Поразаў: мястэчка ў Беларусі

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Поразава (неадназначнасьць).

Цэнтар сельсавету Сьвіслацкага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 864 чалавекі. Знаходзіцца за 22 км ад Сьвіслачы, за 112 км ад Горадні; аўтамабільныя дарогі на Сьвіслач, Ваўкавыск, Ружаны.

Поразаў лац. Porazaŭ
Вуліца і касьцёл
Герб Поразава Сьцяг Поразава
Першыя згадкі:	15 стагодзьдзе
Магдэбурскае права:	29 чэрвеня 1518
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Сьвіслацкі
СельсаветПасялковы савет:	Поразаўскі сельсаветПоразаўскі
Насельніцтва:	864 чал. (2018)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1513
Паштовы індэкс:	231982
СААТА:	4252857907
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	52°56′12″ пн. ш. 24°22′1″ у. д. / 52.93667° пн. ш. 24.36694° у. д. / 52.93667; 24.36694 24°22′1″ у. д. / 52.93667° пн. ш. 24.36694° у. д. / 52.93667; 24.36694
Поразаў на мапе Беларусі ± Поразаў Поразаў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Поразаў — магдэбурскае мястэчка гістарычнай Ваўкавышчыны (частка Наваградчыны). Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла ў стылі клясыцызму і палацава-паркавы комплекс Бутаўт-Андрайковічаў, помнікі архітэктуры XIX ст.

 

 

 

Варыянты назвы ў гістарычных крыніцах: Porozow (29 чэрвеня 1460 году і 1744 год); Порозов (1553 год).

Асноўны артыкул: Гісторыя Поразава

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Поразаў упамінаецца ў XV ст. як каралеўскае мястэчка Ваўкавыскага павету Наваградзкага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Паводле некаторых зьвестак, у 1460 годзе Ян Рыдвід заснаваў тут касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла.

У 1506 годзе вялікі князь Аляксандар надаў Поразаву Магдэбурскае права (29 чэрвеня 1518 і 27 сакавіка 1523 году атрымала яго паўторна). У рэвізорскім лісьце ад 4 сьнежня 1615 году зазначалася:

	…король его милость Жыгимонт Першый ствержает иж право им майдэборскае от короля его милости Александра наданое…

У чэрвені 1616 году Поразаў атрымаў герб: «у блакітным полі постаць Панны Марыі зь дзіцём Езусам на руках». У 1645 годзе сярод вернікаў Поразаўскай парафіі ўпаміналася старалітва. Мястэчка пацярпела ад пажару 1767 году.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

 

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Поразаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі; дзяржаўны маёнтак, цэнтар воласьці Ваўкавыскага павету Гарадзенскай губэрні. На 1878 год у мястэчку было каля 300 дамоў. У канцы XIX ст. у Поразаве дзеялі царква, касьцёл і юдэйскі малітоўны дом, працавалі вучэльня, аптэка і некалькі крамаў. У XIX — пачатку XX стагодзьдзя мястэчка атрымала вядомасьць цэнтру вытворчасьці керамікі (працавала каля 200 майстроў).

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Поразаў занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Поразаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Поразаўскай воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Поразаў увайшоў у склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году ён апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ваўкавыскім павеце Беластоцкага ваяводзтва.

У 1939 годзе Поразаў увайшоў у склад БССР, дзе 15 студзеня 1940 году стала цэнтрам раёну і з 12 кастрычніка 1940 году — сельсавету. У Другую сусьветную вайну з чэрвеня 1941 да 15 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

30 красавіка 1958 году Поразаў атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У зьвязку з гэтым Поразаўскі сельсавет ліквідавалі, а населеныя пункты гэтага сельсавету перадалі ў адміністрацыйнае падпарадкаваньне Поразаўскага пасялковага савету. У 1960 годзе Поразаўскі раён расфармавалі, мястэчка ўвайшло ў склад Сьвіслацкага раёну. 1 студзеня 2014 году пасялковы савет рэарганізавалі ў сельсавет з цэнтрам у мястэчку Поразаве.

• Мястэчка на старых здымках
•  
  Сядзіба, да 1910 г.
•  
  Сынагога, 1907 г.
•  
  Багудзенкі. Сядзіба Бутаўт-Андрайковічаў, да 1939 г.
•  
  да 1939 г.

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1830 год — 207 муж., зь іх шляхты 3, духоўнага стану 1, мяшчанаў-юдэяў 124, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 79; 1878 год — 1424 чал. (699 муж. і 755 жан.), у тым ліку 556 юдэяў; 1897 год — 1,5 тыс. чал.
• XX стагодзьдзе: 1909 год — 1,7 тыс. чал.; 1998 год — 1450 чал.; 2000 год — 1,4 тыс. чал.
• XXI стагодзьдзе: 2006 год — 1,2 тыс. чал.; 2008 год — 1,2 тыс. чал.; 2009 год — 1119 чал. (перапіс); 2016 год — 913 чал.; 2017 год — 900 чал.; 2018 год — 864 чал.

Інфраструктура

У Поразаве працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова, спэцшкола-інтэрнат (зачыненая), лякарня, паліклініка, бібліятэка, дом культуры.

Вуліцы і пляцы

Прадпрыемства вытворчасьці лазовай мэблі.

• ААТ «Сьвіслацкая фабрыка лазовай мэблі»

 

1 сьнежня 2019 году Рэспубліканская навукова-мэтадычная рада пры Міністэрстве культуры Беларусі ўхваліла ўлучэньне ў Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Беларусі традыцыі прыгатаваньня пірага «Поразаўская банкуха» ў Поразаве і суседняй вёсцы Карэвічы.

Славутасьці

 

• Могілкі: старыя каталіцкія; юдэйскія
• Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла (1825—1828)
• Сынагога (XIX ст.)
• Сядзіба Бутаўт-Андрайковічаў у Багудзенках (XIX ст.)
• Царква Сьвятой Тройцы (1872; мураўёўка)

• Юлія Бібіла (1897—1974) — беларуская бібліятэкарка, бібліёграф; стаяла ля вытокаў дзяржаўнай рэгістрацыі беларускіх друкаваных выданьняў, стваральніца першай беларускай краязнаўчай бібліяграфічнай картатэкі
• Нота Казлоўскі (1906—1972) — мастак і дызайнэр жыдоўскага паходжаньня
• Эстэр Рахель Камінская (1870—1925) — тэатральная акторка, празваная «маці жыдоўскага тэатру»
• Яўген Паплаўскі (нар. 1959) — кампазытар
• Віктар Шалкевіч (нар. 1959) — беларускі бард

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 12: Палікрат — Праметэй. — 576 с. — ISBN 985-11-0198-2
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887.

• Поразаў, Radzima.org