Համ, այն զգայութիւնը կամ տպաւորութիւնն է երբ կ'ունենանք ճաշելու ընթացքին: Համի զգայնութիւնը կը ստանանք հիմանակ լեզուի, աւելի նուազ չափով՝ քիմքի, կոկորդի եւ խռչափողի շնորհիւ:
Մարդ արարածը ունի համի չորս տարբեր զգայութիւններ՝ կծու, թթու, աղի եւ քաղցր: Համի զգայութիւնը գոյութիւն ունի լեզուի մակերեսին վրայ գտնուող պտկիկներու (papillae) շնորհիւ:
Լեզուն ունի չորս տարբեր լեզուապտկիկներ, որոնք են՝
Վերոյիշեալ առաջին երեք խմբաւորումները իրենց մջ բազմաթիւ մանրապտկիկներ (buds) ունին, ինչ որ կը բացակայի թելապտկիկներու մէջ: Այս լեզուապտկիկները կը գրգռուին կերակուրներու մէջ գտնուող քիմիական հիւթերով եւ համի չորս զգայութիւններ կը փոխանցուին կարգ մը փջիջներու միջոցով դէպի ուղեղի համի զգայութեան կեդրոնը: Երբ լեզուապտկիկները յաճախ կը գրգռուին՝ համի չորս զգայութիւնները կը նուազին: Համի զգայութիւնը կարեւոր դեր կը խաղայ մարմինի սննդառութեան մէջ. անոր միջոցով անհատը կ՛ունենայ իր նախասիրած համով եւ անհամ ուտելիքները:
Առողջ անձ մը, բնական պայմաններուշջ, իրարմէ կը զատորոշէ համի չորս զգայութիւնները. սակայն որոշ պատճառներով համի զգայութիւնը կը խանգարուի, կը տկարանայ եւ նոյնիսկ ամբողջովին կ'անհետանայ:
Համի զգայութեան խանգարումի ախտապատճառը գիտնալէ ետք դարմանումը կը դիւրանայ, սակայն կան պարագաներ երբ ախտապատճառը անկարելի կ'ըլլայ տգիտնալ եւ այս կացութեան մէջ դարմանումը կը դժուարանայ:
Բնական համի զգայութիւնը կախեալ է հոտառութենէն: Երբ հոտառութիւնը տկար է, այս պարագային համի զգայութիւնը դարձեալ կը տկարանայ: Այս երկու զգայարանքները միասին կը գործեն, եւ զգայութիւնները կը փոխանցեն ուղեղին՝ մեկնաբանելու համար:
This article uses material from the Wikipedia Արեւմտահայերէն article Համ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Արեւմտահայերէն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.