ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ನಾಯಕರು

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನದ ನಂತರ, ಅವರು ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಾಮಂತರಾಗಿ ಆಳಿದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಂಡವು.

ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಬ್ಯಾರಿ ಲೂಯಿಸ್ ಪ್ರಕಾರ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆರಂಭಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು (ದಂಡನಾಯಕರು ), ಇಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ. ನಂತರ ಅವರು ವಿಜಯನಗರ ಅರಸರ ಧೈರ್ಯದ ಮೂಲಕ ಗಮನ ಮತ್ತು ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಗವರ್ನರ್‌ಗಳಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಸೂರ್ಯನಾಥ ಕಾಮತ್ ಪ್ರಕಾರ, ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು ಮೂಲತಃ ಕರ್ನಾಟಕದ ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆಯವರು. ಕೆಲವು ಮರಾಠಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಅವರ ಹೋರಾಟದ ಗುಣಗಳನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ಕಲಾ ಪ್ಯಾದ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತವೆ.

ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಕೋಟೆಯು ಅವರ ಭದ್ರಕೋಟೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಹೃದಯಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.

ಮತ್ತಿಯ ತಿಮ್ಮಣ್ಣ ನಾಯ್ಕ (೧೫೬೮–೧೫೮೯): ಸಾಳುವ ನರಸಿಂಹನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದಾವಣಗೆರೆ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಮತ್ತಿಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ. ಅವರು ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆಳಿದರು.

ಓಬಣ್ಣ ನಾಯಕ I (೧೫೮೮-೧೬೦೨) ಮದಕರಿ ನಾಯಕ I ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಕಸ್ತೂರಿ ರಂಗಪ್ಪ ನಾಯಕ I (೧೬೦೨-೧೬೫೨): ೧೬೦೨ರಲ್ಲಿ ಓಬಣ್ಣ ನಾಯಕನ ನಂತರ ಅವನ ಮಗ ಕಸ್ತೂರಿ ರಂಗಪ್ಪ ನಾಯಕನಾದನು. ಆತ ಬಿಜಾಪುರದ ಸುಲ್ತಾನನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ವೀರ ಯೋಧ. ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ನೆರೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳ (ಮಾಯಕೊಂಡ, ಸಂತೆಬೆನ್ನೂರು, ಹೊಳಲ್ಕೆರೆ , ಅಣಜಿ ಮತ್ತು ಜಗಳೂರು) ಮುಖ್ಯಸ್ಥರೊಂದಿಗೆ ಘರ್ಷಣೆಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತ್ತು. ಬಸವಪಟ್ಟಣದ ಪಾಳೆಯಗಾರ (ಮುಖ್ಯಸ್ಥ)ರೊಂದಿಗೆ ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧಗಳು ನಡೆದವು, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಪ್ರದೇಶದ ಭಾಗವಾಯಿತು. ಅವನ ಮರಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ(೧೬೫೨) ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಸ್ತಿಗಳು ೬೫,೦೦೦ದುರ್ಗಿ ಪಗೋಡಗಳು.

ಮದಕರಿ ನಾಯಕ II (೧೬೫೨–೧೬೭೪) ರಂಗಪ್ಪ ನಾಯಕನ ನಂತರ ಅವನ ಮಗನಾದ ಮದಕರಿ ನಾಯಕ ೧೬೫೨ ರಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಪೂರ್ವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಮಿಲಿಟರಿ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪಡೆದನು. .ಅವರು ೧೬೭೧ ರಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶಾ ಆದಿಬ್ ಅಲ್ಲಾಹನನ್ನು ಕೊಂದರು.

ಓಬಣ್ಣ ನಾಯಕ II (೧೬೭೪-೧೬೭೫) : ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಪ್ರದೇಶವು ನಾಗರಿಕ ಅಶಾಂತಿಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಅವನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನು.

ಶೂರ ಕಂಠ ನಾಯಕ (೧೬೭೫–೧೬೭೬) ಅವರ ಆಡಳಿತವು ನಾಗರಿಕ ಅಶಾಂತಿಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಅವನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನು.

ಚಿಕ್ಕಣ್ಣ ನಾಯಕ (೧೬೭೬–೧೬೮೬) : ಅವರ ಆಡಳಿತವು ನಾಗರಿಕ ಅಶಾಂತಿಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಅವನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನು.

ಮದಕರಿ ನಾಯಕ III (೧೬೮೬–೧೬೮೮) : ಅವರ ಆಡಳಿತವು ನಾಗರಿಕ ಅಶಾಂತಿಯನ್ನು ಕಂಡಿತು.

ದೊನ್ನೆ ರಂಗಪ್ಪ ನಾಯಕ (೧೬೮೮–೧೬೮೯): ಅವರ ಆಡಳಿತವು ನಾಗರಿಕ ಅಶಾಂತಿಯನ್ನು ಕಂಡಿತು.

ಬಿಳಿಚೋಡಿನ ಭರಮಣ್ಣ ನಾಯಕ (೧೬೮೯-೧೭೨೧) ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಮಹಾನ್ ನಾಯಕರಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯವನು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತಾನೆ. ಅವನು ಮರಾಠ ಮಿತ್ರನಾದನು ಮತ್ತು ೧೯೬೫ ರಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡೇರಿ ಕದನದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದನು. ಅವರು ಮೊಘಲರ ವಿರುದ್ಧ ಅನೇಕ ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಮರಾಠರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಮೊಘಲರಿಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ನೀರತಾಡಿಯಲ್ಲಿ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ನೀರಾವರಿ ಟ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರನ್ನು "ಬಿಚ್ಚುಗಟ್ಟಿ ಬಹ್ರಾಮಣ್ಣ ನಾಯಕ" ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು

ಮದಕರಿ ನಾಯಕ IV (೧೭೨೧-೧೭೪೮): ಒಬ್ಬ ಮರಾಠ ಸಾಮಂತ. ದಾವಣಗೆರೆಯ ನಾಯಕರ ವಿರುದ್ಧ ಮುಂದುವರಿದ ಹಗೆತನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲಾಯಿತು.

ಕಸ್ತೂರಿ ರಂಗಪ್ಪ ನಾಯಕ II (೧೭೪೮-೧೭೫೮): ಕಸ್ತೂರಿ ರಂಗಪ್ಪ ನಾಯಕ II ರ ಮಗ, ಮರಾಠ ಸರ್ದಾರ್ ಮುರಾರಿ ರಾವ್ ಮತ್ತು ಅಡ್ವಾಣಿಯ ಸುಬೇದಾರರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಾಯಕೊಂಡ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪುನಃ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. ನಂತರದ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಬೂದಿಹಾಳ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸ್ವಾಧೀನಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕಸ್ತೂರಿ ರಂಗಪ್ಪ ನಾಯಕ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ವಿವಿಧ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದನೆಂದು ಹಾಗು ಅವರು ಸಿರಾದ ಸುಬೇದಾರ್ ಜೊತೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರು ೧೭೫೪ ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಇಲ್ಲದೆ ನಿಧನರಾದರು. ಜನಕಲ್-ದುರ್ಗದ ಒಬ್ಬ ಭರಮಪ್ಪ ನಾಯಕನ ಮಗ, ಮಡಕೇರಿ ನಾಯಕ ಕೊನೆಯ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದರು.

ಮದಕರಿ ನಾಯಕ (೧೭೫೮-೧೭೭೯) ಒಬ್ಬ ಕೆಚ್ಚೆದೆಯ ಸೈನಿಕ ಮತ್ತು ಚತುರ ಆಡಳಿತಗಾರ ( ಮದಕರಿ ನಾಯಕ ವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ). ಅವರು ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಹೈದರ್ ಅಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮರಾಠರ ಜೊತೆ ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಕೋಟೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿ " ಒನಕೆ ಓಬವ್ವ " ದ ವೀರೋಚಿತತೆಗೆ ಕಾರಣರಾದರು. ನಂತರ ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ದ್ರೋಹಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ನಂತರ, ಮದಕರಿ ನಾಯಕನನ್ನು ಹೈದರ್ ಅಲಿಯಿಂದ ಸೋಲಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೆ ಸೆರೆಹಿಡಿದು ಕೊಲ್ಲಲಾಯಿತು. ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ನಾಯಕರು ಕನ್ನಡ ಜಾನಪದದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದೆ.

• ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ನಾಯಕರ ಇತಿಹಾಸ, ಬ್ಯಾರಿ ಲೂಯಿಸ್, ಮಾನವಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಭಾಗ, ಇಲಿನಾಯ್ಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ
• ಡಾ.ಸೂರ್ಯನಾಥ ಯು.ಕಾಮತ್, ಪೂರ್ವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗಿನ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಇತಿಹಾಸ, ಗುರು ಪುಸ್ತಕಗಳು, ಎಂಸಿಸಿ, ಬೆಂಗಳೂರು, 2001 (ಮರುಮುದ್ರಣ 2002)