Nýyrði er nýtt orð yfir hugtak eða hlut.
Nýyrðasmiðir nefnast þeir sem annaðhvort starfa í nýyrðanefndum eða koma nýyrðum á framfæri í skrifum sínum.
Íslenskan hefur verið sögð henta mjög til nýyrðasmíða. Konráð Gíslason skrifaði grein í Fjölni árið 1838 sem nefndist: Ágrip af ræðu áhrærandi íslenskuna. Þar kom hann inn á það hvað Íslendingar (í þessu tilfelli heimspekingar) eiga auðvelt með að finna nýyrði í íslensku fyrir nýjar hugmyndir, en hann segir orðrétt:
Nýyrði skiptast í tvo flokka ný orð (þ.e.a.s. nýyrði) og svo nýmerkingar. Nýmerking kallast það þegar gamalt orð fær nýja merkingu (sbr. sími). Stundum eiga nýmerkingar sér erlendar rætur og eru þá nefndar tökumerkingar (sbr. berklar).
Ný orð eru ýmist tökuorð eða nýyrði mynduð úr íslenskum orðstofnum. Á meðal nýyrðanna eru þó firn af samsettum orðum sem kallast tökuþýðingar en tökuþýðing er það þegar erlent orð eða orðasamband er þýtt lið fyrir lið, sbr. t.d. „kjarnorka“ (enska: nuclear energy), „samviska“ (latína: conscientia), „meðvitund“ (enska: consciousness úr lat. conscientia).
Jónas Hallgrímsson er nokkurs konar faðir nýyrðasmíðinnar íslensku, enda fyrstur til að smíða málinu mörg nýyrði í sama faginu þegar hann þýddi stjörnufræði Ursins. Málið á þýðingunni þykir þýtt og leikandi og er það vegna þess að hann þýðir fræðiheitin á íslensku og nær að fella að málinu. Þau nýyrði sem urðu til þegar hann þýddi Ursin voru t.d. orð eins og:
Jónas segir svo í formála að þýðingu sinni um nýyrði sín: „Ég vonast einnig eftir að önnur betri komi bráðum í stað þeirra, og að þessi litla fjárgata, er eg nú hefi lagt, verði með tímalengdinni að breiðum og ruddum þjóðvegi.“
Oft hafa verið búin til nýyrði sem ekki hafa náð fótfestu í tungumálinu:
This article uses material from the Wikipedia Íslenska article Nýyrði, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Efnið er aðgengilegt undir CC BY-SA 4.0 nema annað komi fram. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Íslenska (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.