Крайск — вёска ў Беларусі, на рацэ Крайшчанцы.
Цэнтар сельсавету Лагойскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 354 чалавекі. Знаходзіцца за 55 км на паўночны захад ад Лагойску, за 40 км ад чыгуначнай станцыі Вялейка; на аўтамабільнай дарозе Даўгінаў — Малыя Нястанічы.
Крайск лац. Krajsk | |
Царква Сьвятога Мікалая | |
Краіна: | Беларусь |
Вобласьць: | Менская |
Раён: | Лагойскі |
Сельсавет: | Крайскі |
Насельніцтва: | 354 чал. (2010) |
Часавы пас: | UTC+3 |
Тэлефонны код: | +375 1774 |
Паштовы індэкс: | 223138 |
Нумарны знак: | 5 |
Геаграфічныя каардынаты: | 54°31′19.99″ пн. ш. 27°30′23.00″ у. д. / 54.5222194° пн. ш. 27.5063889° у. д. 27°30′23.00″ у. д. / 54.5222194° пн. ш. 27.5063889° у. д. |
± Крайск | |
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы |
Крайск — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны.
Першы пісьмовы ўпамін пра Крайск як уладаньне дзяцей Юрыя Зяновіча датуецца 1523 годам. У 1523 годзе ягоныя сыны Мікалай, Міхал і Юры мелі спрэчку за бацькоўскія Гараўцы і Крайск, а ў 1526 годзе яны ж запісалі дзесяціну з апошняга на карысьць касьцёла ў родавым маёнтку Смаргонь.
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Крайск увайшоў у склад Менскага павету Менскага ваяводзтва. Пад 1567 годам ён упамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага. На 1590 год тут было 22 дымы, царква, млын. Мястэчка і маёнтак знаходзіліся ў валоданьні ваяводы віцебскага Юрыя Насілоўскага і ягонай жонцы Ядвігі. У 1590 годзе Ядвіга Насілоўская пакінула Крайск свайму сыну Яну Осьціку. Вытрымка з інвэнтару, складзенага ў той час:
Двор з будованьем дворным, с пашней дворной, с гумном, з фольварком и быдлом, з ставы, млыны, с бояры и мещане в местечку Крайску, с поддаными людьми тяглыми и с их службами, и з огородниками и челядью дворною. | ||
У інвэнтары таксама пайменна пералічваюцца ўсе падданыя, у тыс ліку 12 баярскіх радзінаў і 22 дымы (двары) мяшчанаў у мястэчку. Пазьней Крайскам валодалі Пташынскія, Каменскія, Тышкевічы. З пачатку XVIII ст. у мястэчку дзеяў манастыр, пад 1745 годам упамінаецца драўляная царква Сьвятога Мікалая.
У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Крайск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Вялейскім павеце Віленскай губэрні. У 1864 годзе з мэтай маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага расейскія ўлады адкрылі ў мястэчку народную вучэльню (у 1885 годзе навучаліся 54 хлопчыкі і 12 дзяўчынак). У 1872 годзе на месцы спаленай збудавалі новую царкву-мураўёўку. На 1886 год у Крайску было 6 двароў, дзеяла царква, працавалі валасная ўправа і 3 крамы. На 1894 год дзеяла царкоўнапрыходзкая школа, існаваў вадзяны млын. У пачатку XX ст. у Крайску збудавалі драўляны касьцёл. У 1905 годзе існавалі валасная ўправа, лекарскі участак, кватэра станавога прыстава, народная вучэльня, скарбовая вінная крама, мяшчанскае ўправа. У 1912 годзе працавала пошта.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Крайск занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Крайск абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Крайскай воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР, накіроўвалі ў Народны Сакратарыят скаргі на дзеяньні нямецкіх войскаў. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі мястэчка ўвайшло ў склад Беларускай ССР, дзе 20 жніўня 1924 году стала цэнтрам сельсавету Плешчаніцкага раёну (з 25 сьнежня 1962 году ў Лагойскім раёне). Статус Крайску панізілі да вёскі. На 1926 год тут быў 131 двор, на 1941 год — 85. У Другую сусьветную вайну з 1941 да 1944 году вёска знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.
На 1969 год у Крайску было 77, на 1998 год — 132, на 1 студзеня 2003 году — 123. У 2000-я гады вёска атрымала афіцыйны статус «аграгарадку». У 2008 годзе побач з царквой Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату паставілі бюст маскоўскаму гаспадару Мікалаю II. Паводле мясцовых жыхароў, у Крайск пачалі прыязджаць людзі, якія вераць ня столькі ў Бога, колькі «ў Мікалая».
У Крайску працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Крайск, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.