Խավարասերներ
| Ուտիճներ | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Սովորական տնային ուտիճներ A) Գերմանական ուտիճներ B) Ամերիկյան ուտիճներ C) Ավստրալիական ուտիճներ D և E) Արևելյան ուտիճներ (♀ և ♂) | ||||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||||
| Blattoidea | ||||||||||||||
| |
Խավարասերներ կամ ուտիճներ (լատին․՝ Blattoptera կամ Blattodea), միջատների կարգ ոչ լրիվ կերպարանափոխությամբ։ Ուտիճի մարմինը հարթ է, ձվաձև, երկարությունը՝ 4 մմ-9, 5 սմ։ Ուտիճի բերանային օրգանները կրծող են, բեղիկները՝ բազմահատված։ Վերնաթևերը եղջերացած են, կաշեկերպ, ամուր։ Թաղանթային թևերը երբեմն կարճացած են կամ բացակայում են։ Ոտքերը վազող են՝ 5 հատվածանի թաթերով։ Հայտնի է ուտիճի մոտ 3000 տեսակ, հատկապես արևադարձային և մերձարևադարձային գոտիներում։
Հայաստանի տարածքում առկա է 5 ուտիճի տեսակ։ Ուտիճները ժիր են գիշերը, ցերեկը թաքնվում են քարերի, թափված տերևների տակ, հողի մակերևույթի ճեղքերում, կրծողների բներում։ Սնվում են կենդանական ու բուսական մնացորդներով։ Ձվադրում են հատուկ պատիճների մեջ, որոնք կպած են փորին։ Ուտիճի թրթուրը զարգանում է մի քանի ամսից մինչև 4 տարում։ Որոշ արևադարձային ուտիճներ կենդանածին են։ Մի շարք ուտիճներ ապրում են բնակարաններում՝ վնասելով մթերքը, կաշվե իրերը, բրդեղենը, գրքերը և այլն։ Ուտիճների մի քանի տեսակներ վարակիչ հիվանդությունների (օրինակ՝ դիզենտերիայի) տարածողներ են։ Հակաուտիճային միջոցներից է վարակված վայրերը միջատասպաններով փոշոտելը։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 34)։  |
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խավարասերներ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խավարասերներ» հոդվածին։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Խավարասերներ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.