ବସବେଶ୍ଵର

ଗୁରୁ ବସବେଶ୍ୱରଙ୍କ ଅନୁଗାମୀମାନେ ବସବ ଧର୍ମର ଅନୁଗାମୀ ବା ଲିଙ୍ଗାୟତ ବା ଲିଙ୍ଗାବତ ନାମରେ ପରିଚିତ । ଲିଙ୍ଗାୟତ ବା ବୀରଶୈବ୍ୟମାନେ ପାରମ୍ପରିକ ଭାବେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ବସବେଶ୍ୱର ହିଁ ହେଉଛନ୍ତି ତାଙ୍କ ମତବାଦ ବା ଧର୍ମର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା । ତେବେ କେତେକ ଆଧୁନିକ ବିଦ୍ୱାନମାନଙ୍କ ମତରେ, କାଳଚୁରୀ ଶୀଳାଲେଖ ଅଧ୍ୟୟନ ପୂର୍ବକ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ୟେ ବସବେଶ୍ୱର ହେଉଛନ୍ତି ଦ୍ୱାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଏକ କବି ତଥା ଦାର୍ଶନିକ ଯିଏକି ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ରହି ଆସିଥିବା ଲିଙ୍ଗାୟତ ବା ବୀରାଶୈବ୍ୟ ମତବାଦୀଙ୍କ ମତର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ତଥା ଲିଙ୍ଗାୟତ ମାନଙ୍କ ଉନ୍ନତି ସାଧନ କରିଥିଲେ ।

ଗୁରୁ ବସବେଶ୍ୱର ୧୧୦୫ ମସିହାରେ ଅର୍ଥାତ ହିନ୍ଦୁ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଅନୁସାରେ ଆନନ୍ଦ ନାମ ସମ୍ବତ୍ସର, ବୈଶାଖ ମାସ, ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା ତିଥି, ରୋହିଣୀ ନକ୍ଷତ୍ରରେ ଉତ୍ତର କର୍ଣ୍ଣାଟକର ଏକ ଛୋଟ ସହର ବାସବନ ବାଗେୱାଡି ନାମକ ଏକ ଛୋଟ ସହରରେ ଏକ କମ୍ମା ବ୍ରହ୍ମଣ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । କୃଷ୍ଣା ନଦୀ କୂଳରେ କୁଡାଲସଙ୍ଗାମ ନାମକ ଏକ ଗ୍ରାମରେ ତାଙ୍କ ପିଲାଦିନ କଟିଥିଲା । ସଙ୍ଗମେଶ୍ୱର ତଥା ତଦ୍‌ ସନ୍ନିକଟ ଏକ ଶୈବ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଏକ ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିରରେ ସେ ୧୨ ବର୍ଷ କାଳ ଶିକ୍ଷା ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ ।

ବାସବ ତାଙ୍କ ମାତୃ କୁଳର ଏକ ସମ୍ପର୍କୀୟା, ଗଙ୍ଗମ୍ବିକେ ନାମ୍ନୀ ଏକ ମହିଳାଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତା ଥିଲେ ବିଜାଲାର କଳଚୁରୀ ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରୋଭିନ୍‌ସିଆଲ ପ୍ରାଇମ ମିନିଷ୍ଟର । ତେବେ ବସବ ରାଜାଙ୍କ ଦରବାରରେ ଏକ ହିସାବ ରକ୍ଷକ ଭାବେ କାମ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ତାଙ୍କ ମାମୁଁଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ରାଜାଙ୍କ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କ୍ରମେ ସେ ରାଜାଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ସମ୍ଭାଳିଲେ । ରାଜା ମଧ୍ୟ ବସବଙ୍କ ପଦ୍ମାବତୀ ନାମ୍ନୀ ଭଉଣିଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ ।

ରାଜାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ସମ୍ଭାଳିବା ପରେ ସେ ରାଜ୍ୟରେ ସାମାଜିକ ସୁଧାର ଆଣିବା ସହ ଶୈବ ଧର୍ମର ଉତଥାନ ପାଇଁ ଅନେକ ପଦେକ୍ଷେପ ନେଲେ ଏବଂ ରାଜକୋଷରୁ ଏଥି ନିମିତ୍ତ ପ୍ରଚୁର ଅର୍ଥ ବ୍ୟୟ କଲେ । ତାଙ୍କ ସମୟରେ ସେ ଜାଙ୍ଗାମ ଜାତିର ପ୍ରପୀଡିତ ଲୋକଙ୍କୁ ସାମଜିକ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ସହ ସେମାନଙ୍କର ସାମାଜିକ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥାର ଉନ୍ନତି ନିମନ୍ତେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ । ତାଙ୍କ ସମୟରେ ସେ ଏକ ଅଭିନବ ଅନୁଷ୍ଠାନର ସୂତ୍ରପାତ କରିଥିଲେ ଯାହାର ନାମ ଥିଲା ଅନୁଭବ ମାଣ୍ଟପ (Anubhava Mantapa) । ଏହା ଥିଲା ଏକ ସାଧାରଣ ଜନ ସଭା ଯେଉଁଥିରେ ଦୂର ଦୂରାନ୍ତରୁ ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗର ପୁରୁଷ ତଥା ସ୍ତ୍ରୀ ଆସି ଯୋଗ ଦେଉଥିଲେ ଏବଂ ସେଠାରେ ଧାର୍ମିକ, ଆର୍ଥିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟା ନେଇ ଖୋଲା ଆଲୋଚନା ହେଉଥିଲା । ସେ ମଧ୍ୟ ଲୌକିକ ଭାଷାରେ କବିତା ରଚନା ମାଧ୍ୟମରେ ଧାର୍ମିକ ଚିନ୍ତାଧାରା ତଥା ସାମାଜିକ ସନ୍ଦେଶ ବିତରନ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ରଚନା ମଧ୍ୟରେ "Káyakavé Kailása" (work is worship) ଅତ୍ୟନ୍ତ ଲୋକପ୍ରିୟତା ଲାଭ କରିଥିଲା ।

ବସବଙ୍କ ମତ ଥିଲା, ଜାତି ଧର୍ମ ତଥା ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସମସ୍ତ ମଣିଷ ସମାନ ଏବଂ କର୍ମ ଭେଦରେ କହି ବି ଅନ୍ୟଠାରୁ ନ୍ୟୂନ ନୁହଁ । କେବଳ ମଣିଷର ଜନ୍ମ ନୁହେଁ, ମଣିଷର କର୍ମ ହିଁ ତାହାର ସାମାଜିକ ସ୍ଥିତି ତଥା ମଣିଷ ପଣିଆ ସ୍ଥିର କରିଥାଏ ।