Ка́нічы — вёска ў Беларусі, пры ўтоку ракі Сурава ў Беседзь.
Уваходзяць у склад Бялынкавіцкага сельсавету Касьцюковіцкага раёну Магілёўскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 274 чалавекі. Знаходзяцца за 15 км на паўднёвы ўсход ад Касьцюковічаў, за 9 км ад чыгуначнай станцыі Бялынкавічы (лінія Крычаў — Сураж).
Канічы лац. Kaničy | |
Руіны касьцёла | |
Першыя згадкі: | 1511 |
Краіна: | Беларусь |
Вобласьць: | Магілёўская |
Раён: | Касьцюковіцкі |
Сельсавет: | Бялынкавіцкі |
Насельніцтва: | 274 чал. (2010) |
Часавы пас: | UTC+3 |
Тэлефонны код: | +375 2245 |
Паштовыя індэксы: | 213685, 213657 |
Нумарны знак: | 6 |
Геаграфічныя каардынаты: | 53°17′28″ пн. ш. 32°10′22″ у. д. / 53.29111° пн. ш. 32.17278° у. д. 32°10′22″ у. д. / 53.29111° пн. ш. 32.17278° у. д. |
± Канічы | |
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы |
Канічы — даўняе мястэчка гістарычнай Амсьціслаўшчыны. Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Сьвятых Анёлаў-Ахоўнікаў і фальварак Цеханавецкіх, помнікі гісторыі і архітэктуры, часткова зруйнаваныя савецкімі ўладамі.
За 2 км на ўсход ад Канічаў, на правым беразе ракі Бесядзі, захавалася гарадзішча, якое сьведчыць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў глыбокай старажытнасьці. Першы пісьмовы ўпамін пра Канічы (пад назвай Конічы) у якасьці месца правядзеньня кірмашу коней датуецца 1511 годам. У гэты час вёска ўваходзілася ў склад Алучыцкай воласьці, Амсьціслаўскага княства.
Пад 1708 годам Канічы ўпамінаюцца пад сучаснай назвай. У гэты час яны ўваходзілі ў склад Крычаўскага староства Амсьціслаўскага ваяводзтва. У студзені 1744 году хослаўскі староста Цеханавецкі, якому належалі Канічы, «выганяў 300 людзей» зь вёскі ў дапамогу сялянам, якія штурмавалі Крычаўскі замак (Крычаўскае паўстаньне 1743—1744 гадоў). У 1756 годзе Канічы ўпамінаюцца ў якасьці мястэчка, што мела забудову з дамамі паабапал вуліцы. У 1783—1786 гадох тут было 16 дамоў. Ужо тады драўляная вуніяцкая царква была настолькі старой, што набажэнствы ў ёй спынілі.
У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Канічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Амсьціслаўскай правінцыі, пазьней у Касьцюковіцкай воласьці Клімавіцкага павету Магілёўскай губэрні. На 1799 год тут было 22 двары.
У 1810 годзе зямянін І. Цеханавецкі заснаваў у фальварку Канічах сукнавальню. Сукно выраблялі з воўны авечак, завезеных на разьвядзеньне з Гішпаніі. У вайну 1812 году францускія войскі разбурылі сукнавальню. У 1828 годзе на адноўленай сукнавальні працавалі 7 майстроў і 38 работнікаў, якія выраблялі ўсё сукно з воўны першага і другога гатункаў на продаж. На 1834 год існавалі аднайменныя мястэчка (50 двароў) і сяло (69 двароў), на 1848 год — 142 двары. У 1850 годзе ў фальварку заснавалі вінакурню, дзе вырабілі 120 704 вядры віна (даход 6705 руб); у 1895 годзе пачала працаваць паравая машына), на 1900 год было 14 работнікаў. У сярэдзіне XIX ст. у Канічах дзейнічалі мураваны касьцёл і 2 драўляныя царквы. На 1855 год маёнтак быў у валоданьні Ўладзіслава Ціханавецкага (1860—1910) і складаўся з 13 вёсак: 6027 дзесяцінаў зямлі, 2 сукнавальні, 2 карчмы, 2 вадзяныя млыны, 94 крамы і вінакурня.
У 1863 годзе ў Канічах збудавалі драўляную царкву Раства Багародзіцы. На 1880 год у сяле было 128 двароў, дзейнічалі царква і каталіцкая капліца. 31 двор займаўся адыходным промыслам, прыбытак зь якога складаў 20—40 рублёў. На 1886 год Канічы перасталі быць прыватным уладаньнем і налічвалі 118 двароў. У 1893 годзе ў ходзе хваляваньня сяляне разграмілі маёнтак. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку было 54 двары, царква, царкоўна-прыходзкая школа, хлебазапасны магазын і карчма, у сяле — 19 двароў, у фальварку — 2 двары, вінакурны завод, вадзяны млын і сунавальня.
3 студзеня 1906 году, у час рэвалюцыі, сяляне зноў разграмілі маёнтак Платона Цеханавецкага. На 1909 год у мястэчку і сяле было 204 двары і 1302 дзесяціны зямлі, працавалі народная вучэльня і царкоўнапрыходзкая школа, у фальварку — адзін двор. Апошнім уладальнікам фальварку быў Станіслаў Цеханавецкі, які меў 1320 дзесяцінаў зямлі. Працавалі бровар і скарбовая вінная крама. На 1910 год да прыходу царквы Раства Багародзіцы належалі суседнія вёскі Вітунь (цяпер Дзямідавіцкі сельсавет), Геранімаўка, Дзямідавічы, Жабыкі, Малая Антонаўка і Мухаўка (цяпер у складзе вёскі Вітуні).
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Канічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе ў выніку ўзбуйненьня Канічы вярнулі БССР, дзе 20 жніўня яны сталі цэнтрам сельсавету Бялыніцкага раёну Калінінскай акругі. На 1926 год тут было 227 двароў. 4 жніўня 1927 году Канічы ўвайшлі ў склад Касьцюковіцкага раёну Магілёўскай акругі. У гэты час тут стварылі саўгас, які ўлучылі ў Аршанскі сьвінагадоўчы трэст. Працавалі кузьня, вадзяны млын на рацэ, цагельня, валюшня і вапнавы завод. У 1930 годзе савецкія ўлады стварылі калгас «Чырвоны Кастрычнік». Таксама да вайны працавалі бровар і 4-клясная школа. Да зьняцьця бальшавікамі купалоў дзейнічалі касьцёл і царква.
У Другую сусьветную вайну ў 1943 годзе нацысты расстралялі ў Канічах 12 мірных жыхароў. Агулам за часамі акупацыі Трэцяга Райху загінулі 145 вяскоўцаў, на ўшанаваньне памяці якіх у 1957 годзе ў сквэры паставілі абэліск. Таксама ў 1956 годзе на вясковых могілках паставілі абэліск пры брацкай магіле савецкіх воінаў і ахвяраў нямецкай акупацыі.
На 1986 год у Канічах быў 151 двор, на 2002 год — 186. На 2005 год у вёсцы было 100 двароў, працавалі 2 кароўнікі. На 2011 год у Канічах існавалі аддзел калгасу «Прагрэс», 2 крамы, аўтаматычная тэлефонная станцыя, пошта, клюб, бібліятэка, школа і фэльчарска-акушэрскі пункт. Большасьць вяскоўцаў складалі людзі сталага веку.
У Канічах працуюць аддзел мясцовага сельскагаспадарчага прадпрыемства, 2 крамы, аўтаматычная тэлефонная станцыя, пошта, клюб, бібліятэка, школа і фэльчарска-акушэрскі пункт.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Канічы, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.