Թոքամզի բորբոքում, հայտնի է նաև, որպես պլևրիտ, թոքերը շրջապատող թաղանթների՝ պլևրայի, բորբոքումը։ Սա կարող է բերել կրծքավանդակում սուր ցավերի, որոնք կապված են շնչառության հետ։ Երբեմն ցաը կարող է լինել մշտական և բութ։ Այլ ախտանշաններից են հևոցը, հազը, տենդը կամ քաշի կորուստը՝ կախված սկզբնական պատճառիցt։
Թոքամզի բորբոքում | |
---|---|
Տեսակ | հիվանդության կարգ |
Հետևանք | pleural friction rub? |
Բժշկական մասնագիտություն | թոքաբանություն |
ՀՄԴ-10 | J90 և R09.1 |
Pleurisy Վիքիպահեստում |
Ամենատարածված պատճառը վիրուսային վարակն է։ Այլ պատճառներից են թոքաբորբը, թոքային էմբոլիան, աուտոիմուն խանգարումները, թոքերի քաղցկեղը, սրտի վիրահատությունը, ենթաստամոքսային գեղձի բորբոքումը, կրծքավանդակի վնասվածքները և ասբեստոզը։ Երբեմն պատճառը մնում է անհայտ։ Հիմնական մեխանիզմն է թոքամզի թերթիկների միմյանց չոր քսումը, հարթ սահելու փոխարեն։ Նման ախտանշաններ առաջացնող այլ հիվանդություններից են պերիկարդիտը, սրտամկանի ինֆարկտը, խոլեցիստիտը և պնևմոթորաքսը։ Ախտորոշումը իրականացվում է կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտության, ԷՍԳ-ի և արյան հետազոտության միջոցով։
Բուժումը կախված է հիմնական պատճառից։ Պարացետամոլը կամ իբուպրոֆենը կարող են նվազեցնել ցավը։ Հնարավոր է լինի սպիրոմետրիայի կարիք։ ԱՄՆ- ում տարեկան ախտահարվում են մոտ 1 միլիոն մարդ։
Պլևրիտի հիմնական ախտանշանը հանկարծակի, սուր, վառող, ծակող կամ բութ ցավն է շնչելիս՝ հատկապես ներշնչելիս կամ արտաշնչելիս։ Ցավը խորանում է խորը շնչելու, հազի, փռշտալու կամ ծիծաղի ժամանակ։ Ցավը կարող է ճառագայթել դեպի մեջք կամ ուսագոտի։ Երբեմն ցավը դառնում է մշտական և բութ։
Կախված պատճառից պլևրիտի ցավը կարող է ուղեկցվել այլ ախտանշաններով։
Պլևրիտը սովորաբար ուղեկցվում է բարդություններով, որոնք կապված են թոքամզային տարածության (պլևրալ խոռոչ) հետ։
Որոշ դեպքերում պլևրալ խոռոչում կուտակվում է ավելցուկային քանակությամբ հեղուկ։ Սա կոչվում է թոքամզային արտաքիրտ։ Հեղուկի կուտակումը բերում է թերթիկների միմյանցից հեռացմանը և դրանք այլևս իրար չեն քսվում շնչառության ընթացքում։ Սա կարող է բերել ցավի թուլացմանը։ Մեծ քանակի հեղուկը կարող է բերել թոքի սեղմմանը և նրա մի հատվածի կոլապսին։ Սրա հետևանքով կարող է դիտվել շնչառության դժվարացում։
Որոշ դեպքերում հեղուկը կարող է վարակվել և վերածվել աբսցեսի։ Սա կոչվում է էմպիեմա։
Ֆիբրին պարունակող էքսուդատի դեպքում պլևրիտը կարող է կոչվել ֆիբրինային։ Սա սովորաբար լինում է պլևրիտի ուշ փուլերում։
Մարդու մոտ կարող է առաջանալ թոքամզային արտաքիրտ առանց պլևրիտի։ Օրինակ՝ թոքաբորբի, սրտային անբավարարության, քաղցկեղի կամ թոքային էմբոլիայի դեպքում։
Օդը կամ գազերը նույնպես կարող են կուտակվել պլևրալ խոռոչում։ Սա կոչվում է պնևմոթորաքս։ Վերջինս կարող է առաջանալ թոքի սուր վնասվածքի կամ էմֆիզեմայի հետևանքով։ Թոքի վրա կատարվող միջամտությունները, օրինակ՝ վիրահատություն, հեղուկի դրենավորում ասեղով, թորակոսկոպիա, մեխանիկական օդափոխություն, նույնպես կարող են առաջացնել պնևմոթորաքս։
Ամենահաճախ ախտանշանը հանկարծակի ցավն է կրծքավանդակի մի կեսում և շնչարգելությունը։ Պնևմոթորաքսը կարող է նաև մեծացնել ճնշումը թոքի վրա և բերել դրա կոլապսին։
Եթե պնևմոթորաքսը փոքր է, այն կարող է անցնել ինքնաբերաբար։ Եթե մեծ է, ապա կրծքավանդակում տեղադրվում է խողովակ, որով կատարվում է օդի հեռացում։
Պլևրալ խոռոչում կարող է նաև կուտակվել արյուն։ Սա կոչվում է հեմոթորաքս։ Ամենահաճախ պատճառը կրծքավանդակի վնասվածքն է կամ սրտի վիրահատությունը։ Հեմոթորաքս կարող է նաև առաջանալ թոքի կամ պլևրայի քաղցկեղի ժամանակ։
Հեմոթորաքսը կարող է ճնշել թոքերը և բերել կոլապսի։ Այն կարող է նաև առաջացնել շոկ։
Պլևրալ խոռոչը կարող է լցված լինել հեղուկով, օդով և այլ նյութերով, ինչը բավականին դժվարացնում է ախտորոշումը։ Վիրուսային վարակը (կոքսակի B վիրուս, մարդու շնչառական սինցիտիալ վիրուս, ցիտոմեգալովիրուս, Էպշտայն-Բարի վիրուս, ադենովիրուս, պարագրիպի և գրիպի վիրուսներ) պլևրիտի ամենահաճախ հանդիպող պատճառն է։ Այնուամենայնիվ շատ այլ պատճառներ կարող են բերել նման ցավի․
Երբ պլևրալ խոռոչը լցվում է հեղուկով, ցավը կարող է վերանալ և փոխարինվել հևոցով։ Որոշ դեպքերում ցավը իդիոպաթիկ է, ինչը նշանակում է, որ հիմանական պատճառը մնում է անհայտ։
Պլևրիտի ախտորոշումը հիմնված է բժշկական պատմության, ֆիզիկալ զննման և ախտորոշիչ թեստերի վրա։ Նպատակը այլ հնարավոր պատճառների որոշումն է և պլևրիտի պատճառի հայտնաբերումը՝ հիմնական խնդրի ճիշտ բուժման համար։
Բժիշկը օգտագործում է ստոտոսկոպը շնչառության լսման համար։ Այս մեթոդն օգնում է հայտնաբերել թոքերի անսովոր աղմուկներ։ Պլևրալ թերթիկների միմյանց քսման հետևանքվ շնչառության ընթացքում կարող է լսվել քսման աղմուկ։
Կախված ֆիզիկալ զննման արդյունքերից, երբեմն իրականացվում են ախտորոշիչ թեստեր։
Կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտության ժամանակ կատարվում է օրգանների պատկերում։ Այն կարող է հայտնաբերել օդ և հեղուկ պլևրալ խոռոչում։ Այն նաև կարող է օգնել պատճառի որոշման մեջ (օր․՝ թոքաբորբ, կողի կոտրվածք կամ թոքի ուռուցք)։
Երբեմն ռենտգենը կատարվում է ցավոտ կողմի վրա պառկած։ Այս դեպքում կերևա ոչ միայն հեղուկը այլ նաև հեղուկի հատվածում փոփոխությունները։
Արյան հետազոտությամբ հնարավոր է հայտնաբերել բակտերիալ կամ վիրուսային վարակներ, թոքաբորբ, ռևմատիկ տենդ, գայլախտ կամ թոքային էմբոլիա։
ԷՍԳ- ն թույլ է տալիս հայտնաբերել որոշակի խանգարումներ։
Այս հետազոտության ընթացքում օգտագործվում են ձայնային ալիքներ։ Այն կարող է ցույց տալ հեղուկի տեղակայումը։ Կարող են երևալ նաև որոշ ուռուցքներ։ Կարող է հայտնաբերվել թոքերի շուրջ գտնվող հեղուկը, սակայն թոքերի իրական պատկեր այս մեթոդով հնարավոր չէ տեսնել։
ՀՇ-ն ցույց է տալիս թոքերի թվայնացված պատկերը, որով կարող են երևալ հեղուկը, ուռուցքները, թոքաբորբը։
ՄՌՏ- ն, օգտագործելով հզոր մագնիսներ, թույլ է տալիս տեսնել պլևրալ էքսուդատը և ուռուցքները։
Դաստակից վերցված զարկերակային արյան մեջ որոշվում է թթվածնի և ածխաթթու գազի մակարդակները։ Սա ցույց է տալիս թե որքան լավ են շնչում թոքերը։
Երբ հեղուկի առկայությունը և տեղակայումը հաստատվում է, հետազոտելու համար վերցվում է այդ հեղուկի մի մասը։ Այս պրոցեսը կոչվում է թորակոցենտեզ։ Բժիշկը կրծքավանդակի պատում տեղադրում է փոքր ասեղ և խողովակ, որի միջոցով հեռացնում է հեղուկը։
Թորակոցենտեզը կարող է իրականացվել բժշկի գրասենյակում կամ հիվանդանոցում։ Ասեղին ճիշտ ուղղություն տալու համար օգտագործվում է ուլտրաձայն։
Թորակոցենտեզը սովորաբար չի առաջացնում լուրջ բարդություններ։ Սովորաբար նրանից հետո իրականցվում է ռենտգեն հետազոտություն թոքերի վիճակը գնահատելու համար։ Հնարավոր բարդություններից են․
Հեղուկը զննվում է մանրադիտակի տակ և գնահատվում է քիմիական նյութերի առկայությունը, դրա գույնն ու կազմությունը։ Հեղուկի պարզության աստիճանը թույլ է տալիս գնահատել վարակի առկայությունը։
Եթե կա տուբերկուլյոզի կամ քաղցկեղի կասկած, ապա վերցվում է պլևրայի փոքր կտոր, որը զննվում է մանրադիտակի տակ։ Սա կոչվում է կենսազննում։
Հյուսվածքի օրինակ վերցնելու մի քանի հասանելի տարբերակներ կան
Բուժումն ունի մի քանի նպատակ․
Եթե մեծ քանակությամբ հեղուկը, օդը կամ արյունը չհեռացվի պլևրալ խոռոչից, կարող է առաջանալ թոքի կոլապս։
Հեղուկը կարող է հեռացվել հետևյալ վիրաբուժական միջամտություններով․
Պլևրիտի ախտանշանների բարելավման համար օգտագործվում են մի քանի տիպի դեղորայք․
Կարող են օգտագործվել նաև կորտիկոստերոիդներ, տակրոլիմուս և մետոտրեքստատ։
Հետևյալը կարող է լինել արդյունավետ պլևրիտի բուժման մեջ․
Պլևրիտի բուժման համար շատ կարևոր է հիմնական պատճառի բուժումը․
Բուժումը կախված է հիմնական պատճառից և անհատական է։ Պարացոտամոլը և ամոքսացիլինը հիմնական կիրառվող դեղորայքն են։ Ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցները սովորաբար կիրառվում են ցավի կառավարման համար։
Որոշ այլընտրանքային և աջակցող դեղամիջոցներ են ուսումնասիրվում իրենց հակաբորբոքային հատկությունների համար։ Դեռևս չեն իրականացվել կլինիկական փորձեր։
Բրազիլական ավանդական դեղամիջոց Wilbrandia ebracteata -ի մզվածքը ցույց է տվել արդյունավետություն մկների մոտ։
Պլևրիտը և թոքամզի այլ խանգարումներ կարող են բերել լուրջ հետևանքների։ Մեծ մասամբ պլևրիտի բուժումը հաջողությամբ է ավարտվում, սակայն չբուժված մնալու դեպքում այն կարող է բերել ծանր բարդությունների։ Օրինակ՝ կարող է առաջանալ թոքային սիրտ, ինչը կարող է բերել սրտային անբավարարության։ Եթե պլևրիտի պատճառ հանդիսացող հիվանդությունները հայտնաբերվել են ճիշտ ժամանակին և ստացել համապատասխան բուժում, ապա պլևրիտը բուժվում է ամբողջությամբ և առանց հետևանքների։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թոքամզի բորբոքում» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 213)։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Թոքամզի բորբոքում, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.