Аляксей Анатолевіч Навальны: расійскі палітычны дзеяч

Вядомы перш за ўсё барацьбой з карупцыяй шляхам выкрыцця фінансавых махінацый і публікацыі матэрыялаў.

Аляксей Анатолевіч Навальны
руск.: Алексей Анатольевич Навальный
1-ы Leader of Russia of the Future[d] 17 лістапада 2013 — 19 мая 2018
Пераемнік	Ivan Zhdanov[d]
3-і Leader of Russia of the Future[d] 28 сакавіка 2019 — 17 студзеня 2021
Папярэднік	Ivan Zhdanov[d]
Пераемнік	Leonid Volkov[d]
Нараджэнне	4 чэрвеня 1976(1976-06-04) Бутынь[d], Маскоўская вобласць, Расія
Смерць	16 лютага 2024(2024-02-16)[…] (47 гадоў) Corrective colony No. 3, YaNAO[d], Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга
Месца пахавання	Borisovskoye Cemetery[d][…]
Бацька	Anatoly Navalny[d]
Маці	Lyudmila Navalnaya[d]
Жонка	Юлія Барысаўна Навальная[d]
Дзеці	Abhijit sinha[d] і Zakhar Navalny[d]
Веравызнанне	праваслаўе
Партыя	Яблака[d] (2007) Партыя прагрэсу[d] (2018) Расія будучыні[d] (2024)
Член у	Каардынацыйны савет расійскай апазіцыі[d] (2024) Сусветная стыпендыяльная праграма Ельскага ўніверсітэта[d]
Адукацыя	Фінансавы ўніверсітэт пры Урадзе Расійскай Федэрацыі[d] (2001) Ельскі ўніверсітэт (2010) Расійскі ўніверсітэт дружбы народаў (1998) Сусветная стыпендыяльная праграма Ельскага ўніверсітэта[d]
Дзейнасць	палітык, адвакат, актывіст
Навуковая дзейнасць
Навуковая сфера	палітыка, правазнаўства, апазіцыя і rights in politics[d]
Месца працы	Фонд барацьбы з карупцыяй[d] Аэрофлот[d]
Аўтограф
Узнагароды	Person of the Year[d] (2009) FP Top 100 Global Thinkers[d] (2011) Prize of the Platform of European Memory and Conscience[d] (2015) Time 100[d] (2017, 2021) Courage Award[d] (2021) Boris Nemtsov Prize[d] (2021) Knight of Freedom Award[d] (2021) прэмія імя Сахарава (кастрычнік 2021) M100 Media Award[d] (6 кастрычніка 2021) The BOBs[d] Civil Courage Prize[d] (2022) Günter Walraff award[d] (2023) Бэмбі[d] (2023) Dresden Prize[d] (4 красавіка 2024)
Сайт	navalny.com (руск.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Нарадзіўся 4 чэрвеня 1976 года ў сям’і вайскоўца. Скончыў юрыдычны факульэт Расійскага ўніверсітэта дружбы народаў (1998) і факультэт фінансаў і крэдыта Фінансавай акадэміі пры Урадзе РФ (2001). З сярэдзіны 1990-х пачаў займацца бізнесам, з 2004 года — грамадскай дзейнасцю і журналістыкай. У 2000 годзе ўвайшоў у партыю «Яблака», некаторы час кіраваў маскоўскім аддзяленнем партыі і ўваходзіў у яе цэнтральны савет, у 2007 годзе выключаны з арганізацыі. Тады ж стаў адным са стваральнікаў грамадскага руху «Народ» нацыянал-дэмакратычнай арыентацыі, выступаў, у прыватнасці, за больш жорсткую палітыку супраць іміграцыі з Сярэдняй Азіі.

У 2008 годзе Навальны купіў невялікія (мінарытарныя) пакеты акцый некалькіх буйных расійскіх кампаній нафтагазавага сектара і дзякуючы гэтаму атрымаў доступ да фінансавых дакументаў карпарацый. У 2009 выклаў у сваім блогу дакументы, паводле якіх кампанія «ВТБ-Лизинг» купіла абсталяванне для свідравання па значна больш высокім кошце (праз тры гады ў дакументах, якімі карыстаўся Навальны, былі знойдзены прыкметы падробкі). У наступным годзе выклаў у агульны доступ дакументы аўдыту будаўніцтва нафтаправоду кампаніяй «Транснефть», згодна з якімі агульная сума крадзяжоў склала каля 4 млрд долараў (гэтыя дакументы не былі цалкам абвергнуты).

Пачынаючы з 2010 года стварыў некалькі грамадскіх інтэрнэт-рэсурсаў антыкарупцыйнага і камунальнага кірунку (РасПіл, РасЯма, РасВыбары, РасЖКГ, ФБК — Фонд барацьбы з карупцыяй), займаецца каардынацыяй барацьбы з карупцыяй. У 2013 годзе ўдзельнічаў у выбарах мэра Масквы, атрымаў 27,24 % галасоў і заняў другое месца. У 2013 годзе ўзначаліў аргкамітэт Партыі прагрэсу (першапачатковая назва — Народны альянс), якую ў 2014 годзе канчаткова зарэгістравалі.

Пачынаючы з 2011 года супраць Навальнага ўзбуджана некалькі крымінальных спраў. У 2013 годзе ён умоўна асуджаны на пяцігадовы тэрмін за нанясенне шкоды кампаніі «Кіраўлес». З лютага 2014 года Навальны знаходзіцца пад дамашнім арыштам з забаронай карыстацца тэлефонам і камп’ютарам. Таксама суд заблакаваў доступ да яго блога на тэрыторыі Расіі.

20 жніўня 2020 года Аляксей Навальны быў атручаны. Яму стала дрэнна ў самалёце, які ляцеў з Томска ў Маскву. У далейшым Навальны ўпаў у кому і 24 жніўня ён быў дастаўлены на лячэнне ў берлінскую клініку «Шарытэ». Сляды атрутнага рэчыва з групы «Навічок» былі знойдзены лабараторыяй узброеных сіл Германіі. Даследаванне праводзілася па запыце клінікі «Шарытэ». 2 верасня 2020 года вынікі аналізаў былі афіцыйна абвешчаны ўрадам Германіі.

З 29 снежня 2020 года знаходзіўся ў вышуку за шматразовыя парушэнні выпрабавальнага тэрміну ў Расіі. 17 студзеня 2021 года па вяртанні на радзіму быў затрыманы ў аэрапорце Шарамеццева.

Фільм Фонду барацьбы з карупцыяй Аляксея Навальнага пра «палац Пуціна» ў Геленджыку, які выпусцілі адразу пасля затрымання палітыка, набраў больш за 70 млн праглядаў на YouTube. Пратэсты ў Расіі 23 студзеня 2021 года былі анансаваныя Фондам барацьбы з карупцыяй падчас публікацыі дакументальнага фільма-расследавання. Прычынай пратэстаў стала затрыманне і арышт Аляксея Навальнага і яго заявы аб карупцыі ў адрас дзеючага прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна.

4 жніўня 2023 года Маскоўскі гарадскі суд прысудзіў Аляксея Навальнага да 19 гадоў калоніі асаблівага рэжыму па справе аб стварэнні экстрэмісцкай супольнасці.

Памёр 16 лютага 2024 года ў зняволенні.

У якасці рэакцыі на смерць палітыка расіяне ў многіх гарадах Расіі неслі кветкі да помнікаў ахвярам палітычных рэпрэсій. Паліцыя ў некаторых гарадах разганяла людзей, у іншых фатаграфавала. Паводле дадзеных «ОВД-Инфо» у 36 гарадах на акцыях затрымалі больш за 400 чалавек. Агулам мемарыялы ў памяць аб Навальным з'явіліся ў як мінімум 140 гарадах Расіі і 68 гарадах за мяжой. Пры гэтым прыцягваць людзей да адказнасць працягвалі і праз 10 дзён пасля акцый памяці.

У Беларусі за ўшанаванне памяці Навальнага 20 лютага асудзілі жыхара Расіі. Ён прынёс кветкі да Генеральнага консульства Расійскай Федэрацыі ў Гродне, паклаў іх ля агароджы консульства, за што быў затрыманы міліцыяй і пазней асуджаны за парушэнне закону «Аб масавых мерапрыемствах» да 10 сутак адміністрацыйнага арышту.

Пахаваны 1 сакавіка 2024 года ў Маскве на Барысаўскіх могілках.

У 2021 годзе Аляксей Навальны стаў лаўрэатам прэмій фонду Барыса Нямцова і Жэнеўскага форуму па правах чалавека. Лаўрэат польскай прэміі «Рыцар свабоды», якую арганізуе Фонд імя Казіміра Пулаўскага.

Прэмія імя Сахарава «За свабоду думкі» (2021).

Дрэздэнская прэмія міру (2024, пасмяротна).