ინდუიზმი

सनातन, वैदिक, वर्णाश्रम धर्म sanātana, vaidika, varṇāśrama dharma „იროიანი, ვედური, ვარნეფიშ დო აშრამეფიშ კანონი“, ჰინდი: हिन्दू धर्म hindū dharma, ქძ. დჰარმა) — მოსოფელიშ ართ-ართი უჯვეშაში რელიგია, ნამუსჷთ ასე ინდოეთიშ მახორობაშ თარი ნორთი (84%) ისლამიშ, ქირსიანობაშ, სიქიზმიშ, ჯაინიზმიშ დო ბუდიზმიშ ხასჷლას აღიარენსჷნ.

სტატიეფი თემატიკაშე ინდუიზმი
ისტორია · პანთეონი
მეჸუნალობეფი · მითოლოგია
რწუმა დო პრაქტიკა
რეინკარნაცია · მოკშა
კარმა · პუჯა · მაია
სამსარა · დჰარმა
ნირვანა ·
ვედანტა ·
იოგა · აიურვედა
იუგა · ვეგეტარიანელობა
ბჰაკტი
ჭარუალა
უპანიშადეფი · ვედეფი
ბრაჰმანეფი
რამაიანა · მაჰაბჰარატა (ბჰაგავადგიტა)
პურანეფი · არანიაკეფი
შიკშაპატრი · ვაჩანამრუტი
მიკორსხილი თემეფი
დჰარმული რელიგიეფი ·
ინდუიზმი ქიანფიშ მეჯინათ
მარწფალეფი · მანდირი
კასტა · მანტრა
ტერმინოლოგია
კამა სუტრა
დღახუეფი
მურტი
ძ • ს • რ

ინდუიზმი ნადუს ეთმეჭოფუნს ჰარაპიშ, ანუ ინდიშ ცივილიზაციაშე, ნამუთ ჩქ. წანაშეჭარუაშახ III-II ვითოშწანურეფს არსებენდჷ ინდიშ რზენს. თე ცივილიზაციაშ რელიგია გერსხუდჷ თი ღორონთეფიშ პატიცემას, ნამუსჷთ მიარე საართო უღჷ ინდუისტურ ღორონთი შივაწკჷმა. დოხოლაფირო II ვითოშწანურაშ შქა პერიოდიშე ინდოსტანიშ ოორუე-ბჟადალს არიულ ტომეფქ დიჭყეს მიშაკათინი. თინეფიშ ნინას, მოგვიანაფათ ვედური სანსკრიტი ჯოხოდჷ. არიალეფიშ მიშაჭკირუას წიმი უწორუანდჷ ინდოევროპულ ნინეფშა მორაგადე კათეფიშ გინოხორინეფიშ ხანგჷნძე ისტორია. არიალეფქ მიღეს გიოჸვილწირებაშ რთული რიტუალი – იაჯნა, ნამუშ ბორჯისჷთ ღორონთეფს გიოჸვილო წირჷნდეს ჩხოლარიშ ჭვილ ხორცის დო ჰალუცინოგენურ ოშუმალც „სომას“.

არიალეფქ ქაკათეს აბანურ ტომეფს,ნამუსჷთ რიგვედას დასაშ ტომეფი ჯოხოდეს. თეშ უკული ჯარალუაშ აკოდგინალუაქ გერთულჷ, ნამუქჷთ დიო ბარნული სისტემაშ, უკული — კასტური სისტემაშ გიმოქიმინუა გიმიჭანუ, ნამუქჷთ ინდუიზმიშ სოციალურ ბაზათ გინირთჷ. ახალ სისტემას თარ როლს ბრაჰმანეფი ლაჸაფენდეს — ვედეფიშ მორჩქინე ადამიერეფს, ნამუთ რიტუალეფს ხოლო არსულენდეს.

ბრაჰმანიზმიქ ინდოეთის ჩქ. წ-შახ მაართა ვითოშწანურას გიფაჩჷ. ჩქ. წ–შახ მაართა ვითოშწანურაშ მაჟირა ნორთის ბრაჰმანიზმიშ პოზიციეფქ დიდაღარჷ, დო შხვა რელიგიეფქ თინა ობორჯეთ დოდაღარეს, თარო ბუდიზმიქ დო ჯაინიზმიქ. ჩქ. წ–შახ მაართა ვითოშწანურაშ დალიას, ინდოეთის შხვადოშხვანერი რელიგიური წჷმორინეფიშ ნთელი კომპლექსიქ გიმიქიმინჷ, ნამუთ ვედეფს ფართას ვაწურედჷ, მარა უმენტაშო თელარაშ ახალ პიჯალეფს უმოსო ომანგუდჷ.

ჩქ. წ-აშ მაართა ვითოშწანურაშ დაჭყაფუს, ინდოეთის გოპეულუას იჭყანს ბრაჰმანიზმი ინდუიზმიშ ფორმათ. თე პერიოდის ინდუიზმი დო ბუდიზმი პარარელურო ივითარებუდეს, თეწკჷმა თინეფიშ ფილოსოფიეფს შქას დეებაქ კინე თინეფიშ გოვითარაფაშ თარი მაყარაფალი ნძალათ გჷნირთჷ. ინდუისტურ სკოლა „ნიაქ“ ბუდისტური ლოგიკაშ გოლინათ გიმიქიმინჷ, „ვედანტას“ სკოლაქ, ნამუქჷთ სერიოზული ჟიგოლინა იღვენუ ბუდისტური სკოლა „მადჰიამიკას“ გიმოქიმინუას. ბუდიზმიქ დიდი როლი ილაჸაფუ ზისხირამი გიოვილწირებაშე ვარიაშ რაგადიშ საქვარს.

გუპტეფიშ დინასტიაშ მართუალაშ პერიოდის (ჩქ. წ-აშ IV – VI ოო.), ინდუიზმიქ ქიანაშ გოპატჷნაფილ რელიგიათ გჷნირთ. ბუდიზმიქ, ნამუქჷთ ინდუიზმის უდიდაში გოლინა იღვენუნ, გიშაკერზაფილო თეორიულ სფეროს, ქიანაშ სანძღოშ გალე იჸუ რაჸილქ, XI ოშწანურას გვალო მედინჷ ინდოეთის. ჯაინიზმიქ ართ-ართ ინდურ რელიგიათ გჷნირთჷ, მარა ჯაინიზმიშ გემაჸვენჯიშ მუდანობა ძალამი მერკე რე.

ტერმინი ინდუიზმი ევროპული წჷმოულობაშ რე. ინდოეთის რელიგიას ჰინდუ–სამაია ვარდა ჰინდუ–დჰარმა ჯოხო. ინდუიზმი ფაქტობურო ართ ედომუშამ რელიგიას ვა წჷმარინუანს, თინე რე აბანური ინდური რწუმეფიშ კორობილი სისტემა. ინდუიზმი პოლითეისტური რე, თიშ უმკუჯინალო ნამჷ-და, ვედანტა პანთეისტური რელიგია რდჷ. ინდუიზმის თარი ღორონთეფი რე – ბრაჰმა, ვიშნუ დო შივა, ნამუთ ღორონთიერ სუმელას – ტრიმურტიშის რე გოართოიანაფილი.

ინდუისტური მოსოფელიშმეჯინაშ ოსხირი რე მონძღვარუა ადამიერიშ რინაშ სუმი ღანკიშენი: დჰარმა, ართა დო კამა. ინდუიზმის ჟირი თარი მეწურაფუეფი რე – ვიშნუიზმი დო შივაიზმი. შივაისტეფს შქას გიშაგორილი რენა ოსურულ გაჭყაფუშ პატჷმაჩამალეფი – შაკტისტეფი. უჯვეშაში ინდოეთის თარო რელიგიურ–ფილოსოფიურ პრინციპეფწკჷმა – „ვადამიშწკჷმა“ მიკორთათ არძა რელიგიური სკოლა ჟირ ნორთო ირთუდჷ – ასტიკო (თეიზმი) დო ნასტიკო (ათეიზმი). XIX ოშწანურაშ მაჟრა ნორთის, ინდუიზმის გეგშარჩქინდჷ რეფორმისტული ყარაფი „არია სამაჯიქ“, ნამუსჷთ ალმახანას მიარე გემაჸვენჯი ჸუნს.

სტატია თემაშე ინდუიზმი
ისტორია • პანთეონი
მეჸუნალობეფი ვაიშნავიზმი  • შივაიზმი  • შაკტიზმი  • სმარტიზმი
რწუმა დო პრაქტიკეფი დჰარმა • ართა • კამა მოკშა • კარმა • სანსარა იოგა • ბჰაკტი • მაია პუჯა • მანდირი • კირტანი
წიმინდე ჭარილეფი ვედეფი • უპანიშადეფი რამაიანა • მაჰაბჰარატა ბჰაგავადგიტა • პურანეფი შხვა
მერსხილი თემეფი ინდუიზმი ქიანეფიშ მეჯინათ • კალენდარი • დღახუეფი • კრეაციონიზმი • მონოთეიზმი • ათეიზმი • რელიგიაშ მეჸუნალა • აიურვედა • ჯოტიშა
პორტალი "ინდუიზმი" ძ • ს • რ

ინდუიზმიშ თარი პრინციპეფი რე დჰარმა, კარმა დო სამსარა.

धर्म დჰარმა წჷმარინუანს ღორონთიშე გოჭყაფილი ორთაშ, რელიგიაშ, მორალიშ, სამართალიანობაშ, ჯგირობუაშ იროიან კანონს.

कर्म კარმა ზიტყვაზიტყვათ ითანგუ მუჭოთ „ქიმინჯალა“, „ქიმინჯუა“ ვარდან „მუშობა“ დო შილებე გითანჯას, მუჭოთ „ქიმინჯუაშ დო შედეგიშ კანონი“.

उपनिषद् უპანიშადეფიშ (ინდუიზმიშ წიმინდე ჭარილეფი) მეჯინათ, ჩინებიერალა – चित्त ჩიტტა (ვარდა चेतन ჩეტანა), წჷმარინუანს ჭიფე-მატერიალურ ორგანოს, ნამუთ प्राण პრანაშ (შურღალაშ) საშუალებათ ისარკუანს შურიშ (जीव ჯივა ვარდა आत्मन् ატმან) ჩინებიერალას.

პრანა რე ჯივაშ დო ჩიტტაშ შქამალი, ნამუთ წჷმარინუანს მაართა დო უჭიფაში მატერიალურ ელემენტის.

ჯივა, ნამუთ პრანა ჩინებიერალათ გუთმაფშანს, სქილედიშ გურიშ ხასჷლას რე.

ჩიტტა რე मनस् მანასიშ (გიმენჩინებიერალა), अहंकार აჰამკარაშ (ეგო, მუში შეგნებაშ სისტემა) დო बुद्धि ბუდდჰიშ (ჩინებიერი გონება, ნამუთ უნარს აღიქმენს) ართობურობა. ჩიტტა წჷმარინუანს ინდივიდიშ მატერიალური გუმოცადილაფაშ ხაზინაშ ირნერი ქიმინჯალაშ აუარებელი संस्कर სამსკარეფით (მილაჩამა, ანგი), მუჭოთ ფიზიკურ, თაშნეშე გონებურ დონეს. თის შაყარელი ინფორმაცია ქიმინჯენს, მუჭოთ პრიზმა, ნამუსთ სქილედი მოსოფელს ორწყე. ირფელს, მუსჷთ თე პრიზმას ორწყენ, თინა უმანგუანს მუშ კინოხიან გუმოცადილაფას, დო თაჸურეშე გიშულირი, რეალობას აღიქვენს ულირიშე სახეთირელ (კილუამ) სურათო.

სამსკარეფი იჩუანა დო გინმურს თელარაშე (დაბადებაშე) თელარაშა ინდივიდიშ ჩინებიერალას.

ირ თელარას სამსკარეფი ფორმირაფას ქიმინჯენს სქილედიშ უგუჟირაფილ ფსიქო-ფიზიკურ ორთას დო გჷთმოთანჯუნს თიშ მედირაკილობეფს დო კორნებეფს, თაშნეშე თიშ კარმას.

კონცეფცია საარძო, ნეიტრალური დო უჩილათი კარმაშ კანონიში, მერსხილი რე რეინკარანციაწკჷმა დო ინდივიდიშ პიროვნებაწკჷმა.

კარმა აკმაშქვანს ნებაშ, დუდიშულაშ დო ჸვაშჭარიშ გაგებას. „ქიმინჯალაშ, ქიმინჯალაშ შედეგიშ, დაბადებაშ, ღურაშ დო კინე ახალაშე დაბადებაშ“ ორომრთაფას ჯოხო संसार სამსარა.

სამსარას მოსოფელი აკმოქიმინუნს გინამლჷ სიგემუანეს, ნამუთ სქილედის უსქილიდუანს კინე ახალაშე დაბადებაშ კორნებას, თიშ გეშა ნამჷ-და, იგემუანუას მატერიალურო. დო აკა मोक्ष მოკშა (სამსარაშ ტყვეობაშე გოდუდიშულაფირი) არზენს სქილედის იროიანი ბედინერობაშ დო შურიშ სირჩქალეს.

 

ინდუიზმი რე ინდოეთიშ უდიდაში რელიგია, 2001 წანაშ ეჭაუათ, თის მახორობაშ დოხოლაფირო 80,5% გემაჸვენჯი ჸუნს, მუთ 960 მილიონ ადამიერს წჷმარინუანს. შხვა ქიანეფს, გიშაკერძაფილო დიდი მუდანობაშ გემაჸვენჯი ჸუნს ნეპალს (23 მილიონი), ბანგლადეშის (15 მილიონი) დო ინდონეზიაშ კოკი ბალის (3,3 მილიონი).

ქიანეფი ინდუისტი მახორობაშ პროცენტულობაშ მეჯინათ (2008 წანაშ მეჯინათ):

1.   ნეპალი 86.5%
2.   ინდოეთი 80.5%
3.   მავრიტანია 54%
4.   გაიანა 28%
5.   ფიჯი 27.9%
6.   ბჰუტანი 25%
7.   ტრინიდადი დო ტობაგო 22.5%
8.   სურინამი 20%
9.   შრი-ლანკა 15%
10.   ბანგლადეში 9.6%
11.   კატარი 7.2%
12.   რეიუნიონი 6.7%
13.   მალაიზია 6.3%
14.   ბაჰრეინი 6.25%
15.   ქუვეითი 6%
16.   არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი 5%
17.   სინგაპური 4%
18.   ომანი 3%
19.   ბელიზი 2.3%
20.   სეიშელიშ კოკეფი 2.1%

გემაჸვენჯეფიშ მუდანობათ, ინდუიზმი მოსოფელიშ მასუმა რელიგია რე, ქირსიანობაშ დო ისლამიშ უკული.

• ინდური მითოლოგია

• Banerji, S. C. (1992), Tantra in Bengal (Second Revised and Enlarged ed.), Delhi: Manohar, ISBN 81-85425-63-9 
• Basham, A.L (1999), A Cultural History of India, Oxford University Press, ISBN 0-19-563921-9 
• Bhaktivedanta, A. C. (1997), Bhagavad-Gita As It Is, Bhaktivedanta Book Trust, ISBN 0-89213-285-X, http://bhagavadgitaasitis.com/, წაკითხულია: 2007-07-14 
• Bhattacharyya, N.N (1999), History of the Tantric Religion (Second Revised ed.), Delhi: Manohar Publications, ISBN 81-7304-025-7 

• Resources for Scholars and Students
• All About Hinduism by Swami Sivananda (pdf) Archived 2019-12-22 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• Heart of Hinduism: An overview of Hindu traditions Archived 2005-11-03 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• Information on Hinduism or Santana dharma Archived 2008-05-11 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• Ethical Democracy Journal - Notes on Hinduism Archived 2006-12-15 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• Religious Tolerance page on Hinduism