Ֆեհմի Ագանի

Ագանին ծնվել է այն ժամանակվա Հարավսլավիայի թագավորության Ջյակովիցա քաղաքում, կրթություն է ստացել Պրիշտինայի դպրոցում։ 1959 թվականին ավարտել է Բելգրադի համալսարանի արվեստների ֆակուլտետը, 1964 թվականին ստացել է քաղաքագիտության մագիստրոսի կոչում։ Պրիշտինայում դասավանդել է սոցիոլոգիա, այնուհետև ստացել է դոկտորի կոչում և դասավանդել Պրիշտինայի համալսարանում։ 1967-1970 թվականներին աշխատել է որպես Ալբանոլոգիական ինստիտուտի տնօրեն, 1978-1980 թվականներին եղել է փիլիսոփայական ֆակուլտետի դեկան։ 1981 թվականին իշխանությունները նրան զրկել են դասախոսելու իրավունքից և հեռացրել համալսարանից՝ ուսանողական անկարգությունների հետևանքով Կոսովոյի ալբանացի գիտնականների մաքրման ժամանակ։

1994 թվականին Ագանին ընտրվել է Կոսովոյի գիտությունների և արվեստի ակադեմիայի թղթակից անդամ և երկու տարի անց դարձել իսկական անդամ, մասնակցել է Կոսովոյի ապագայի վերաբերյալ քաղաքական երկխոսությանը` ծառայելով Իբրահիմ Ռուգովայի օրոք որպես Կոսովոյի դեմոկրատական լիգայի (LDK) համահիմնադիր և ղեկավարի տեղակալ, դարձել է Կոսովոյի դեմոկրատական լիգայի առաջատար մտածողն ու քաղաքական ստրատեգը։ 1998-1999 թվականների Կոսովոյի պատերազմին նախորդած բանակցություններում գլխավորել է ալբանական պատվիրակությունները և եղել է Կոսովոյի գլխավոր բանակցողներից մեկը Ռամբույեի կոնֆերանսում։ Լինելով բռնությանը դեմ և հաշտեցման առաջատար ջատագովը նա հիմնել է Էթնիկական հարաբերությունների ֆորումը` նպատակ ունենալով խթանել ալբանացիների և սերբերի միջև երկխոսությունը։ Կոսովոյի ալբանացի փիլիսոփա Շքելզեն Մալիքին հետագայում նկարագրեց Ագանիի դերը որպես․

ավելի անկախ դերակատար և Ռուգովայի համեմատ, որը շարունակ կրկնում էր նույն չոր արտահայտություններն ու խոստումները, վարում էր ակտիվ ամենօրյա քաղաքականություն և ղեկավարում Կոսովոյի դեմոկրատական լիգայի և ալբանական շարժման գաղափարական ու ռազմավարական քաղաքականությունը… Ագանին վարում էր պրագմատիկ քաղաքականություն և ղեկավարում էր Լեգալիստական քաղաքականության ակտիվ մասը՝ հավասարակշռելով լարվածությունը շարժման կառավարող կառույցների և ուժային կենտրոնների, այսինքն՝ Կոսովոյի խորհրդարանի և կառավարության միջև։

։

Պատերազմի ընթացքում Ագանին մնացել է Կոսովոյում և փրկվել Կոսովոյի նշանավոր ալբանացիների նախնական մաքրումից Պրիշտինայից, որն իրականացվել է սերբական ուժերի կողմից։ ՆԱՏՕ-ն սխալմամբ հայտարարել է նրա մահվան մասին Հարավսլավիայի վրա ռմբակոծության սկսելուց մի քանի օր անց, բայց Ագանին հինգ շաբաթ պատսպարվել է տներում և գիրք գրել։ Փորձել է գնացքով փախչել Մակեդոնիա, սակայն գնացքը հետ է վերադարձել սահմանից։ Երբ գնացքը շարժվում էր դեպի Պրիշտինա, ոստիկանները Ագանին տարհանել են վագոնից։ Մի քանի օր անց դիակը հայտնաբերվել է Լիպջան գյուղի մոտ։ Թեև սերբական լրատվամիջոցները նրա մահվան համար մեղադրել են Կոսովոյի ազատագրության բանակին (KLA), սակայն սպանությունը նրա ընտանիքի, Կոսովոյի ազատագրության բանակի և արևմտյան քաղաքական գործիչների կողմից վերագրվել է Հարավսլավիայի անվտանգության ուժերին։ Գերմանիայի արտաքին գործերի դաշնային գերատեսչությունը հայտարարություն է տարածել, որտեղ ասվում է, որ Ագանիի գործը պետք է բացահայտի նախկին Հարավսլավիայի համար ստեղծված միջազգային քրեական տրիբունալ, սակայն մինչ օրս Ագանիի սպանության մեջ ոչ ոքի մեղադրանք չի առաջադրվել։

Human Rights Watch-ի 2001 թվականի զեկույցում ասվում է, որ «Ագանիի մահվան հանգամանքները մնում են անհասկանալի»։

• Në rrjedha të mendimit sociologjik – Vepra I 1990. 9951-05-000-X and 9951-05-001-8
• Për shoqërinë civile – Vepra II 9951-05-000-X and 9951-05-002-6
• Demokracia, Kombi, Vetëvendosja – Vepra III 9951-05-000-X and 9951-05-003-4
• Partitë dhe grupet politike në Shqipëri gajtë luftës së dytë botërore (1939–1945) – Vepra IV 9951-05-000-X and 9951-05-004-2
• Sindikatat Gjermane dhe shkrime tjera – Vepra V 9951-05-000-X and 9951-05-005-0
• Gjuha e dhunës dhe zëri i arsyes – Vepra VI 9951-05-000-X and 9951-05-006-9
• Pavarësia gjasa dhe shpresë – Vepra VII 9951-05-000-X and 9951-05-007-7.
• Intervista, reagime – Vepra VIII 9951-05-000X and 9951-05-008-5.