ისაბელ ალიენდე: ჩილელი მწერალი

2 აგვისტო, 1942, ლიმა, პერუ) — ჩილელი მწერალი. მისი ყველაზე გახმაურებული ნამუშევარია 1982 წლის სადებიუტო რომანი „სულების სახლი“, რომელიც ჩილეში წლის საუკეთესო რომანად დასახელდა და მსოფლიოს მრავალ ენაზე ითარგმნა.

ისაბელ ალიენდე
ესპ. Isabel Allende
ალიენდე ფრანკფურტში 2015 წელს
სრული სახელი	ისაბელ ანჯელიკა ალიენდე ლიონა
დაბადების თარიღი	2 აგვისტო, 1942 (1942-08-02) (81 წლის)
დაბადების ადგილი	ლიმა, პერუ
საქმიანობა	მწერალი
ენა	ესპანური
ეროვნება	ჩილელი
მოქალაქეობა	აშშ  ჩილე
ალმა-მატერი	ხავიერ კარერას ლიცეუმი
ჟანრი	რომანი და ნოველა
Magnum opus	სულების სახლი, ზორო და A Long Petal of the Sea
ჯილდოები	თავისუფლების საპრეზიდენტო მედალი
მეუღლე	მიგელ ფრიასი და უილი გორდონი
შვილ(ებ)ი	პაულა ფრიას ალიენდე და ნიკოლას ფრიას ალიენდე
ნათესავ(ებ)ი	სალვადორ ალიენდე, ლაურა ალიენდე და რამონ უიდობრო დომინგესი
საიტი	isabelallende.com
ისაბელ ალიენდე ვიკისაწყობში

2004 წელს მწერალი ამერიკის ხელოვნებისა და ლიტერატურის აკადემიის წევრი გახდა, 2010 წელს ჩილეს ეროვნული ლიტერატურული პრემია მიიღო, ხოლო 2014 წელს ბარაკ ობამას მიერ თავისუფლების საპრეზიდენტო მედალი მიენიჭა.

ალიენდეს რომანები ძირითადად მის პირად ცხოვრებისეულ გამოცდილებასა და ჩილეს ისტორიულ მოვლენებზეა დაფუძნებული და როგორც მითოსური, ასევე რეალისტური ელემენტებითაა აგებული. მწერლის ნაშრომებში მრავლად ვხვდებით მაგიური რეალიზმის დეტალებს, რის გამოც მას ხშირად გაბრიელ გარსია მარკესს ადარებენ. ალიენდეს რომანები 40-ზე მეტ ენაზეა თარგმნილი და მსოფლიოს მასშტაბით მათი 74 მილიონ ეგზემპლარია გაყიდული.

1989 წლიდან ალიენდე კალიფორნიაში ცხოვრობს. აშშ-ის მოქალაქეობა მან 1993 წელს მიიღო.

ალიენდე პერუს დედაქალაქ ლიმაში დაიბადა. მისი დედა, ფრანსისკა ლიონა, წარჩინებული ოჯახის შვილი იყო, მისი მშობლები ავგუსტინ ლიონა კუევასი და ისაბელ ბაროს მორეირა იყვნენ, ხოლო მამა, ტომას ალიენდე, დიპლომატი იყო და საელჩოში მდივნად მუშაობდა. იგი ჩილეს 28-ე პრეზიდენტის, სალვადორ ალიენდეს, ბიძაშვილი იყო.

1945 წელს, როცა ალიენდე სამი წლის იყო, მამამისმა ოჯახი მიატოვა, რის შემდეგაც ფრანსისკა ლიონა შვილებთან ერთად ჩილეში, კერძოდ, სანტიაგოში გადავიდა, სადაც 1953 წლამდე ცხოვრობდნენ. 1953 წელს ალიენდეს დედა დიპლომატ რამონ ჰუიდობროზე დაქორწინდა, რომელიც ბოლივიასა და ლიბანში მსახურობდა. ბოლივიაში ალიენდე ამერიკულ კერძო სკოლაში, ხოლო ლიბანში ინგლისურ კერძო სკოლაში სწავლობდა. მისი ოჯახი ჩილეში დედამისისა და ჰუიდობროს განქორწინების შემდეგ, 1958 წელს დაბრუნდა, სადაც იგი ხანმოკლე დროით განათლებას სახლში იღებდა. სიყმაწვილის პერიოდში ალიენდე ბევრს კითხულობდა, მას განსაკუთრებით უილიამ შექსპირის ნამუშევრები ხიბლავდა.

ჩილეში ალიენდემ საშუალო განათლების მიღება დაასრულა და ინჟინერიის სტუდენტი მიგელ ფრიასი გაიცნო, რომელზედ 1962 წელს დაქორწინდა.

1959-1965 წლებში ალიენდე გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციაში ჯერ სანტიაგოში, შემდეგ კი ბრიუსელში და და ევროპის სხვა ქალაქებში მუშაობდა. ხანმოკლე დროით იგი მთარგმნელობითი საქმიანობას ეწეოდა, თუმცა იგი მალევე გაათავისუფლეს, რისი მიზეზიც თარგმანში თვითნებურად განხორციელებული ცვლილებები იყო, კერძოდ მან ქალი პერსონაჟები უფრო ინტელექტუალი და დამოუკიდებელი გახადა.

1963 წელს ალიენდესა და ფრიას ქალიშვილი, პაოლა, შეეძინათ, ხოლო 1966 წელს მათი ვაჟი, ნიკოლასი, დაიბადა.

ვენესუელაში გადასახლება

1973 წელს სალვარდორ ალიენდე გენერალ აუგუსტო პინოჩეტის მიერ მოწყობილი პუტჩის დროს მოკლეს, რის შემდეგაც ჩილეში დიქტატურა დამყარდა და მასობრივი რეპრესიები დაიწყო. ისაბელი სასიკვდილო საფრთის ქვეშ მყოფ ადამიანებს უსაფრთხო თავშესაფრის მოძიებაში ეხმარებოდა, სანამ საფრთხე თავად მასა და მის ოჯახს არ დაემუქრა. იგი ვენესუელაში გადავიდა, სადაც 13 წელიწადი დაჰყო. სწორედ ამ პერიოდში დაწერა სადებიუტო რომანი „სულების სახლი“, რასთან დაკავშირებით მოგვიანებით აღნიშნა: „ვფიქრობ, ჩილეში დარჩენის შემთხვევაში მწერალი ვერ გავხდებოდი, რადგან ოჯახისა და საზოგადოების მოლოდინების ტყვეობაში მოვექცეოდი.“ ვენესუალაში ალიენდე ქვეყნის მთავარი გაზეთის, El Nacional-ის, მესვეტე გახდა. 1978 წელს იგი მეუღლეს დროებით დაშორდა და ორი თვის მანძილზე ესპანეთში ცხოვრობდა.

მომდევნო პერიოდი

 

1987 წელს ალიენდე პირველ მეუღლეს, მიგელ ფრიას, გაეყარა. 1988 წელს მან კალიფორნიაში იმოგზაურა, სადაც მეორე მეუღლე, მწერალი და კალიფორნიის რწმუნებული უილიამ გორდონი გაიცნო. წყვილი იმავე წლის ივლისში დაქორწინდა და მათი ურთიერთობა 2015 წლის აპრილამდე გაგრძელდა.

1994 წელა ალიენდეს გაბრიელა მისტრალის სახელობის ღირსების ორდენი მიენიჭა და ამ ჯილდოს მფლობელი პირველი ქალი გახდა.

2006 წელს ზამთრის ოლიმპიური თამაშების გახსნის ცერემონიაზე ალიენდე რვათაგან ერთ-ერთი მებაირაღე იყო.

2008 წელს ლიტერატურული და ჰუმანიტარული წვლილისთვის სან-ფრანცისკოს სახელმწიფო უნივერსიტეტისგან მწერალმა საპატიო დოქტორის წოდება მიიღო, აგრეთვე 2014 წელს ჰარვარდის უნივერსიტეტმა ლიტერატურაში შეტანილი წვლილისთვის ალიენდეს ლიტერატურის საპატიო დოქტორის წოდება მიანიჭა.

2018 წელს მწერალი BBC-ის 100 ყველაზე გავლენიან ქალს შორის დასახელდა.

ალიენდემ თავისი სახელობის ფონდი 1996 წლის 9 დეკემბერს, საკუთარი ქალიშვილის, პაოლა ფრიას ალიენდეს, პატივსაცემად დააარსა. პაოლა პორფირიით იყო დაავადებული, რომლის გართულების შედეგადაც კომაში ჩავარდა და 1992 წელს 29 წლის ასაკში გარდაიცვალა. ფონდის საქმიანობის ძირითად მიმართულებას ქალებისა და ბავშვების ფუნდამენტურ უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლება და მათი დაცვა წარმოადგენს.

ჩილეში ყოფნის პერიოდში ალიენდე ჟურნალისტურ საქმიანობას ეწეოდა და მუშაობდა როგორც ტელევიზიაში, აგრეთვე ჟურნალების რედაქციებში, სადაც სხვადასხვა დროს სარედაქციო ჯგუფის წევრისა და მთავარი რედაქტორის თანამდებობები ეკავა. ერთხელ ალიენდემ პოეტ პაბლო ნერუდასგან სცადა ინტერვიუს აღება, რომლის დროსაც პოეტმა მას უთხრა, რომ ჟურნალისტობისთვის მეტისმეტად მდიდარი წარმოსახვის უნარი ჰქონდა და მწერალი უნდა გამხდარიყო. ვენესუელაში ყოფნის პერიოდში, 1976-1983 წლებში, ალიენდე ჟურნალ El Nacional-ის შტატგარეშე ჟურნალისტი იყო.

1981 წელს კარაკასში მწერალმა სატელეფონო ზარი მიიღო, რომელიც ხანდაზმული ბაბუის მძიმე ავადმყოფობის შესახებ ატყობინებდა. ალიენდემ მომაკვდავ ბებიას სულიერად გასამხნევებლად წერილი დაუწერა, რომელიც მისი პირველი რომანისთვის, „სულების სახლისთვის“, დაწერილი პირველი ტექსტი გახდა.

„სულების სახლი“ 1982 წელს ბუენოს-აირესში გამოქვეყნდა. რომანი XX საუკუნეში ჩილეში მომხდარი ისტორიული და სოციალური ძვრების ფონზე ტრუებას ოჯახის ოთხი თაობის შესახებ მოგვითხრობს, რომლის წევრებიც ზებუნებრივი ნიჭით არიან დაჯილდოებულნი. ალიენდეს სადებიუტო ნამუშევარი გამოცემისთანავე ბესტსელერი გახდა და კრიტიკული აღიარება მოიპოვა. 1982 წელს „სულების სახლი“ ჩილეში წლის საუკეთესო რომანად დასახელდა. წიგნისთვის მწერალმა ეროვნული ლიტერატურული პრემია Panorama Literario მიიღო. 1993 წელს რომანის კინოადაპტაცია შედგა, რომელშიც მთავარ როლებს ჯერემი აირონსი,მერილ სტრიპი, ვაინონა რაიდერი, გლენ კლოუზი და ანტონიო ბანდერასი ასრულებენ.

ალიენდე მაგიური რეალიზმის ოსტატად იწოდება, თუმცა მის შემოქმედებაში ლათინოამერიკული ბუმის ელემენტებსაც ვხვდებით. მწერალს საკმაოდ მკაცრი წერის რუტინა აქვს. იგი ორშაბათიდან შაბათამდე, დილის 9-დან საღამოს 7 საათამდე წერს. „მუშაობას ყოველთვის 8 იანვარს ვიწყებ“, აღნიშნა ალიენდემ. ამ ტრადიციას საფუძველი 1981 წელს ჩაეყარა, როცა მან მომაკვდავ ბებიას წერილი მისწერა.

• ისაბელ ალიენდე ბერლინის საერთაშორისო ლიტერატურულ ფესტივალზე დაარქივებული 2017-07-31 საიტზე Wayback Machine.
• ისაბელ ალიენდეს ფონდი
• ისაბელ ალიენდე კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზაში
• ისაბელ ალიენდე საიტზე Internet Speculative Fiction Database
• ისაბელ ალიენდე — ნამუშევრები საიტზე Internet Archive
• Isabel Allende