تابعیت

^(quoted)

هر دولت دخپل تابعیت لپاره یولړ ځانګړي شرایط لري چي ددغه شرایطو ترپوره کولو وروسته هرغوښتونکي فرد ته دیاد دولت تابعیت ورکول کیږي .

په عموم کې، اساسي حقونه چې معمولا د تابعیت څخه رامینځته کیږي د پاسپورت حق، د تابعیت هیواد ته د وتلو او بیرته راستنیدو حق، په هغه هیواد کې د ژوند کولو حق، او هلته کار کول دي.

ځینې هیوادونه خپلو اتباعو ته اجازه ورکوي چي په یووخت کي څو تابعیتونه ولري ، پداسې حال کې چې ځیني نور هیوادونه په ځانګړي وفادارۍ ټینګار کوي.

معمولا، د زیږون د شرایطو پر بنسټ تابعیت په اتوماتيک ډول دی، مګر یوه غوښتنلیک ته اړتیا لیدل کیږي ترڅو تابعیت ترلاسه کوونکی شخص یې تسلیم کړي .

دتابعیت ورکولو ډولونه

• لمړی . د کورنۍ لخوا تابعیت ( jus sanguinis ) : که د یو کس مور او پلار دواړه د یو ټاکل شوي دولت اتباع وي، نو هغه شخص حق لري چې د هغه دولت تابعیت هم ولري. پخوا به دا یوازې د پلرنۍ خپلوي له لاري پلي کېدی، مګر د شلمې پیړۍ راوروسته کله چي د جنسیت مساوات عام سو ورسره سم تابعیت د نژاد یا توکم پر بنسټ ورکول کیږي او په اروپا کې د یو ملت دولت په مفهوم پورې اړه لري.
• دویم . که چیري یو څوک له خپل هیواد څخه بهر زیږیدلی وي خوپه مور اوپلارکي یې یودهغه هیواد تابعیت ولري نودغه شخص بیاهم دیاد هیواد تابعیت لرونکی بلل کیږي اوله ټولو حقونوڅخه په برابرډول برخمن دی . ځینې هیوادونه لکه برطانیه او کاناډا د تابعیت حق د نزول له مخې د یو ټاکلي شمیر په نسلونو پورې محدودوي کوم چې له دولت څخه بهر زیږیدلی وي؛ او نور هیوادونه لکه جرمني ، آیرلنډ اوسویس ) یوازې هغه وخت تابعیت ورکوي چې هر نوی نسل د اړوند بهرني ماموریت سره په ټاکل شوي وخت کې ثبت سوی وي؛ پداسې حال کې چې ځیني نورهیوادونه لکه فرانسه اوایټالیا په بهر کې د زیږیدلو نسلونو په شمیر کې هیڅ محدودیت نلري .
• دریم . ځیني هیوادنه بهرني اتباعوته دواده له لاري تابعیت ورکوي په دې معنا چي که یوبهرنی شخص وغواړي دیوهیوادو تابعیت ترلاسه کړي کولای سي په هغه هیوادکي له یو (نارینه، ښځینه) سره واده وکړي اوترهغه وروسته دیوشمېر شرایطوپه پلي کولوسره دیاد هیواد تابعیت ترلاسه کړي .
• څلورم . ځیني هیوادونه دپانګوني له لاري نړیوالوته تابعیت ورکوي په دې معنا چي که یوشخص وغواړي ددغه هیوادونو څخه له یوه تابعیت ترلاسه کړي باید دهغه هیواد دقوانینو مطابق هلته څه اندازه پانګونه وکړي اوبیا دیوشمېر شرایطو په ترسره کولو دهغه هیواد تابعیت ترلاسه کړي .
• پنځم . ځیني هیوادونه هغه وخت اشخاصوته تابعیت ورکوي کله چي په هغه هیوادکي ترقانوني عمر تېرولو وروسته دهغه هیواد ټول قوانین پرځان عملي اوله قانوني لاري دتابعیت غوښتنه وکړي .

پولس یونان

له تاریخي پلوه تابعیت ترلاسه کول دلرغوني یونان له تاریخ سره اړه لري چي په دغه وخت کي تابعیت اودهغه قوانین ډېرساده اوپه لمړي پړاوکي وه اودنړۍ هرډول اشخاصوپه ډېرو لږو اویابیخي نه درلودونکو امکاناتوسره کولاس سوای چي تابعیت ترلاسه کړي خودغه تابعیت دعصري دور غوندي پرمختللی نه ووبلکي بڼه یې هم ډېره ساده وه .

رومي نظریات

د روم په امپراتورۍ کې، تابعیت د کوچنیو ټولنو څخه د امپراتورۍ ټولې برخې ته پراخه سو . رومیان پوهېدل چې د امپراتورۍ په اوږدو کې خلکو ته تابعیت ورکول په فتحه شویو سیمو کې د روم واکمنۍ ته مشروعیت ورکوي. د روم تابعیت نور د سیاسي ادارې حیثیت نه درلود، ځکه چې داد قضایي خوندیتوب او د حاکمیت او قانون بیان ته راټیټه سوې مسئله وه. روم د تابعیت دیوناني مفکورې لکه د قانون له مخې د برابرۍ اصول، په حکومت کې مدني ګډون، او داسې مفکورې چې "هیڅوک باید د اوږدې مودې لپاره ډیر واک ونه لري"، اخسیتل سوي وې مګر روم دیونان په نسبت اسانه شرایط وړاندي کول .

منځنۍ دورې

د دې دورې په جریان کې، د اشرافو غړو د عامو خلکو څخه پورته یو لړ امتیازات درلودل . که څه هم سیاسي بدلونونه او اصالحات، په عمده توګه د فرانسې له انقلاب سره پیل شول، خو امتیازات یې لغوه کړل او د تابعیت مساوي مفهوم یې رامینځته کړ.

رینیسانس دوره (ترمنځنۍ دورې وروسته)

درینسانس په دوره کي اروپايي هیوادونو کاغذپرانۍ ته وده ورکړه اوهغه هیوادونه چي خلکوپکښي دتابعیت ترلاسه کولو هیله درلوده باید یوکاغذ غوندي تابعیت ورسره وای ترڅوپه هغه هیوادکي یې قانوني شتون ته دلیل درلودای . دوخت په تېرېدوسره کله چي اروپا نورهم پرمختګ وکړ ورسره سم دتابعیت قوانین دزمانې مطابق جوړ اوګټي اخیستنې ته وسپارل سوه اوهرهغه څوک چي تابیعت یې ترلاسه کاوه قانوني کاغذات اویاهم دمحکمې اوامر ورباندي پلي کېدل کوم چي له تابعیت سره یې اړه درلوده .

په عصري وختونو کې

د تابعیت عصري مفکوره لاهم د سیاسي ګډون مفکورې ته پوره درناوی کوي، مګر دا معمولا د "په لرې واټن کې د سیاسي نمایندګۍ د پراخو سیسټمونو" له لارې ترسره کیږي .