Kosovokrigen

Styresmaktene i dåverande Jugoslavia kjempa på den eine sida og kosovoalbanske geriljastyrkar og etterkvart også NATO-land og militære frå Albania kjempa på den andre. Krigen ende med at det serbiske militæret trekte seg ut av Kosovo, at Kosovo erklærte sjølvstende frå Jugoslavia og Serbia og blei stilt under internasjonal administrasjon.

Jugoslavia-krigane
Øydelagd landsby i Kosovo i 1999.
Dato Frå 1998 til 10. juni 1999 Stad Forbundsrepublikken Jugoslavia, Kosovo Resultat Jugoslaviske styrkar blei trekte ut av Kosovo, Nato og SN gjekk inn med fredsbevarande styrkar. SN-resolusjon 1244
Partar
Serbia og Montenegro	UÇK Nato (1999)
Tap
Forårsaka av UÇK: Ukjend Forårsaka av NATO: 1 002 soldater og politifolk drepne ca. 500 sivile drepne 200 000 flyktningar (etter at dei serbiske styrkane trekte seg ut)	Nato: 2 ikkje-stridsrelaterte dødsfall 2 stridsplan UCK: UCK-tap ukjend ca. 10 000-11 000 sivile drepne 863 000 flyktningar 590 000 tvangsflytta (medan krigen pågjekk).

1980-åra var prega av uro i Jugoslavia, også i Kosovo, der det blei reist krav om full republikkstatus. Etter store streikar og demonstrasjonar blei parlamentet i Kosovo omringa av stridsvogner, og forsamlinga blei tvinga til å godta endringar i grunnloven som Serbia kravde. Då nasjonalforsamlinga i Kosovo fremja krav om sjølvstende, blei ho oppløyst av dei serbiske styresmaktene. Frå 1990 var området fullt underlagt serbisk styre og kalla Kosovo-Metohija, som under kommunisttida.

I løpet av 1990-åra utvikla kosovoalbanarane eigne parallelle statsinstitusjonar, og innbyggjarane boikotta serbiske val. Kosovo erklærte seg ein suveren stat og danna ei provisorisk regjering i 1991. Dette året blei også Frigjeringshæren for Kosovo (albansk Ushtria Çlirimtare e Kosovës, UÇK) skipa. Denne gruppa opererte i og utanfor Kosovo på 1990-talet, og byrja i 1995 å utføra åtak og sabotasje mot ordensmakta i Kosovo, som politistasjonar. Etter eit opprør i Albania i 1997 fekk UÇK tilgang på store mengder våpen derfrå, og trappa opp verksemda si.

 

 

Geriljakrigen førte til ei aukande mengd serbiske militære og paramilitære styrkar i Kosovo, som byrja ein gjengjeldingskampanje mot UÇK-sympatisørar og andre politiske motstandarar i 1998. Mellom 1 500 og 2 000 stridande og sivile blei drepne i Kosovo i denne kampanjen, medan totalt 370 000 måtte flykta. Rapportar om overgrep og etnisk reinsing gjorde at det internasjonale samfunnet og særleg NATO engasjerte seg. Etter at forsøk på å få til ei diplomatisk løysing feila, gjekk NATO inn i konflikten i det alliansen kalla ein «humanitær krig». Frå 24. mars til 10. juni byrja NATO-operasjonen Allied Force å bomba større byar i Jugoslavia. Samstundes blei serbiske overgrep mot sivile kosovoalbanarar forsterka, og over ein million menneske blei drivne på flukt.

Bombekampanjen heldt fram fram til juni. 3. juni blei det rapportert av den jugoslaviske nasjonalforsamlinga og president Slobodan Milošević gjekk med på ein internasjonal fredsplan støtta av USA, Russland og andre europeiske land. Avtalen omfatta avslutting av krigshandlingar, tilbaketrekking av alle jugoslaviske styrkar og spesialpoliti frå Kosovo, ei internasjonal fredsstyrke i Kosovo og framtidig sjølvstyre for området. NATO ratifiserte avtalen den 10. juni og avslutta bombekampanjen.

 

Den NATO-leidde fredsbevarande styrken Kosovo Force (KFOR) gjekk inn i Kosovo 12. juni. Norske styrkar frå Hærens Jegerkommando og Forsvarets Spesialkommando var tidleg inne i landet, og skal ha vore blant dei første utanlandske styrkane i Priština. Britiske, franske, tyske og amerikanske styrkar var dei største i KFOR. Styrkane var ikkje i stand til å oppretthalda ro og orden frå byrjinga av, og i maktvakuumet som oppstod blei det no utført omfattande overgrep mot kosovoserbarar, og mange av desse flykta frå Kosovo.

Slobodan Milošević blei avsett som president i 2000 og seinare utlevert til Det internasjonale krigsforbrytartribunalet for det tidlegare Jugoslavia skulda for brotsverk mot menneskja i Kosovo. Han døydde i løpet av den fleire år lange rettsprosessen.

Etter langvarige internasjonale forhandlingar erklærte nasjonalforsamlinga i Kosovo sjølvstende den 17. februar 2008. Serbia meinte erklæringa var ulovleg, og Russland la fram saken for Tryggingsrådet i SN. Dei fleste andre europeiske land og USA støtta likevel sjølvstendet.

• Kosovo. Oversyn over konflikten ved Globalis.no, drive av FN-sambandet.
• «Slutten for FN og folkeretten?» Arkivert 2016-03-04 ved Wayback Machine.. Ljubisa Rajic i Dag og Tid, 1999.
    Denne militærartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.