بیجاڕ: شارێک لە پارێزگای کوردستان لە ڕۆژھەڵاتی کوردستان
بیجاڕ شارێکی کوردنشینی پارێزگای کوردستانی ڕۆژھەڵاتی کوردستانە، ناوەندی شارستانی بیجاڕ و لە کۆنترین شارەکانی ئێرانە:
- ناوەندی ناوچەی گەڕووسە.
بیجاڕ گەڕووس | |
|---|---|
| Bîcar – Bijar | |
 قاڵیی بیجاڕ | |
| وڵات |  ڕۆژھەڵاتی کوردستان |
| پارێزگا | سنە |
| شارستان | بیجاڕ |
| ناوچە | ناوەندی شارستانی بیجاڕ |
| بوون بەشارۆچکە | ١٩٣٧ |
| دەسەڵات | |
| • شارەدار | عەلی پاشازادە |
| ڕووبەر | |
| • سەرجەم | ٥٫٣٥٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٫٠٦٦ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزایی | ١٩٤٠ مەتر (٦٬٣٦٠ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٦) | |
| • سەرجەم | ٥٠٬٠١٤ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (گەڕووسی , سۆرانی) |
| • ئایین | ئیسلام(شیعە و سوننە) |
| ناوچەی کاتی | UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی) |
| • ھاوین (DST) | UTC+٤:٣٠ (ھاوین) |
| تەلەفۆن | ٠٨٧ |
جوگرافیای سروشتی
بیجاڕ ناوچەیەکی کوێستانییە. ١/٣ پانتای ئەم ناوچەیە کوێستانە. کەش و ھەوای ئەم ناوچەیە سارد و وشکە. بەرزی ئەم شارە ١، ٩٤٠ میتر لە ئاست دەریایە، کە دوای شاری کورد، دووھەمین شاری بەرزی ئێرانە. ٧٧٠ م لە تاران و ٤٢٥ م لە سنە بەرزترە.
بیجاڕ لە ڕۆژھەڵاتی باکوورەوە بە پارێزگای زەنگان و لە ڕۆژاوای باکوورەوە بە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا، لە ڕۆژھەڵاتەوە بە پارێزگای ھەمەدان و لە ڕۆژاواوە بە ناوچەی دیواندەرە و سنە و لە باشوورەوە دەگاتەوە بە شاری قوروە.
کێوەکان
کێوەکانی ئەم ناوچەیە بریتییە لە:
| کێوەکانی ناوچەی بیجاڕ |
|---|
| شانشین| چنگ ئەڵماس | زڕنیخ | ھەمزەی عەرەو (حەمزە عەرەب)| شاھا | چلتەن | سەنگ پا |پەنجەلی | زاغە | نسار | سەرقەیسە| نەقارەکوت | بادامستان | |
چەمەکان
چەمەکانی ناوچەی بیجاڕ بریتییە لە:
| ناوی چەم | سەرچاوکە | ڕێژگە |
|---|---|---|
| قەمچوقا | کوێستانی چیچەکلوو | ڕووباری قەزل ئوزون |
| قەزل ئوزون | کوێستانی ساراڵ و چلچەمە | دەریای خەزەر |
| چەمی کوە زن | کوێستانی سەراو شارەک | ڕووباری قەزل ئوزون |
| ئوزون دەرە | کوێستانەکانی سوڵتان ئاوا و شیرکوشی ژوورگ | ڕووباری تڵوار |
| چەم | کوێستانەکانی موارەک باڵا و سەیدان | دەرژێتە ڕووباری شەوەر و دوایی بە تڵوار کۆتایی دێت. |
ژینگە
ناوچەی بیجار ژینگەیەکی بەپێزە کە دەکەوێتەN3600 تا N3612 بەری باکووری و E4725 تا E4753 درێژی ڕۆژھەڵاتەوە. پانتایییەکەی ٣١،٦١٢ ھێکتارە. ئەم ناوچەیە لە گرنگترین ژینگەکانی پارێزگای کوردستانە. بەھۆی کوێستانی بوون و کاریگەری شەپۆلە شێدارەکانەوە، ڕێژەیەکی باشی بەفر و باران دەیگرێت. لەم ژینگەدا ژمارەیەکی زۆر ئاژەڵی کێوی، پەلەوەر، خزۆک و ماسی دەژین؛ وەک: مەڕ و بەرانی ئەرمەنی، ئاسک، ورچ، بەراز، پشیلە کێوی (گورواسە)، کەروێشک و پەلەوەری جۆراوجۆر وەک: شاوە سوڵتانی، کەو، چوڕە و گیانداری ئاوژی وەک: سەگاو، بووکەماسی، سیاماسی و ھتد.
جوگرافیای مرۆڤی
ژمارە، زمان و پێکھاتە
- ژمارەی دانیشتووانی ئەم شارە بە گوێرەی سەرژمێری ساڵی (٢٠١٢–١٣٩٠) ٥٢، ٢٨٣ کەس و ١٤، ٩٧٠ خێزانە. ژمارەی گوندنشینەکانی ناوچەی بیجاڕ ٤١، ٤٣١ کەسە.
- خەڵکی بیجاڕ بە زمانی کوردی، زاراوەی گەڕووسی و سۆرانی قسە دەکەن. لە بڕێ ناوچەدا، بە ڕێژەیەکی کەم، زمانی تورکیش ھەیەکە بە زمانی کوردیش دەتوانن قسە بکەن
- شارستانی بیجاڕ، ٧شارەدێ و ٢٦٧ گوندی ھەیە.
- زۆربەی خەڵکی شاری بیجاڕ، سوننە و شیعە
- مێژوونووسان، مێژووی ئەم شارە بۆ ٣ھەزار ساڵ پێش زایین دەگەڕێننەوە.
ناودارانی بیجاڕ
- ئەمیر نیزامی گەڕووسی: سیاسەتوان، ئەدیب و خۆشنووسی سەردەمی قاجار
- زوبەیدە خانم ئەمینە ئەقدەس: لە ھاوسەرانی ناسرەدین شای قاجار
- فازڵ خان گەڕووسی: شاعیر و نووسەری دەرباری فەتحعەلی شا
- ئیسمایل خانی ئاوەجیانی گەڕووسی: مونشی ناەرەدین شا
- عەلیڕەزاخان گەڕووسی
- میرزا حسێن عەلی گەڕووسی
- شێخ عەبدولحسێن فازڵ گەڕووسی
- شێخ عەبدولمەجید گەڕووسی
- عەلی ئەوسەتی ئەنساری گەڕووسی
- شێخ محەممەد نەبی شەریعەت
- غوڵامعەلی بایەندۆر: سەرکردەی ھێزی دەریایی شاھەنشاھی ئێران
- یەدوڵا بایەندۆر
- عەلی ئەسغەر ئەمیرانی: ڕۆژنامەوان
- نەسروڵا بەنی سەدر
- عیزەتوڵا ڕیازی: یەکەمین پزیشکی پسپۆڕ لە پارێزگای کوردستان
- عەبدوڵڵا ڕەمەزانزادە: سیاسەتوان، مامۆستای زانکۆ
- فەرھاد ئەسڵانی: شانۆکاری شانۆ و سینەما
- سەعید ئاغاخانی: نووسەر، دەرھێنەر و شانۆکاری شانۆ و سینەما و تێلڤزیۆن
- ئیحسان ھۆشمەند: چالاکی نەتەوەیی مەزھەبی، لێکۆڵەر
- محەممەدعەلی کووشا: دەرسبێژی حەوزەی عیلمییەی قوم
- جەمشید فەرەجوەند: وێنەگر
- بەیتوڵا عەباسپوور: قارەمانی جیھانی وەرزش
- مەحموود دینی
- مەحموود شەھریاری: پێشکەشکاری تەلەڤیزیۆنی ئێران
چێشت و خۆراکە خۆماڵییەکان
خۆراکە خۆماڵییەکانی ناوچەی بیجاڕ بریتییە لە:
- ترشی حەفتەبیجاڕ
- بەرخێڵە
- ئاش تورش
- دۆشاو
- ھەڵوای پورشکە و گژنیز
- خۆرشتی گیلاخە
- خۆرشتی کنگر
- کووکووی سەوزی بە سەوزەی (تەڕگ خانەگان)
- قەیماخ
- شەلەم
- چێشتی قازیاخە
- کالویچ
- ھەڵوا سۆھانی
- ئاشدۆ
- کۆماج
پیشەسازی
پیشە دەستییەکان
ناوچەی بیجاڕ لە پیشە دەستییەکاندا، بە تایبەت قاڵی(مافوورە) و بەڕە (گڵیم) ناوبانگی زۆری ھەیە، پیشەدەستییەکانی ئەم ناوچەیە بریتییە لە:
- قاڵی
- قاڵیچە (دووسێ)
- بەڕەی کوردی
- جاجم
گەشتیاری
شوێنەوارەکان
- قەڵای قەمچوقە
- پردی سەڵواتاوا
- یاسووکەند و ئیمامزا عەقیل
- مزگت خەسراوای گەڕووس
- تەپەی قەواسوور
- ئووچە گونبەد
- دنگز قەڵا
- تەپەی سەراو گورگین
- چاڵ تەپە
- بورجی خشتی ئەشقون بابا
- زیارەتگای ھەمزەی ڕۆ
زیارەتگای ساحیبەخاتوون
- حەمامی یاسووکەند
شوێنی گەشتیاری
- پیستی ئیسکی نسار
- بازاڕی کۆنی بیجاڕ
- تیمچەی ئەمیر توومان
- تیمچەی حاجی شاباز
گەڕەکەکانی شاری بیجاڕ
| گەڕەکەکانی شاری بیجاڕ |
|---|
| سەراو| بورجگە | قڵەی ھەڵوایی | قڵەی تەخت | پشت قڵە| تازاوا | پشت بازاڕ | پای قەپان | مەحلەی مووسایییەکان | مەحلەچاڵ | یارمجە | مەحمووداوا | باغ سالاری | ئەڵماسییە | مەرزبان | ڕێخ سیا | فەرەحی | بادامستان | عەسگەراوا | فەرھەنگیان | کارمەندان | شارەکی مەھدییە | بولوار ئیمام | شارەک ئافتاو | |
خوێندنگاکان
- زانکۆی ئەندازیاری و زانستی پایەی بیجاڕ
- زانستگای ئازادی بیجاڕ
- زانستگای پەیام نوور
- پەیمانگەی عیلمی -کاربردی بیجاڕ
ئەمانەش ببینە
سەرچاوەکان
سەرچاوەکان
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە بیجاڕ تێدایە. |
This article uses material from the Wikipedia Soranî / کوردی article بیجاڕ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ناوەرۆک لەبەردەستە لەژێر CC BY-SA 4.0دا، مەگەر پێچەوانەی وترابێ. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Soranî / کوردی (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.