Ieithoedd Tyrcaidd

Tarddodd yr ieithoedd Tyrcaidd, ar ffurf y broto-Dyrceg, yng ngorllewin Tsieina a Mongolia, a lledaenodd i'r gorllewin, ar draws rhanbarth Tyrcestan a thu hwnt, yn sgil ymfudiadau'r bobloedd Dyrcig yn ystod y mileniwm cyntaf OC. Siaredir iaith Dyrcaidd yn frodorol gan ryw 170 miliwn o bobl, a chan gynnwys siaradwyr ail iaith mae mwy na 200 miliwn o bobl yn medru ieithoedd o'r teulu hwn. Tyrceg ydy'r iaith Dyrcaidd a chanddi'r nifer fwyaf o siaradwyr, ac mae ei siaradwyr brodorol yn Anatolia a'r Balcanau yn cyfri am ryw 40% o'r holl siaradwyr Tyrcaidd yn y byd.

Ieithoedd Tyrcaidd

Enghraifft o'r canlynol	teulu ieithyddol
Math	Ieithoedd Altaig (dadleuol)
Yn cynnwys	Common Turkic, Oghuric
Nifer y siaradwyr	300,000,000
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae sawl ffordd o ddosbarthu'r ieithoedd Tyrcaidd, a fel rheol fe'i rhennir yn ddau gangen – yr ieithoedd Oghur a'r ieithoedd Tyrcaidd Cyffredin – a chwech neu saith is-gangen. O'r ieithoedd byw, Tsafasieg yw unig aelod y gangen Oghur; mae'r gangen Dyrcaidd Cyffredin yn cynnwys pob iaith Dyrcaidd byw arall, gan gynnwys yr is-ganghennau Oghuz, Kipchak, Karluk, Arghu, a Siberaidd. Nodweddir yr ieithoedd Tyrcaidd gan gytgord llafariaid, cyflyniad, a diffyg cenedl enwau. Rhennir cyd-ddealltwriaeth i raddau helaeth gan ieithoedd yr is-gangen Oghuz, gan gynnwys Tyrceg, Aserbaijaneg, Tyrcmeneg, Qashqai, Gagauz, a Gagauz y Balcanau, a hefyd Tatareg y Crimea, iaith Kipchak sydd wedi ei dylanwadu'n gryf gan dafodieithoedd Oghuz. Rhennir cyd-eglurder i raddau gan ieithoedd yr is-gangen Kipchak, yn enwedig y Gasacheg a'r Girgiseg. Gellir gwahaniaethu rhyngddynt yn seinegol tra bo'r eirfa a'r ramadeg yn hynod o debyg. Hyd at yr 20g, ysgrifennwyd y Gasacheg a'r Girgiseg drwy gyfrwng y ffurf lenyddol ar Tsagadai. Gellir dadlau bod elfen gref o gontiniwum tafodieithol yn perthyn ar draws y gwahanol ieithoedd Tyrcaidd.

Dengys yr ieithoedd Tyrcaidd gryn dipyn o debygrwydd i'r ieithoedd Mongolaidd, Twngwsaidd, Coreaidd, a Japonaidd. O'r herwydd, awgrymodd ambell ieithydd eu bod i gyd yn perthyn i'r teulu ieithyddol Altäig, ond bellach gwrthodir y dosbarthiad hwnnw gan ieithyddion hanesyddol, yn enwedig yn y Gorllewin. Am gyfnod, tybiwyd i'r ieithoedd Wralaidd berthyn i'r rheiny hefyd yn ôl y ddamcaniaeth Wral-Altäig. Fodd bynnag, nid oes digon o dystiolaeth i gytuno ar fodolaeth y naill macro-deulu ieithyddol na'r llall, a phriodolir cyd-nodweddion yr ieithoedd hynny i gyswllt iaith cynhanesyddol.

• Ieithoedd Oghur
  • Tsafasieg
  • Casareg†
  • Bwlgareg†
• Ieithoedd Tyrcaidd Cyffredin
  • Ieithoedd Oghuz (De-orllewin)
    • Salareg
    • Oghuz y Gorllewin
      • Hen Dyrceg Anatolaidd†
        • Tyrceg Otomanaidd†
          • Tyrceg
      • Aserbaijaneg
      • Gagauz
      • Gagauz y Balcanau
      • Pecheneg† (ansicr)
    • Oghuz y Dwyrain
      • Tyrcmeneg
      • Tyrceg Khorasan
    • Oghuz y De
      • Qashqai
  • Ieithoedd Karluk (De-ddwyrain)
    • Karluk y Gorllewin
      • Wsbeceg
    • Karluk y Dwyrain
      • Wigwreg
      • Äynu
      • Ili Turki
      • Tsagadai†
      • Karakhanid
      • Khorezmian
  • Ieithoedd Arghu
    • Khalaj
  • Ieithoedd Kipchak (Gogledd-orllewin)
    • Kipchak–Bwlgar (Wralaidd, Wral-Caspiaidd)
      • Bashkir
      • Tatareg
      • Hen Datareg†
    • Kipchak–Cuman (Ponto-Caspiaidd)
      • Karachay-Balkar
      • Kumyk
      • Karaim
      • Krymchak
      • Urum
      • Tatareg y Crimea
      • Cuman†
    • Kipchak–Nogai (Aralo-Caspiaidd)
      • Casacheg
      • Karakalpak
      • Tatareg Siberia
      • Nogai
    • Cirgiseg–Kipchak
      • Cirgiseg
    • Kipchak y De
      • Fergana Kipchak†
  • Ieithoedd Siberaidd (Gogledd-ddwyrain)
    • Siberaidd Gogleddol
      • Yakut/Sakha
      • Dolgan
    • Siberaidd Deheuol
      • Sayan
        • Twfaneg
        • Tofa
      • Yenisei
        • Khakas
        • Fuyü Gïrgïs
        • Shor
        • Wigwreg y Gorllewin
      • Chulym
      • Altäeg
      • Hen Dyrceg
        • Tyrceg Orkhon†
        • Hen Wigwreg†

• Continiwm tafodiaith
• Cyd-ddeallusrwydd ieithyddol