Mangustowate: Mangusty

Rodzina obejmuje gatunki występujące w zachodnio-południowej Europie, Afryce i Azji.

Mangustowate są niewielkimi drapieżnikami. Największe gatunki rzadko przekraczają wagę 3 kg. Wszystkie mają stosunkowo długie ciało z krótkimi, ale silnymi kończynami. Łapy zakończone są silnymi, słabo zakrzywionymi pazurami, bardzo przydatnymi przy zdobywaniu pożywienia lub wykopywaniu nor. Głowa mangustowatych jest niewielka, ze stosunkowo krótkim pyskiem i małymi okrągłymi uszami. Są to kolejne przystosowania ułatwiające drążenie jam w ziemi. Bardzo charakterystyczną cechą większości mangust jest kształt źrenicy. Jest ona owalna i pozioma, podobnie jak u niektórych ssaków parzystokopytnych (np. kóz). Większość innych drapieżnych ma źrenicę okrągłą lub pionową (jak np. u kotowatych).

Mangustowate odżywiają się głównie niewielkimi zwierzętami: owadami, pajęczakami w tym również skorpionami, niewielkimi kręgowcami, gryzoniami, jaszczurkami i wężami, niekiedy również ptasimi jajami i pisklętami. Mangusty potrafią także upolować jadowite węże, takie jak żmije i kobry.

Jako jedne z nielicznych ssaków są odporne na neurotoksynę, zawartą w jadzie węży. Kieszonki w ich receptorach nikotynowych acetylocholiny są ukształtowane tak, że zapobiegają przyłączeniu się do nich neurotoksyny. Nie jest jasne czy dysponują również mechanizmami chroniącymi przed zawartymi w jadzie hemotoksynami. Mangusty typowo starają się raczej unikać kobr i nie wykazują szczególnego zainteresowania ich mięsem.

Wiele gatunków mangustowatych ma bardzo rozwiniętą strukturę społeczną. Surykatki żyją w grupach od 20 do 50 osobników, wśród których występuje podział na funkcje. Niektóre są strażnikami kolonii, inne zajmują się szczeniętami, podczas gdy pozostałe poszukują pożywienia.

Jeszcze do niedawna mangustowate były łączone w randze podrodziny Herpestinae w jedną wspólną rodzinę wraz z wiwerowatymi (Viverridae). Badania Wilsona i Reedera (1993) wykazały, że obie te rodziny nie są ze sobą blisko spokrewnione i wywodzą się od innych przodków. Herpestinae została podniesiona do rangi rodziny i podzielona na dwie podrodziny:

• Herpestinae Bonaparte, 1845
• Mungotinae J.E. Gray, 1864

Badania Yoder i in. (2003) wykazały, że galidie są bliżej spokrewnione z kilkoma gatunkami wiwerowatych, obecnie wyodrębnianych jako podrodzina Euplerinae, i wspólnie z nimi tworzą takson monofiletyczny. Na tej podstawie zostały zaklasyfikowane do rodziny falanrukowatych. Tym samym w rodzinie mangustowatych pozostały rodzaje dotychczas zaliczane do podrodziny Herpestinae pod synonimiczną nazwą ichneumony. Badania molekularne wskazują na bliskie pokrewieństwo mangust z hienowatymi.

Opisano również rodzaje wymarłe nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych podrodzin:

• Leptoplesictis Forsyth Major, 1903
• Ugandictis Morales, Pickford & Soria Mayor, 2007 – jedynym przedstawicielem był Ugandictis napakensis Morales, Pickford & Soria, 2007

• A. Yoder, M. Burns, S. Zehr, T. Delefosse, G. Veron, S. Goodman & J. Flynn. 2003, Single origin of Malagasy Carnivora from an African ancestor – Letters to Nature (format pdf)