Խփիր Կամ Փախիր
Խփիր կամ փախիր, վիճակ է, որի ժամանակ օրգանիզմը մոբիլիզացնում է էներգիան՝ վտանգը հաղթահարելու նպատակով։ Առաջին անգամ նկարագրել է Ուոլթեր Քենոնը.
Ֆիզիոլոգիան և մեխանիզմը
Վտանգի պահին հիպոթալամուսը քիմիական ազդանշան է փոխանցում մակերիկամներին ՝ դրանով իսկ ակտիվացնելով սիմպաթիկ նյարդային համակարգը։ Մակերիկամները արտազատում են Կատեխոլամինային հորմոններ ՝ ադրենալին և նորադրենալին։ Միևնույն ժամանակ, օստեոբլաստները արտազատում են օստեոկալցին, որն արգելակում է պարասիմպաթիկ նյարդային համակարգի նեյրոններին:Դրանք նպաստում են ակնթարթային ֆիզիկական ռեակցիաներին, բոլոր մկանների բարձր ակտիվությունն ապահովելու համար։ Այս ամենը միասին ուժեղ խթանող ազդեցություն է ունենում մարմնի վրա ՝ կարճ ժամանակով մեծացնելով մկանների ուժը, արձագանքման արագությունը, ընկալիչների զգայունությունը և դիմացկունությունը, ինչպես նաև բարձրացնելով ցավի շեմը։ Այս հորմոնների արտազատման արդյունքում անոթազարկը զգալիորեն արագանում է, արյան ճնշումը բարձրանում է, շնչառությունն արագանում է, քրտնարտադրությունը մեծանում է։ Գիտակցությունը նվազում է ՝ կենտրոնանալով վտանգի աղբյուրի վրա, ինչը թույլ է տալիս մասամբ կամ ամբողջությամբ անտեսել իրեն չվերաբերող ազդանշանները ՝ կողմնակի ձայներ, կողմնակի պատկերներ և այլն։ Այս ամենը թույլ է տալիս մարդուն միջին հաշվով ավելի արդյունավետ արձագանքել վանգին երկու եղանակներից որևէ մեկով ՝ հարձակվելով դրա աղբյուրի վրա ("խփել") կամ խուսափելով վտանգավոր իրավիճակից ("փախնել"):
Ռեակցիաներ
- Անոթազարկի և և շնչառության հաճախացում
- Մաշկի արյան մատակարարման նվազում (մաշկի գունատություն), որը կանխում է արյան կորուստը մակերեսային հյուսվածքների հնարավոր վնասվածքների դեպքում։ (Մոտ 1 լիտր արյուն է մատակարարվում չափահաս մարդում մաշկի մեջ, մաշկի անոթների նեղացումը թույլ է տալիս օգտագործել այս պահուստը արյան կորստի դեպքում)։
- Հիպերգլիկեմիա (շաքարի մակարդակի բարձրացում), որն ապահովում է էներգիայիայով մկանների արագացված աշխատանքի համար
- մարսողության ամբողջական կամ մասնակի դադար
- Արյունատար անոթների նեղացում օրգանիզմի շատ մասերում
- Մկանների արյան անոթների լայնացում
- Թքազատման և արցունքազատման դադար
- բբի լայնացում
- Աղիների պերիստալտիկայի թուլացում, որը կանխում է աղիքային ոլորումը հանկարծակի շարժումների ժամանակ
- Էրեկտիլ դիսֆունկցիան
- Լսողության մասնակի կամ ամբողջական կորուստ
- Ակնթարթային ռեֆլեքսների արագացում
- դող
- Քրտնարտադրության ավելացում
- Թունելային տեսողություն
Հետևանքներ
Վտանգը վերացնելուց կամ շրջանցելուց հետո մարմինը զգում է ընդհանուր թուլություն։ Առաջանում է դող և ծարավի զգացում։ Երկարատև սթրեսը և այն հրահրող վտանգները կարող են հանգեցնել իմունային համակարգի քրոնիկ ճնշման և, որպես հետևանք՝ հիվանդությունների։ Այնուամենայնիվ, նկատվում է իմունային համակարգի արդյունավետության ժամանակավոր բարձրացում ՝ խփիր կամ փախիր վիճակից հետո։ Դա, ամենայն հավանականությամբ, պայմանավորված է սացված վնասվածքները վերացնելու անհրաժեշտությամբ։
Ծանոթագրություններ
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Խփիր կամ փախիր, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.