Су́раж — мястэчка ў Беларусі, пры ўтоку ракі Касплі ў Дзьвіну.
Цэнтар сельсавету Віцебскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 769 чалавек. Знаходзіцца за 43 км ад Віцебску, на аўтамабільнай дарозе Віцебск — Вяліж.
Сураж лац. Suraž | |||||
| |||||
Краіна: | Беларусь | ||||
Вобласьць: | Віцебская | ||||
Раён: | Віцебскі | ||||
Сельсавет: | Сураскі | ||||
Насельніцтва: | 769 чал. (2018) | ||||
Часавы пас: | UTC+3 | ||||
Тэлефонны код: | +375 212 | ||||
Паштовы індэкс: | 211330 | ||||
СААТА: | 2212883904 | ||||
Нумарны знак: | 2 | ||||
Геаграфічныя каардынаты: | 55°24′20″ пн. ш. 30°43′22″ у. д. / 55.40556° пн. ш. 30.72278° у. д. 30°43′22″ у. д. / 55.40556° пн. ш. 30.72278° у. д. | ||||
± Сураж | |||||
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы |
Сураж — даўняе места гістарычнай Віцебшчыны, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага.
На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Сураж мог прыйсьці з Крыму (ад папярэдняй назвы места Судак) і мае значэньне, аналягічнае сучаснаму слову «супернік».
Сураж узьнік у пачатку XVI стагодзьдзя як умацаваны пункт на ўсходзе Вялікага Княства Літоўскага. У 1560 годзе скончылася ўзьвядзеньне Сураскага замка, пад сьценамі якога ўжо існавала места.
5 чэрвеня 1570 году кароль і вялікі князь Жыгімонт Аўгуст пашырыў на Сураж сыстэму мескага права, якая склалася на Віцебшчыне. 20 сьнежня 1576 году кароль і вялікі князь Стэфан Баторы надаў яму мескі герб: «у срэбным полі чырвоны крэпасны мур з трыма вежамі» («замокъ и три вежы»). У 1590 годзе Сураж стаў цэнтрам староства. Места і замак неаднаразова цярпелі ад захопніцкіх набегаў з усходу: у 1616 і 1633 гадох войскі Маскоўскай дзяржавы спалілі пасад Суражу.
Захаваліся сьведчаньні азначэньня жыхароў Суражу ліцьвінамі: «литвин торговый человек суроженин Мишко Васильев» (1628 год), «литвин торговый человек суроженин Васька с сыном с своим с Мишкою» (1629 год).
У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) маскоўскія войскі захапілі Сураскі замак, які пазьней вызвалілі войскі ВКЛ. На 1771 год у месьце было 7 вуліцаў і больш за 120 будынкаў.
У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Сураж апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе ў 1776 годзе стаў цэнтрам павету. У 1864 годзе з мэтай маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага расейскія ўлады адкрылі тут народную вучэльн, выкладаньне ў якой вялося на расейскай мове. На 1870 год у месьце было 357 будынкаў (зь іх 2 камяніцы); дзейнічалі 2 драўляныя цэрквы і 2 юдэйскія дамы малітвы; працавалі павятовая 2-клясная школа, мужчынская і жаночая народныя вучэльні, жыдоўская школа, 21 крама.
У 1866 годзе Сураж стаў пазаштатным местам Віцебскага павету. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, тут працавалі 2-клясная павятовая і народная вучэльні, прыстань. У пачатку XX стагодзьдзя ў месьце было 11 мураваных і каля 440 драўляных будынкаў, 69 крамаў, 2 царквы.
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Сураж абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе годзе Сураж вярнулі ў БССР, дзе ён стаў цэнтрам раёну і сельсавету. У 1938 годзе Сураж атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У Другую сусьветную вайну з 12 ліпеня 1941 да 28 кастрычніка 1942 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху; на паўночным усходзе знаходзіліся г. зв. «Віцебскія вароты».
У 1960—1962 гадох Сураж уваходзіў у склад Віцебскага раёну, у 1962—1965 гадох — Лёзьненскага раёну, з 1965 году — зноў Віцебскага. 19 красавіка 2010 году мястэчка ўзнагародзілі вымпэлам «За мужнасьць і стойкасьць у гады Вялікай Айчыннай вайны».
У Суражы працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова.
Дзейнічаюць бібліятэка, дом культуры, цэнтар дзіцячай творчасьці.
Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Сураж, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.