Roman Li Ptit Prince: Roman d' Antoine de Saint-Exupéry, ratourné e walon

Le Petit Prince

Po dire li veur, c' est eto on roman filozofike; adon, c' est po les grandès djins, avou.

Il a stî eplaidî pol prumî côp e 1943.

 Loukîz a : sol pådje di l' oteur

Li live fourit eplaidî pol prumî côp a Noû York. Gn a bråmint des dessinaedjes divins, fwaits pa l' oteur lu-minme.

Il a stî ratourné dins ene peclêye di lingaedjes, inte di zels li walon, el picård eyet l' gåmès.

E walon, il a stî translaté aprume, cåzu e minme tins et sins l' saveur, pa Lorint Hendschel eyet Jean-Pol Grandmont (e l' an 2000). Mins, come il esteut co dzo abondroets, ces ratournaedjes la n' ont nén polou parexhe so papî.

Li prumire traduccion eplaideye e walon, c' est l' cene da Jean-Luc Fauconnier (2009, ISBN 978-3-937467-51-1). Li minme eplaideu (Titenfass) a co edité èn ôte translataedje da Bernard Louis ey on troejhinme pa Guy Fontaine (2012).

Pa Roland Thibeau, djouwé al fiesse ås lingaedjes walons 2016.

Prumî tchaptrê

Après l' adrovaedje, li live kimince insi:

Cwand dj’ aveu shijh ans, on côp, dj’ a veyou ene foû bele imådje, dins on live so les såvadjes bwès. Li live si loméve «Des istweres ki s’ ont passé po do bon». L’ imådje mostréve on sierpint bowa ki mougnive ene såvadje biesse.

Divins l’ live, on djheut : «Les sierpints bowas avalèt leu proye tote etire, sins l’ mawyî. Adon, i n’ savèt pus bodjî eyet i doirmèt shijh moes å lon, li tins do dijerer.»
Do côp, dj’ a tuzé eyet ratuzer ås avinteures del djungue et mi eto, dj’ a parvinou a fé m’ prumire imådje avou on croyon d’ coleur. Mi imådje limero 1. Ele ravizéve çoucial :

 

Dj’ a mostré m’ tchîf d’ ouve åzès grandès djins et lzi dmander si mi imådje les fjheut aveur paw. Ele m’ ont respondou : «Douvént åréns dj’ peu d’ on tchapea ?»
Mins mi imådje ni rprezintéve nén on tchapea. Ele riprezintéve on sierpint bowa ki didjeréve èn elefant. Adon, dj’ a dessiné l’ ådvins do sierpint bowa po les grandès djins saveur comprinde. I lzî fåt tofer espliker les pondants et les djondants, les grandès djins. Mi imådje limero 2 esteut insi :

 

Deujhinme tchaptrê

 

Insi dj' a viké mierseu, sins nolu po poleur cåzer avou lu, disca ene pane dins li dzert do Sara, la shijh ans d' eça. Gn a ene sakwè ki s' a spiyî e m' moteur. Et come dji n' aveu nou mecanicyin avou mi, et pont d' passaedjî nerén, dji m' aprestéve a sayî di rfé m' moteur a mi tot seu. Mins ci n' esteut nén åjhey come bondjoû ! Avou ça k' c' esteut por mi ene kession d' veye ou d' moirt, veyanmint ki dj' n' aveu d' l' aiwe ki po ût djoûs.
Li prumire nute, dji m' a don edoirmou so l' såvlon a des eures et des eures lon del prumire måjhon.
Dj' esteu pus disseulé k' onk ki s' batea s' åreut yeu-st afondri e l' grande basse, et ki s' åreut ragritchî a sacwants naivyicotes. Adon vos vos ploz mådjiner kéne saizene dj' a yeu, al pikete do djoû, cwand gn ava ene drole di ptite vwès ki m' vina dispierter. Ele dijheut :
- S' i vos plait… dessinez m' on bedot !
- Dicwè ?!
- Dessinez m' on bedot …
Dj' a potchî so pî so rén do monde di tins, come si dj' åreu yeu stî bouxhî djus pa on côp d' aloumoere. Dj' a bén cfroyî mes ouys. Dj' a raguidé totåtoû. Et dj' a veyou on ptit valèt, vårmint clapant, ki m' loukive avou des grands ouys. Vola l' meyeu portrait ki, pus tård, dj' a savou fé d' lu. Mins, assuré, èm dessén n' esteut nén si gåy ki l' modele. Ki vloz vs ! Ça n' est nén di m' difåte. Dj' aveu stî disbeli des grandès djins, a l' ådje di shijh ans, cwand dj' atakéve èn cårire di pondeu. Et c' est ki : dji n' aveu-st aprins a dessiner ki des bowas clôs et les bowas k' on voet houte di leu pea.
Adon dji rwaitive ciste aparucion la avou des ouys tot ronds d' ewaermint. Ni rovyî nén ki dj' esteu a des eures et des eures lon del prumire måjhon. Cwand dji lyi a sepou cåzer, dji lyi a dit :
- Mins cwè çki vos fjhoz la, valet ?
Ey adon, i m' a repeté tot doûçmint, come s' i djheut åk di foirt serieus :
- S' i vos plait… dessinez m' on bedot !
Cwand c' est k' li sbarmint est trop consecant, on n' oizreut rnigter, ene sakî.
Ossu biesse ki ça shonnéve, a des eures et des razeures lon del prumire måjhon — eyet houte di çoula, tot riscant d' î passer —, dj' a rexhou di m' taxhe ene foye di papî et on stilo. Mins adon, dji m' a sovnou ki dj' aveu-st aprume estudyî l' djeyografeye, l' istwere, les carculaedjes eyet l' croejhete. Ça fwait k' dji lyi a dit, avou ene miete di mwaijhe oumeur :
- Hê, tådje, la, valet ! Mi dji n' sai ddja dessiner.
I m' a respondou :
- Gn a rén avou ça rin. Dessinez m' tolminme on bedot.
Come dji n' aveu måy pont dessiné d' bedot, dji lyi a rfwait, por lu, onk des deus seus desséns ki dj' esteu capåbe di fé. C' esteut l' ci d' on bowa avou l' olifant dvins, mins k' on n' voet nén did foû. Et dj' a stî pås esbaré d' etinde li ptit valet m' responde :
- Nonna, dji n' voleu nén èn olifant divins on bowa. C' est foirt sicawé, addé mi. Dj' a dandjî d' on bedot. Gn a ki cisse biesse la ki pout dmorer addé mi.
Adon dj' a dessiné.

 

Il a rwaitî mi ouve foirt sipepieuzmint? Et pu :
- Neni ! ci-la est tot tchaipieus. Fijhoz è èn ôte.
Dji lyi a rdessiné :

 

Èm soçon a sorî, ene miete mocreçmint :
- Vos veyoz bén ki ç' n' est nén èn agnea, c' est on bassî. Il a des coines…
Dj' a don racmincî m' dessén :

 

Il a co stî rbouté, come el ci di dvant.
- Ci-la est trop vî. Dji vou-st on bedot ki vicrè lonmint.
Adon, divnant sins misse, et come dj' aveu håsse d' ataker a dismonter m' moteur, dji lî a tchabåré ci dessén ci.

 

Et lyi dire a l' volêye :

- Ça c' est l' tchaive. Vosse bedot est åddins.
Ki n' a dj' sitî sbaré do vey li vizaedje di m' djonne djudje clairi d' binåjhté ! C' est totafwaitmint come ça ki dj' el voleu. Creyoz k' i lyi fåt bråmint del waide, å bedot ?
- Pocwè djhoz çoula ?
Pask' e m' måjhon, c' est scawé.
- Ça serè surmint assez. Dji n' vos a dné fok on tot ptit agnea.
Et i s' a clintchî sol dessén :
- Nén si ptit k' ça… Tén ! i s' a-st edwarmou…
Et c' est come ça ki dj' a fwait cnoxhance avou l' Pitit Prince.

Les bokets cial padzo sont rashious sol ratournaedje Hendschel, sicrît e rfondou walon. Il est lî a môde di prononçaedje eterpayis pa Lucyin Mahin.

• Ratournaedje da Lorint Hendschel
  • Ratournaedje Lorint Hendschel, 2000
  • Riscrijhaedje pa Lucyin Mahin, 2023 (a pårti di si eredjistrumint come ene saye di prononçaedje eterpayis)
  •   Eredjistrumints, chaptrê pa tchaptrê
• Ratournaedje d' on boket e-n on walon coinrece (pa Lucien Mahin) (so l' Aberteke)
• Prezintaedje del traduccion e walon lidjwès (ås Edicions Tintenfaß)