႈၵႂၢမ်း တီႈပၢင်တိ ၼွင်လိူဝ်ႇသေ ပူၼ်ႉၵႂႃႇလႄႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ထမ်ႇမယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပွၵ်ႈမႃး လႆႈမႃးၺႃး ၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇလၢဝ်းတွၼ်ၶဝ် တိၺွပ်းမၼ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၶဝ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၽူႈၸွပ်ႇၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ၼႆလႄႈဢဝ်မၼ်းၵႂႃႇတီႈယူႇၶဝ်သေ ၵႂႃႇၶင်ဝႆႉ။ ၶိုၼ်းသိုပ်ႇဢဝ်ၵႂႃႇၶင်ဝႆႉ ၼႂ်းထွင်ႇလိၼ်။ ၼ်ႂၼိုင်ႈ လႆႈငိၼ်းသဵင်ၵွင်ႈတႅၵ်ႇသၢမ်ၵမ်းလႄႈ ၼႂ်းၸႂ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းထွင်ႇလိၼ်ၼၼ်ႉ ၸ်ႂဢမ်ႇလီ။ ထၢင်ႇဝႃႈ ပိူၼ်ႈယိုဝ်းတၢႆပႅတ်ႈ ပီႈဢၢႆႈမၼ်း ၸၢႆးလၢဝ်သႂ် ဢၼ်ပိူၼ်ႈတီႉၵႂႃႇဝႆႉၵေႃႉတီႈတီႈၼၼ်ႉယူႇ။ ဢမ်ႇႁိုင် တေထိုင် ၵမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉႁိုဝ်ၼႆၵေႃႈ မႆႈၸ်ႂဝႆႉယူႇ။ ထွင်ႇလိၼ် ဢၼ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း လႆႈယူႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁူးလိၼ် ၶုတ်းလူင်းၵႂႃႇသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ လိုၵ်ႉမွၵ်ႈ 18 ပေႇ၊ ၵႂၢင်ႈတၢၼ်ႇၼမ်ႉမေႃႇသေ တီႈၵိၼ်၊ တီႈၽၢႆႈ၊ တီႈၼွၼ်း ပဵၼ်ၼႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁဵၼ်တူၺ်းၽၢႆႇၶၢင်ႈ ပဵၼ်လိၼ်၊ ၽၢႆႇတႂ်ႈ ပဵၼ်ၶီႈလႄႈယဵဝ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ၽၢႆႇၼိူဝ် ႁၼ်ၵၢင်ႁၢဝ်သေ ၸ်ႂလဵၵ်ႉဝႆႉယူႇႁင်းၶေႃယဝ်ႉ။ တႃႇမၼ်းၼွၼ်း မီးဝႆ သၢတ်ႇယွၵ်းဢွၼ်ႇ ၽိုၼ်ၼိုင်ႈ။ ပေႃးထိုင် ၶၢဝ်းၵိၼ်ၶဝ်ႈၼႆ ၵူၼ်းမႃးသူင်ႇၶဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်ၸိူၵ်ႈမတ်ႉသွင်းသေ ယွၼ်ႇလူင်း မႃးပၼ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၶဝ်ႈလၢင်ႈၽၵ်းၵတ်း ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉဝၢၼ်သင်သေတႃႉ လႆႈယိူၼ်ႉၸႂ်သေ ဢိုၼ်လူင်းၶေႃး ၵိုၵ်းၼမ်ႉတႃဢိူမ်ႈႁူၺ်ႇယူႇ။ မၼ်းၸၢႆးၵေႃႉလဵဝ် လႆႈယူႇၼႂ်းထွင်ႇလိၼ်ၼၼ်ႉ ၸဵတ်းဝၼ်းယဝ်ႉ။ ၶဝ်ဢၢင်ႈဢဝ်မၼ်းတၢႆသေတႃႉ ဢၼ်မႃးယွၼ်းတွင်းပၢၼ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆး မိူင်းပၼ်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးမွၵ်ႇဝႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽူႈၸွပ်ႇ၊ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်းတႆး ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆလႄႈ ၶႄႇၽိူၵ်ႇၸင်ႇဢမ်ႇၵိုင်ႉၵၢင်ႉဢဝ်တၢႆယဝ်ႉ။

ၸဝ်ႈမႁႃႇသၢင်းၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ႁၢႆၵႂႃႇၼႆလႄႈၸင်ႇၸွပ်ႇတူၺ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်း ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းလႆႈႁူႉဝႃႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇလၢဝ်းတွၼ်ၶဝ် ၺွပ်းဝႆႉၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁၢင်ႈသိုၵ်းသေ မႃးယွၼ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ဢမ်ႇပၼ်ၼႆၵေႃႈ တၵ်းတေတိုၵ်းၵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၶႄႇလၢဝ်းတွၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၸင်ႇႁူႉဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈမၼ်းသေ ၶိုၼ်းဢဝ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢွၵ်ႇထွင်ႇလိၼ်၊ ၶိုၼ်းမႃးတွင်းပၢၼ်ႇမၼ်းယဝ်ႉ။ လၢဝ်းတွၼ် ဢဝ်ငိုၼ်းမႃးပၼ်မၼ်း ပူၵ်ႉၼိုင်ႈသေတႃႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢမ်ႇႁပ်ႉဢဝ်သေပျႃးသေ ဢွၵ်ႇမႃးမိူဝ်းတၢင်း ဝၢၼ်ႈၸိတ်ႇႁၢႆးၵုၺ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၸွမ်းမႁႃႇသၢင်းၶဝ် ၽႅဝ်မႃးဝၢၼ်ႈၸိတ်ႈသေ ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈၵွင်သိုၵ်း လႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇမၼ်းလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉႁႃမၼ်း ႁႂ်ႈပွၵ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵွင်သိုၵ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢႃၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ထဵင်ၵႂၢမ်းဢႃမၼ်းလႄႈ ၵမ်းလိုၼ်းသိုၵ်း မၢၼ်ႈၸင်ႇဝႅတ်ႉၶဝ်သေ ယိုဝ်းၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၸုမ်းမႁႃႇသၢင်းၶဝ် လႆႈပၢႆႈၵႂႃႇတၢင်း ပၢင်တဝိယဝ်ႉ။ ယူႇႁိုင်မႃး ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၶုၵ်းၸ်ႂလႆႈလုၵ်ႈမေး ဢၼ်မီး တီႈတူၼ်ႈတီးၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ (ၽွင်းၼၼ်ႉ မူဝ်းမူဝ်းမေး တိုၵ်ႉ မီးလုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ)၊ ၽဝႃႉမၼ်း သမ်ႉတေမႃး မူၵ်းၸွၵ်ႉထိူၼ်ႇၼင်ႇၼႆၵေႃႈ သဵၼ်ႈတၢင်းတၼ်လႄႈ ပိူင်ၼိုင်ႈ၊ လွင်ႈတၢင်းႁဵတ်း ၸုမ်းမႁႃႇသၢင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးႁၢၼ်ႉၸႂ်လႄႈပိူင်ၼိုင်ႈ ယွၼ်ႉလၢႆလွင်ႈလၢႆပိူင်လႄႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၸင်ႇဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈ မႃးဢၢပ်ႈတီႈ ပူဝ်ႇမူးၵွင်သိုၵ်း မိူင်းၼၢႆးသေ ၶဝ်ႈလႅင်းယဝ်ႉ။

သၢႆမၢဝ်း လႆႈတူၵ်းၶွၵ်ႈတီႈတူၼ်ႈတီး

ဝၢႆးသေ ၶဝ်ႈလႅင်းမႃး ၶိုၼ်းမႃးယူႇလူၺ်ႈ မူဝ်းမူဝ်းဢေး တီႈတူၼ်ႈတီးယဝ်ႉ။ ၽွင်းတိုၵ်ႉပဵၼ်ပွႆး လိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်း တီႈတူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵိုၼ်းပေႃး တဵမ်မိူင်းၵႂႃႇယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ပွႆးလိူၼ်သိပ်းသွင်မူၼ်းတူၼ်ႈတီးၼႆႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇလူၺ်ႈ ႁူင်းၾႆးမိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈပွႆးၼၼ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၵေႃႈ လႆႈၶိုၼ်ႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၼိူဝ်ၶဵင်ႇၸတဵၵ်ႉသျူဝ်းသေ ပရိသတ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉၸူမ်းပၼ်ႁဵင်းမၼ်းယူႇ။ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ႁွင်ႉယဝ်ႉ ၵႂႃႇသွင်ပုၵ်ႈ။ ၽူႈၸွပ်ႇၶဝ်လႆႈၶၢဝ်ႇဝႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ပႃးမႃးၸၢၵ်ႈလၢတ်ႈၼႆလႄႈ မႃးႁွင်ႉမၼ်းၵႂႃႇၸွမ်းၶဝ် ၵႅပ်ႉၼိုင်ႈၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းဢၢင်ႈၵႂႃႇဢဝ်သိူဝ်ႈသွၼ်ႉမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇတၼ်းလႆႈဢဝ်သေ လႆႈၸွမ်းၶဝ်ၵႂႃႇတီႈ ရပၶ၊ ၶဝ်ဢဝ်မၼ်း ၵႂႃႇဝႆႉတီႈ ပိူၼ်ႈၶင်လုၵ်ႈသိုၵ်း လၵ်ႉပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၸၢႆးပဵၼ် ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ယူႇၼႂ်ႈတပ်ႉၵေႃႈ ငိၼ်းသဵင်ပွႆး မေႃးယူႇတိုင်ႉတိုင်ႉ ငိၼ်းသဵင်ၵွင်မွင်းယွၼ်ႈယူႇပိုင်ႉပိုင်ႉ၊ ငိၼ်းသဵင် မၢၵ်ႇၽႆး ႁူင်းၽႆးမိၼ်တႅၵ်ႇယူႇ ပွပ်ႉပွပ်ႉပႅပ်ႉပႅပ်ႉသေတႃႉ "ပွႆးသိူဝ်းၵျေႃႇၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈပွႆးမၼ်းယဝ်ႉ" လိူဝ်သေ လၵ်ႉလွမ်ၼမ်ႉတႃတူၵ်း ၼႂ်းလပ်းသိင်ႇ ဢမ်ႇမီးၽ်ႂႁူႉၸွမ်း။ ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းထွင်ႇလိူဝ်သေ ထူင်ၸၢၼ်ႈယွၵ်း ထူင်ၼိုင်ႈ ဢမ်ႇမီးသင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵတ်းၼႃႇလႄႈမိူဝ်ႈၸဝ်ႉ မၼ်းၸၢႆး ဢဝ်တိၼ်မၼ်း သႄႇၶဝ်ႈၼႂ်းထူင်ၸၢၼ်ႈသေ ၶူတ်းၼွၼ်းၵႂႃႇယူႇ။ လွင်ႈၵတ်းလိူၼ် တီႇၸိမ်ႇပိူဝ်ႇ တူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉ ထွင်းဢီးမၼ်းႁိုဝ် ဢမ်ႇႁူႉယဝ်ႉ။ ၵၢင်ၼ်ႂမိူင်းလႅင်းမႃးၼႆ မၼ်းၸၢႆးႁဵတ်း ႁိုဝ်ၶဝ်ႈၵႂႃႇမီးဝႆႉ ၼႂ်းထူင်ၸၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းတေႃႈဢမ်ႇႁူႉ။ ၽဝႃႉၵူၼ်းတူၵ်းၶွၵ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈငွၵ်ႈႁူဝ်လႆႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ၼမ်ႉ ၼႂ်းဢူင်ႈမိုဝ်းပိူၼ်ႈဝႆႉၵူၺ်းလႄႈ ပိူၼ်ႈႁဵတ်းႁိုဝ် ၵႃႈတေလႆႈတိုဝ်သေ ၶၢမ်ႇၵူၺ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းလုၵ်းလပ်းသိင်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း လႆႈယူႇမႃး 18 ဝၼ်းသေ ၼိုင်ႈဝၼ်းတေႃႉတႄႉလႆႈႁၼ်ငဝ်းလႅင်းသွင်ပွၵ်ႈ ၽွင်းပိူၼ်ႈမႃး သူင်ႇၶဝ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးႁၼ်လႅင်းၼႆ သၢႆတႃၼႆႉတိုၼ်းဢမ်ႇၶၢမ်ႇလႆႈၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶဝ်ႁွင်ႉမၼ်းမႃး ၵႅပ်ႉၼိုင်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ထိုင်တီႈ ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉမႂ်ႇ ၽႅဝ်မႃး ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၸင်ႇ တေလႆႈဢွၵ်ႇမႃးၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ဝႃႈ ႁွင်ႉမၼ်းၵႂႃႇ ၵႅပ်ႉၼိုင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ႁိုင်ၵႂႃႇသွင်ပီပၢႆယဝ်ႉ။ ၽ်ႂဢမ်ႇ မႃးတူၺ်းမၼ်းသေတႃႉ ဢၼ်မႃးလူမႃးတူၺ်း မႃးပၼ်ႁႅင်းမၼ်းတႄႉ ပဵၼ်မေးၼၢင်းမၼ်း မူဝ်းမူဝ်းဢေးၵူၺ်း။

ဢတ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ

ဝၢႆးသေ ဢွၵ်ႇထွင်ႇမႃး ႁဵတ်းသင် ဢမ်ႇပဵၼ်သင် ယွၼ်ႉထၢတ်ႈၸ်ႂဢမ်ႇပႆႇမၼ်ႈလႄႈ ဢဝ်ၸွမ်းဝႃႇသၼႃႇသေ ၵႂႃႇလဵၼ်ႈ ပိလိယႅတ်ႉ(တွင်ႈမၢၵ်ႇ)ႁေ ယႃၸ်ႂယူႇ။ တီႈၼၼ်ႈ ၵႂႃႇၺႃးမွင်ႇမွင်ႇၺုၼ်ႉ (ၵီႇတ ၸႃႇသူဝ်ႇမၢၼ်ႈ)သေ မိုတ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ ၵူဝ်ႇမျတ်ႉလိၼ်း (တီႈဢတ်းသဵင် သူၺ်ႇၺွင်ႇ)လႄႈၶုၼ်ထုၼ်းပ မႃးႁၼ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းသေ ၸင်ႇမႃးၸူဝ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈၵႂႃႇဢတ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ တီႈတႃႈၵုင်ႈၼႆယူႇ။ ၵၢင်ၸ်ႂ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈၵႂႃႇလႄႈ ထဵင်ၶဝ်ၸဵတ်း ပွၵ်ႈယဝ်ႉ။ ၵမ်းလိုၼ်းမႃး ၸင်ႇပဵၼ်လူင်းၵႂႃႇၸွမ်းၶဝ်သေ ၵႂႃႇဢတ်းၽဵင်းၵႂၢမ်း ချစ်သောနန်းနှင့် ရှမ်းမောမြေယဝ်ႉ။ ပဵၼ်မိူဝ်ႈပီ 1978။ ၼႂ်းၸ်ႂၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းတႄႉ ပႆႇပေႃးပႃးၸ်ႂၵႃႈႁိုဝ်၊ ၵႂႃႇဢတ်းမႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းမႃးမိူဝ်းဢွၼ်တၢင်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ လွင်ႈဝႃႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈမၼ်း တေၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇထၢင်ႇ။ ၵႂၢမ်းမၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းလႂ်ၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၶဝ်ႈၸ်ႂ။ ပေႃးဝႃႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈမၼ်း ဢွၵ်ႇမႃးၼႆ ၶႅပ်းၼႆႉ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉ ၵူၼ်းလႆႈၸ်ႂ ၼမ်ၵႂႃႇၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉမၢႆၼိုင်ႈတႄႉပဵၼ် ချစ်ဇနီးလေးအေး မၢႆသွင်ပဵၼ် ညောင်ညိုရိပ်က ချစ်စကား ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၶႅပ်းဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶႅပ်းႁူဝ်ႁႅၵ်ႈမၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈသဵင်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၵေႃႈ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈလႆႈမႃး ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ၶဝ်ယဝ်ႉ။ ၸိုဝ်ႈသဵင်ၵႂၢမ်းတႆး ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ မိူဝ်ႈ ပီ 1976-77 ၼၼ်ႉ ႁွင်ႈဢတ်းသဵင် ၼိဝ်းပရႃးတႃး ၼႃႈၵၢတ်ႇတူၼ်ႈလမ်းယႆး၊ ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ႁွင်ႉဢဝ် ၸၢႆးလၢဝ်သႂ်လႄႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵႂႃႇဢတ်းသဵင်သေ လႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး ၶႅပ်းၵႂၢမ်းတႆး ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း 001,002,003 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ သမ်ႉပေႃးၸွတ်ႇၽႄႈၵႂႃႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇတီႈၵေႃႈ လႆႈငိၼ်း သဵင်ၵႂၢမ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းယူႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းယူႇဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼၼ်ႉ ပေႃႈတေပိုတ်ႇၽုၺ်ႇ ၵႂၢမ်းတႆးမႂ်ႇၼႆ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႃႈ "ၽုၺ်ႇၶႅပ်းသၢႆမၢဝ်းလႄႈ"ၼႆတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။ သႂ်ႇၶႅပ်းၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းတၢင်ႇၵေႃႉၵေႃႈ ၶဝ်တိုၼ်းဝႃႈ "သႂ်ႇၶႅပ်းသၢႆမၢဝ်းလႄႈ"ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ၸိူဝ်းၶဝ် ႁူႉၸၵ်းၵႂၢမ်းတႆးမႂ်ႇ ယွၼ်ႉၶႅပ်း သၢႆမၢဝ်းၼႆယူႇ။ ပုၼ်ႈတႃႇ ၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇ တေၶဝ်ႈႁူပီႈၼွင်ႉတႆးၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းသေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ယူႇတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၸၼ်ဢဝ် ပီႈၼွင်ႉတႆး ၸိူဝ်းပၢၼ်ၶၢဝ်ႉ ပၢၼ်ထဝ်ႈ ယိုၼ်ႁပ်ႉထွမ်ႇ ၵႂၢမ်းတႆးပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ၵႂၢမ်း ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ငိုၼ်းၶမ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းငိုၼ်းၶမ်းၼႆႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း တႅမ်ႈလွင်ႈတူဝ်ထူပ်းမၼ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပူႇၶဝ်တိုၵ်ႉမီးၼၼ်ႉ ငိုၼ်းၶမ်းၵေႃႈၼမ်၊ ပီႈၼွင်ႉၵေႃႈ ပေႃးတဵမ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ၊ ဝၢႆးပူႇၶဝ်သဵင်ႈၵႂႃႇ ငိုၼ်းၶမ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးသေ ပီႈၼွင်ႉမႃးသူႇမႃးၵၢႆၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးလႄႈ ၵႂၢမ်းပုၵ်ႈၼႆႉၸင်ႇတေတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ တင်းမူဝ်းမူဝ်းဢေး ယူႇႁူမ်ႈၵၼ် မီးလုၵ်ႈယိင်း သွင်ၵေႃႉ (1) ၼၢင်းၶမ်းမႆႇ (2) ၼၢင်းၶမ်းမူၼ်ႇသေ မူဝ်းမူဝ်းဢေး လႆႈတၢႆၽၢတ်ႇၶဝ်ၵႂႃႇ ၸဵမ်ၸဝ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း သိုပ်ႇၶတ်းၸ်ႂ ဢတ်းဢွၵ်ႇၶႅပ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈမႃး ၶႅပ်ႈၼိုင်ႈယဝ်ႉၶႅပ်ႈၼိုင်ႈသေ ၸိုဝ်ႈသဵင်မၼ်းၸၢႆးၵေႃႈ လိုဝ်းလင်ယႂ်ႇမႃးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ တောင်ြပာတန်းက သိတယ် ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ လုၵ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈ မၢၼ်ႈတင်းၼမ် လႆႈၸ်ႂၵႂၢမ်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း လိူဝ်ႁႅင်းမႃးတႄႉတႄႉယူႇ။ တေႃႈဢမ်ႇလိူဝ်သေ ၸွမ်သိုၵ်းၼေႇဝိၼ်း တင်းထွမ်ႇၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼၼ်ႉသေ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇ ယွင်ႈၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႄ ၵူၼ်းလူင် မိူင်းတႆးယူႇ။

တေႇၼႃႈႁိူၼ်းၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်တင်း ၼၢင်းမူၺ်ၼုမ်ႇၽွင်

သိုပ်ႇႁႃႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉတီႈၼိုင်ႈသေ ၽွင်းမႃးႁွင်ႉၵႂၢမ်းလႃႈသဵဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈထူပ်းၵၼ်တင်း မူၺ်ၼုမ်ႇၽွင်ယဝ်ႉ။ ပီ 1978 ဝၢႆးသေ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၵိုၵ်း မူၺ်ၼုမ်ႇၽွင်(မူႇၸေႈ)ယဝ်ႉၵေႃႈ မႃးယူႇ မူႇၸေႈသေ သိုပ်ႇဢတ်းဢွၵ်ႇ ၵႂၢမ်းတႆးၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈယူႇ။ ၽဝႃႉၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ လႆႈၽႃႇတတ်း လတ်းမႃးၵူႈပိူင်ယူႇ။ မိူဝ်ႈၽႅဝ်မႃး မူႇၸေႈၼႆႉ ၵႃးမၢၵ်ႇသိပ်းလုၵ်ႈၵေႃႈ လႆႈတၢင်ႇၵုၼ်ႇတၢင်ႇၶူဝ်း ႁေႃႈၶိုၼ်ႈႁေႃႈလူင်း မူႇၸေႈလႄႈ မၢၼ်းတလေးယူႇလႄႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းယၢပ်ႇၼႃႇသေ ၸင်ႇပဵၼ်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇၵႂၢမ်း မၢၼ်ႈ မူဆယ်နမ်ႉခမ်းလမ်း ၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸဝ်ႈၵႃး မိူင်းတႆး လႆႈၸ်ႂၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼၼ်ႉၵႂႃႇတႄႉတႄႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၽွင်းဝီႇတီႇယူဝ်ႇ တိုၵ်ႉဢွၵ်ႇလႄႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ ၼၢင်းမူၺ်ၼုမ်ႇၽွင် လႆႈႁူမ်ႈ ၵၼ်သေ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး ၶႅပ်းဝီႇတီႇယူဝ်ႇတႆး ၶႅပ်းၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ "သင်မွၵ်ႇၵွၼ်မေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်း"ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တင်းၼၢင်းမူၺ်ၼုမ်ႇၽွင် လႆႈယူႇႁူမ်ႈၸွမ်းၵၼ် မွၵ်ႈသိပ်းပီပၢႆ မီးမႃးလုၵ်ႈ (1) ၸၢႆးလႅင်း (2) ၸၢႆးၸိုၼ်ႈ၊ (3) ၸၢႆးမိူင်းယဝ်ႉ။ မၼ်းၸၢႆးလႆႈယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ် ၼၢင်းမူၺ်ၼုမ်ႇၽွင် ႁႂ်ႈႁွင်ႉဢွၵ်ႇၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆး ၽဵင်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၸွမ်းမၼ်းမႃး ၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇ။ ၶႅပ်းၵႂၢမ်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ "မူၺ်ၼုမ်ႇၽွင်"ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈပဵၼ်ၶႅပ်းၵႂၢမ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၶႅပ်းၼိုင်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇၵၢပ်ႈလ်ႂပၢၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။ ဝၢႆးမႃး ၶႃသွင်ၵေႃႉ မူၺ်ၼုမ်ႇၽွင် လႆႈၽၢတ်ႇလိပ်းၵၼ်မိူဝ်ႈ 1990 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တေႇၼႃႈႁိူၼ်းၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်တင်း ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း

မိူဝ်ႈပီ 1991 ပွၵ်ႈၼႆႉတႄႉ ပၢၼ်ဢွၼ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၶိုၼ်းမႃးမီးထႅင်ႈတီႈဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း၊ ပွၵ်ႉတႂ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈ။ ၼၼ်ႉတႄႉပဵၼ် ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း။ လွင်ႈၶႃ မႃးထူပ်းၵၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၽွင်းၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႈ ၼိူဝ်ၵွင်းမၢၼ်ႈၼႃးသေ ၵႂႃႇလွမ်တူၺ်း တၢင်းႁၢင်ႈလီထုင်ႉမၢဝ်းယူႇ။ လႆႈႁၼ် ၵူၼ်းၵႃႉၶဝ် ဢဝ်ၵႃးထေႃႈလႃႈၵျီႈ တၢင်ႇၶူဝ်းတၢင်းမိူင်းၶႄႇသေ လတ်းၶဝ်ႈမႃး ၼႂ်းတူင်ႈၼႃးလႄႈ မၼ်းၸင်ႇဝူၼ်ႉဢွၵ်ႇ တႅမ်ႈပဵၼ်မႃး ၵႂၢမ်း"ၶူၼ်တၢင်းၵႃးမီးၼႂ်းၼႃး" ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇတႅမ်ႈၵႂၢမ်းယဝ်ႉသေပွၵ်ႈမႃး လႆႈမႃးဝႄႉ ဢႅဝ်ႇလႄႇႁိူၼ်း ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်းၶဝ်၊ ႁဵတ်းၼႆ ဢုပ်ႇၵၼ်မိုတ်ႈၵၼ် ႁၵ်ႉၵၼ်ၵႂႃႇ၊ တေႃႇပေႃး ပဵၼ်ၼႃႈႁေႃတေႃႁိူၼ်း ႁူမ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ဝၢႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁိုင်လႆႈၶပ်းၶိုင်ဢွၵ်ႇမႃး ၽဵင်းၵႂၢမ်း တႆးမႂ်ႇထႅင်ႈၶႅပ်းၼိုင်ႈ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ႁၵ်ႉၽၢတ်ႇယၢပ်ႇ" ၼႆသေ ၸုင်မိုဝ်းႁွင်ႉဢဝ် ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢႆးမွၼ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး ၼၢင်းယိင်းတႆး သဵင်ဝၢၼ်ဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ယဝ်ႉ။ ၽွင်းၶႃသွင်ၵေႃႉ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းမေႃသေႃၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇလႂ်ၵေႃႈ ပိူၼ်ႈၶႂ်ႈႁွင်ႉၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းတင်းၽူဝ် တင်းမေးလႄႈ လႆႈၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းၼိူဝ်ၶဵင်ႇ လၢႆတီႈလၢႆတၢင်းယူႇ။ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၵူၼ်းၸုမ်းၼိုင်ႈ မႃးၽိတ်ႈမွၵ်ႇ ႁႂ်ႈၵႂႃႇႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း တၢင်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၼႆလႄႈ ၶႃတင်းသွင် ၵႂႃႇၸွမ်းၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇၽႅဝ်တႃႈၶီႈလဵၵ်း သမ်ႉဝႃႈ တေလႆႈၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းထႆးၼႆလႄႈ သမ်ႉပေႃးလုၵ်ႉပွတ်းႁွင်ႇ ၽႅဝ်မႃးပွတ်းဢွၵ်ႇယဝ်ႉလႄႈ တေဢမ်ႇသိုပ်ႇၵႂႃႇၼႆၵေႃႈ ပေႃးၽႅဝ်မႃးၵႆယဝ်ႉသေ ၸင်ႇတေသိုပ်ႇၵႂႃႇၸွမ်း ၶဝ်ႁွင်ႉၵႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇၽႅဝ်ၵႂႃႇ တီႈတႄႉမၼ်းၼႆ ပဵၼ်ႁူဝ်မိူင်း တီႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸင်ႇတေတူၵ်းၸ်ႂဢဝ်ၵူၺ်း။ ၵူၼ်း ႁွင်ႉၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၵႂႃႇၽႅဝ်တီႈလႂ်ၵေႃႈ ႁူႉတေႃႈတေလႆႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းပၼ်ပိူၼ်ႈၵူၺ်း။ ပရိသတ်ႈယွၼ်းၵႂၢမ်းမႃး ၸိူင်ႉႁိုဝ် ႁူႉတေႃႈတေလႆႈမူၼ်ႈၸ်ႂပၼ် ႁႂ်ႈၸ်ႂၶဝ်ပေႃးၵျေႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉၸ်ႂ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆႉတႄႉ မၼ်းတိုၼ်းယိုၼ်ႁပ်ႉဝႆႉဝႃႈ -"ၺႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႈ ဝူၼ်ႉၸွမ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ၺႃးၵူၼ်းႁၢတ်ႈၵေႃႈ ဝူၼ်ႉၵျေႃႇၸွမ်းၵူၼ်းႁၢတ်ႈ၊ ၺႃးၵူၼ်းလူင်ၵေႃႈ ပူင်လၢတ်ႈၸွမ်းၵူၼ်းလူင်၊ ၺႃးၵူၼ်း ယွၼ်းၵေႃႈ တေႃႈတေလႆႈမိုတ်ႈၵူၼ်းယွၼ်းယဝ်ႉ"။ လႆႈၵႂႃႇသဝ်းထင် တီႈႁူဝ်မိူင်းသေ ႁဵတ်းၵႂၢမ်းမၢၵ်ႇပၼ်ၵူၼ်းသိုၵ်း တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးယူႇယဝ်ႉ။ လႆႈၵႂႃႇယူႇႁိုင်တီႈၼၼ်ႈ သွင်ပီသေ သမ်ႉလႆႈဝူၼ်ႉၸွမ်း လွင်ႈၼႃႈႁိူၼ်း ၶႃမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈယူႇ။ တႃႇတေပၢႆႈဢွၵ်ႇႁူဝ်မိူင်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ထိုင်မႃးပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၸင်ႇဢွၼ်ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း ပၢႆႈဢွၵ်ႇမႃးသေ မႃးၶဝ်ႈလႅင်း တမ်ႈတီႈ ဝဵင်းလွႆၵေႃႇ (မိူင်းယၢင်းလႅင်)ယဝ်ႉ။ လႆႈ ဢဝ်ၵွင်ႈပွတ်ႈလႄႈ မၢၵ်ႇၵွင်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ မႃးဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ၊ ၶိုၼ်းယၢင်ႈၶၢမ်ႈၶူင်းမႃးယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေ ႁူမ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းၵၼ် တင်းၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်းယဝ်ႉ မၼ်းၼၢင်းၵေႃႈ ပဵၼ်ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း မီးၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇမႃး ၵေႃႉၼိုင်ႈယူႇ။ တင်းၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်းၶမ်း ႁူမ်ႈၵၼ်မီးမႃး လုၵ်ႈယိင်းဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ၼၢင်းသႅင်ၾူၼ်ၶမ်း"။ လွင်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ တိုၼ်းဢမ်ႇမီးလွင်ႈမၼ်ႈၵိုမ်းလႄႈ တၢင်းႁၵ်ႉၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢိၵ်ႇ ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်းၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇမၼ်ႈၵိုမ်းမႃး ၶႃသွင်ၵေႃႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းလႆႈၽၢတ်ႇၵၼ်ၵႂႃႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ဝၢႆးသေ တင်းၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း ၽၢတ်ႇၵၼ်ယဝ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းတႄႉ သိုပ်ႇတႅမ်ႈၵႂၢမ်း၊ သိုပ်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉတီႈၼိုင်ႈယူႇ။ ၽဵင်းၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ "ၵႂၢမ်းမီးၼႂ်းၸ်ႂ"ၼၼ်ႉတႄႉ ၼႄပၼ်လွင်ႈၵၢင်ၸ်ႂ မၼ်းဢၢၼ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်းပၼ် ပီႈၼွင်ႉတႆး တေႃႇပေႃးတၢႆၼႆယူႇ။

တေႇၼႃႈႁိူၼ်းၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်တင် ၼၢင်းလၢဝ်လၢဝ်

ပီ 1998 ဢွၼ်ဢဝ်တပႄးသေ ၵႂႃႇႁႃႁွင်ႉၵႂၢမ်း ဝၢၼ်ႈတႂ်ႈမိူင်းၼိူဝ် ၽႅဝ်ၵႂႃႇသိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး၊ ၵဵင်းတုင်၊ ၽႅဝ်ထိုင်တႃႈၶီႈလဵၵ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇတင်ႈပၢင်သေ ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း မူၼ်ႈၸ်ႂပၼ်ပီႈၼွင်ႉတႃႈၶီႈလဵၵ်းယူႇ။ ဢၼ်သတိသေ ၵႆႉလႆႈႁွင်ႉၵႂၢမ်းယူႇ ၵူႈၶမ်ႈၼၼ်ႉ မီးၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼိုင်ႈ။ ၵေႃႉယွၼ်းၵႂၢမ်းပဵၼ်ၽ်ႂ ဢမ်ႇႁူႉသေတႃႉ သမ်ႉယွၼ်းမႃး ၵူႈၶမ်ႈလႄႈ လႆႈႁွင်ႉပၼ်ၵူႈၶမ်ႈယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၵၢမ်ႇတူၵ်းလိုၼ်း ၼႆယဝ်ႉ။ ၵမ်းလိုၼ်း ၽိူဝ်ႇၸွပ်ႇတူၺ်းၵေႃႉ ယွၼ်းၵႂၢမ်းၼၼ်ႉပဵၼ် "လၢဝ်လၢဝ် (ႁိုဝ်) ပူႇသပႃး" ဢမ်ႇသႂ်ႇၸိုဝ်ႈသေ ယွၼ်းမႃး ၵူႈၶမ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းၼႆသေ တင်းလၢဝ်လၢဝ် ၸင်ႇလႆႈသိုပ်ႇပဵၼ် ပၢၼ်ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ တင်းလၢဝ်လၢဝ်သေ ႁူမ်ႈၵၼ်မီးမႃး လုၵ်ႈယိင်းၵေႃႉၼိုင်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "ယိင်းဢွမ်ၸၢမ်တိပ်ႉ"ၼႆယဝ်ႉ။

ၶိုၼ်ႈႁူင်းယႃလူင် ၵုင်းထဵပ်ႈ

မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 1 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇ၊ ပီႊ 2018 ယၢမ်းၵၢင်ၶိုၼ်း 10 မူင်းပၢႆၼၼ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၶဝ်ႈယူတ်းယႃတူဝ် လူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်တပ်း၊ တႂ် သဵၼ်ႈလိူတ်ႈတၼ် လႄႈ လိူတ်ႈၶိုၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ လႆႈၶဝ်ႈယူတ်းယႃတူဝ် တီႈႁူင်းယႃသူႇၶုမ်ဝိတ်ႉ (Sukumvit Hospital) ဝဵင်းလူင်ၵုင်းထဵပ်ႈ ၸိုင်ႈထႆး ။

ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႉ 7 လႄႈ ဝၼ်းထီႉ 8 ၊ လိူၼ်မေႇ၊ ပီႊ 2018 ၼၼ်ႉ ယိူင်းဢၢၼ်း ပုၼ်ႈတႃႇႁႃငိုၼ်းၵွင်ၵၢင် ၵမ်ႉထႅမ်တႃႇပၢႆးယူႇလီ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၼႆသေ ၸုမ်းၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆး ထုင်ႉမၢဝ်းၶဝ် လႆႈၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်ပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈ မေႃၽဵင်းၵႂၢမ်း ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း တီႈဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမိူင်း ၸေႊဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း ဢိၵ်ႇပႃး ၸဵမ်ပီႈၼွင်ႉတီႈၸမ်တီႈၵႆ ဢၼ်လႆႈမႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၸွႆႈထႅမ် တွၼ်ႈတႃႇ ပၢႆးယူႇလီ မေႃႁွင်ႉၵႂၢမ်းလူင် ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း၊ မိူဝ်ႈမေႇ 15 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈသူင်ႇပၼ်ၵႂႃႇ တီႈၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ငိုၼ်းမၢၼ်ႊ 8,500,000 ၵျၢပ်ႈၼႆယဝ်ႉ။

ၵၢပ်ႈပၢၼ်ထိုင်မႃး ပိူၼ်ႈႁဵတ်း Live Show ၵေႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ႁဵတ်းပဵၼ် Live Show သေ ၼႄပၼ်ပီႈၼွင်ႉ ပရိၵ်ႈသတ်ႈလႄႈ ၵႂၢမ်းၵဝ်ႇမၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမုၼ်းမႂ်ႇမႃးတင်းၼမ်ယူႇ။ ဢၼ်ပိူၼ်ႈ ၵျိူၵ်ႈၸ်ႂၼမ်တႄႉ ပဵၼ် "ဘ၀မှတ်တိုင်" ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ ဢၼ်ၶႃသွင်ၵေႃႉ ၸၢႆးထီးသႅင် ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်း Live Show ၸၢႆးသွင်ၸၢႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ် ဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇလိုဝ်းလင်ဝႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ ၸၢႆးထီးသႅင်ၼႆႉ ၶႃဢမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ် ၼႆယူႇ။ တီႈတႄႉမၼ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈလႃးလႃး။ ၶႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ တိုၼ်းယူႇၸွမ်းၵၼ်၊ ၵိၼ်ၸွမ်းၵၼ်မႃးၸဵမ်လဵၵ်ႉ မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉယူႇတူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်း "ၼူၼ်းႁၢင်ႈလီ" ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ၵေႃႉတႅမ်ႈသေ ၽၢၵ်ႇတွၼ်ႈပၼ် ၸၢႆးထီးသႅင်ယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်း "ၵေႃႉထုၵ်ႇတႃပီႈ"ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸၢႆးထီးသႅင်တႅမ်ႈသေ ၽၢၵ်ႇတွၼ်ႈပၼ် ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းယဝ်ႉ။ ၵမ်းလိုၼ်း ၽ်ႂၶႂ်ႈဝႃႈသင်ဝႃႈ ဢၼ်ၶႃသွင်ၵေႃႉ ၶိုၼ်းမႃးႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်းပဵၼ်ပၢင်ႁွင်ႉၵႂၢမ်းလူၺ်ႈၵၼ် ၸၢႆးသွင်ၸၢႆးၼၼ်ႉ ၼႄပၼ်လွင်ႈဝႃႈ ၶႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ မိူၼ်ပီႈၼွင်ႉၵၼ်ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ၵမ်ႈၽွင်ႈ သမ်ႉၵွႆဝႃႈ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းလႄႈ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇၵၼ်ၼႆယူႇ။ ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း မႃးၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ်လိၵ်ႈတႆး တီႈတူၼ်ႈတီးၼၼ်ႉ ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉ မိုတ်ႈၵၼ်သေ မိူဝ်ႈၽိုၵ်းႁွင်ႉၵႂၢမ်းလဵၼ်ႈၼၼ်ႉ ၶႃၸၢႆးထီးသႅင် ယူႇႁိူၼ်းလဵဝ် ႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းမႃးၵူၺ်း။ ၵႂၢမ်းဢၼ် ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်ႈတႅမ်ႈၼၼ်ႉ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢဝ်ႁွင်ႉဝႆႉ မီးတင်းၼမ်ယူႇ။

ပေႃးတေႃႉတႃႉၶႆႈၶိုၼ်း ငိူၼ်ႈၶိူဝ်းပိုၼ်းမႃးၸိုင် ၵေႃႉပဵၼ်မေး ပူႇထမ်းယွတ်ႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၼၢႆးၸိုၼ်ႈ (သေးၶုၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၶဝ်ပဵၼ်ၶိူဝ်းႁိူၼ်းပႅတ်ႈလႄႈ တင်းဢူႈၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ယင်းၵၢႆႇၵွင်ႉ ပဵၼ်ၶိူဝ်းပီႈၶိူဝ်းၼွင်ႉၵၼ်ၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ႁိုဝ်ပဵၼ် တီႈတႄႉမၼ်း ၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်း၊ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း၊ ၸၢႆးထီးသႅင် ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ် မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸ်ႂ ပၢႆးမွၼ်းတႆးႁဝ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးလၢတ်ႈၶိူဝ်းၶဝ် ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈ ႁူႉတၵႃႈ တေလႆႈလၢတ်ႈပႃးသွင်ၵေႃႉၼၼ်ႉယူႇတႃႇသေႇယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ ၶဝ်သၢမ်ၵေႃႉၼႆႉ ၸိုဝ်ႈၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၽၢတ်ႇၵၼ်။ ၵႂၢမ်းၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းပဵၼ်ၶေႃႈ ၵႂၢမ်းဢၼ်ႁွင်ႉႁႂ်ႈ တႆးၸမ်ၸ်ႂၵၼ်ယဝ်ႉ။

ၵၢင်ၸ်ႂ ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆႉ မီးတၢင်းမုင်ႈမွင်း ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်းမႂ်ႇ ၶိုၼ်ႈမႃးပုတ်ႈႁၢင်ႈတၢင်တူဝ်မၼ်း ၵႂႃႇယူႇ။ ၼင်ႇႁိုဝ်ၼႃႈၵၢၼ် လွင်ႈႁႆႇတိုင်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး တေငၢႆႈၸ်ႂ၊ ၼင်ႇႁိုဝ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး တႃႇဢတ်းၵႂၢမ်း တေဢမ်ႇလႆႈယၢပ်ႇသေ သဵင်ႈငိုၼ်းၼမ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၶတ်းၸ်ႂမႃးယူႇ။ ပီ 2005, 2006 ၼၼ်ႉ ဢၢၼ်းၶႂ်ႈမႃးပၵ်းတင်ႈ ႁွင်ႈဢတ်းသဵင်တီႈပၢင်လူင် (ယွၼ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်သုၼ်ၵၢင် မိူင်းတႆး) ဢၢၼ်းၶႂ်ႈႁဵတ်း ႁႂ်ႈၵၢၼ်ပၢႆးမွၼ်းတႆး ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်မႃး ၸွမ်းၼင်ႇၵၢင်ၸ်ႂမုင်ႈမွင်းဝႆႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵမ်ႈၽွင် တေၵႂႃႇပဝ်ႇၵႂၢမ်းသေပိူင်ပိူင်ႁိုဝ်။ ဢမ်ႇၼၼ် ယွၼ်ႉတၢင်ႇလွင်ႈတၢင်ႇလၢႆးႁိုဝ် ဢမ်ႇၸၢင်ႈဝႃႈ။ ၵူၼ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၼိုင်ႈၵေႃႉဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပေႃးမၼ်းၵႂႃႇ ဝဵင်းယႂ်ႇဝဵင်းလူင်ၼႆ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇပေႃးႁူႉၸၵ်းၵႃႈႁိုဝ်သေတႃႉ ပေႃးၵႂႃႇႁွတ်ႈဝဵင်းဢွၼ်ႇ ဝဵင်းဢိတ်းတႄႉ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈႁူႉသေ ဢွၼ်ၵၼ်ဢူၼ်ပၼ်းၸွမ်း ပေႃးတၢၼ်ႇမႅင်းမူၼ်းၶဵဝ် မိၼ်ၸွမ်းမေႃးပၼ်းယူႇ သႃႈသႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆႉ ၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းတီႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ၊ ပိူင်လူင်မၼ်း ၽွင်းမိူဝ်ႈၵႂႃႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်း တၢင်ႇၶိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၼ်းၼႄႁၢင်ႈၽၢင်ပၼ် လွင်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်တႆးၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆသေ ၵႆႉႁွင်ႉၵႂၢမ်း ဢၼ်ဝႃႈ "ရှမ်းပဲပုပ်လေးကျွန်တော်" ၼၼ်ႉသေ ၼႄပၼ်လွင်ႈၸႃႇတိငိူၼ်ႈၶိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇ။ ၼႂ်းၶႅပ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၼ်းၵႆႉသႂ်ႇပႃး ၵႂၢမ်းတႆးၸိမ်လေႃးသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈသဵင်တႆးၽႄႈၸွတ်ႇထိုင် ၵူႈတီႈယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၼႃႈသိူဝ်ႈ ၶႅပ်းၵႂၢမ်း၊ ၶႅပ်းဝီႇၸီႇတီႇ မၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တိုၼ်းလႆႈႁၼ် ႁၢင်ႈၽၢင်တႆးထူဝ်ႇၼဝ်ႈယူႇသေပိူင်ပိူင်သေ ၼႄပၼ်လွင်ႈၸ်ႂ ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇမႃးယူႇ။

ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်းၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပဵၼ်ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ၊ လိုဝ်းလင်၊ ထင်ႁိုင်၊ ၶိုင်ပွင်ၵၢၼ်ၽိင်ႈငႄႈပၢႆးမွၼ်း ၽၢႆႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းမႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း တီႈၸမ်ဢိၵ်ႇတီႈၵႆ လႆႈသိူဝ်းၸ်ႂမႃးၸွမ်း သဵင်ဝၢၼ်ၽဵင်းၵႂၢမ်းမၼ်းမႃးလႄႈ ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ၶႃႇၸိုင်ႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင် ၸင်ႇၼွပ်ႇယိုၼ်ႈပၼ် ၸုမ်ႈၵႅဝ်ႈ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းတႆး (ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း) မိူဝ်ႈပွႆးပီၵွၼ်းၶမ်း ပရိယတ်ႉတိ သတ်ႉထမ်ႇမပႃႇလ ၵႅၼ်ႇၸဝ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင် မိူဝ်ႈ 1370 တဵမ် လိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇ 13 ၶမ်ႈ တမ်ႈတီႈ ပၢင်ပွႆးပီၵွၼ်းၶမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း သိုပ်ႇၵႂႃႇယူႇသဝ်း တမ်ႈတီႈတႃႈၵုင်ႈသေ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမွၼ်း ၸွမ်းၼင်ႇဝႃႇသၼႃႇယိူင်းဢၢၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉယူႇ။ ပီႈၼွင်ႉ တီႈၸမ်တီႈၵႆ တီႈလ်ႂၽိတ်ႈမွၵ်ႇမႃးၵေႃႈ ၶတ်းၸ်ႂ ၵႂႃႇလဝ်ႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸ်ႂပၼ် ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းယူႇ။ မိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဢဝ်ၵႂၢမ်းၵႂႃႇမူၼ်ႈပၼ်သေ ဢမ်ႇၵႃး တမ်ႈတီႈ ပီႈၼွင်ႉတႆး မိူင်းၶၢင်ၵေႃႈ မၼ်းၸၢႆးၶတ်းၸ်ႂ ၵႂႃႇမူၼ်ႈတူၼ်ႈၸ်ႂပၼ်ၶဝ်သေ ဢဝ်သဵင်ၵႂၢမ်းဝၢၼ်ဢွၼ်ႇမၼ်း ပူၵ်းပၼ်မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸ်ႂတႆး ၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

ၶႅပ်းၵႂၢမ်းတႆးဢွၵ်ႇမႃး မွၵ်ႈ (40)ၶႅပ်းလိူဝ်။ ၶႅပ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ဢွၵ်ႇမႃးမွၵ်ႈ (40)ၶႅပ်းလိူဝ်။ ၵႂၢမ်းတႆးဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉ ဢမ်ႇယွမ်း (200) ပုၵ်ႈ၊ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈဢၼ်တႅမ်ႈၵေႃႈ တေႃႈဢမ်ႇယွမ်းသေ (100)။

ၶႅပ်းၵႂၢမ်းတႆး တင်းသဵင်ႈ (ဢမ်ႇတွင်းလွင်ႈဝႃႈ ဢွၵ်ႇပီလ်ႂ ၶႅပ်းမႆၢၵႃႈႁိုဝ် )

• 001 ( ဢမ်ႇလိုမ်းဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ)
• 002 ( ၶၢဝ်းၾူၼ်ဢိူင်ႇထုင်ႉမၢဝ်း )
• 003 ( ႒႐႔ မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸ်ႂမႄႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်း )
• 004 ( ၶၢဝ်းၵတ်းမိူင်းတႆး )
• လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်
• ၵူၼ်းသီႇၶႃ
• မူၺ်ၼုမ်ႇၽွင်
• ႁၵ်ႉၽၢတ်ႇယၢပ်ႇ ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ်တင်း ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း )
• ၵင်ၵူဝ်မိူင်းလႅင်း
• ၵေႃႉယွၼ်းၽႄတၢင်း
• ၵႂၢမ်းႁၵ်ႉထိုင်ၼွႆႉၼၢင်း
• မိူၼ်ၼင်ႇဝႃႈ ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ် ႔ ပီႈၼွင်ႉ )
• ပီႈသင်ႇသွၼ်ၼွင်ႉ ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ် တင်း မေႇၼိၼ်းဝႃႇ ဢမ်ႇၼၼ်ၼၢင်းမုၺ်ၼုမ်ႇၽွင်)
• ၵၶင ပိၼ်ႈၽူၼ် ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ် တင်း မေႇၼိၼ်းဝႃႇ ဢမ်ႇၼၼ်ၼၢင်းမုၺ်ၼုမ်ႇၽွင်)
• ၼမ်ႉတႃၵိုင်ႇမိူင်း
• သိုပ်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်းၵဝ်ႇ ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ်တင်း ၸႆၢးလႅင်းသ်ႂ )
• သင်မွၵ်ႇၵွၼ်မေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းမႃး
• ၵႂၢမ်းတႆးလေႃးၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ ( သျႅၼ်း - မႅၼ်ႇမႃႇ )
• သၢဝ်ပၢင်ႇၶမ်း ( ၵမ်ႈၼမ်ၸႆၢးမူး ပဵၼ်ၵေႃႇတႅမ်ႈၵႂၢမ်း )
• မွၵ်ႇၵၢင်ၼမ်ႉ ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ် တင်းၼၢင်းမွၵ်ႇလွႆငိုၼ်း)
• ယွၼ်းၵၼ်မႃး ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ် တင်း ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း)
• ၽၵ်းတူႁၵ်ႉ ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ် တင်း ၼၢင်းမွၵ်ႇၸၢမ်ၶမ်း)
• ႁႅင်းႁၵ်ႉတီႈၵႆ ( ( ႁွင်ႉၸွမ်းၵၼ် တင်း ၼၢင်းလၢဝ်လၢဝ် )
• သၢမ်ႁူဝ်ၸ်ႂတၢင်းႁၵ်ႉ
• မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸ်ႂမႄႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်း ( ဢဝ်ၵႂၢမ်းၵဝ်ႇၶိုၼ်းမႃးႁွင်ႉမ်ႂႇထႅင်ႈ )
• လိူဝ်သေၼၼ်ႉႁွင်ႉၵႂၢမ်းဢွၵ်ႇထႅင်ႈၼမ်လႆၢပုၵ်ႈ ၵူၺ်းဢမ်ႇႁုပ်ႈၸူႉႁူမ်ႈပဵၼ်ၶႅပ်းလဵဝ်ၵၼ်
• ဢွၵ်ႇၸိူင်းငဝ်းတူင်ႉတႆး ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သင်မွၵ်ႇၵွၼ်မေႃလၢတ်ႈၵႂၢမ်းမႃး

ၶႅပ်းၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ

• ချစ်သောနန်းနှင့်ရှမ်းမောမြေ
• ကျွန်တော်ရဲ့စိမ်း
• မောင့်မလွမ်းပို

• ရွၵ်ႉ (Rock)
• ပွပ်ႉ (Pop)
• ၾွၵ်ႉ (Folk)
• ဝိူလ်းတ် (World)
• ၶၢၼ်းထရီး (Country)