Güney Sudan (İngilizce: South Sudan), resmî adıyla Güney Sudan Cumhuriyeti, Yukarı Nil havzasında denize kıyısı olmayan bir Doğu Afrika ülkesidir.
Doğuda Etiyopya, kuzeyde Sudan, batıda Orta Afrika Cumhuriyeti, güneybatıda Kongo Demokratik Cumhuriyeti, güneyde Uganda ve güneydoğuda Kenya ile komşudur.
Güney Sudan | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan "Adalet, Hürriyet, Refah" | |||||||||
_highlighted.svg) | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Cuba | ||||||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce | ||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Cuba Arapçası, Cuba bölgesinde lingua francadır. Dinka dili 2-3 milyon kişi tarafından konuşulur; diğer diller Nuer dili, Zande dili, Bari dili, Şilluk dili | ||||||||
| Etnik gruplar | Dinka, Nuer, Bari, Lotuko, Kuku, Zande, Mundari, Kakwa, Pojulu, Shilluk, Moru, Acholi, Madi, Lulubo, Lokoya, Toposa, Lango, Didinga, Murle, Anuak, Makaraka, Mundu, Jur, Kaliko ve diğerleri. | ||||||||
| Demonim | Güney Sudanlı | ||||||||
| Hükûmet | Federal demokratik başkanlık cumhuriyeti | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Yasama Meclisi | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 644329 km2 (45.) | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2019 tahminî | 12.778.250 (75..) | ||||||||
• 2008 sayımı | 8.260.490 | ||||||||
• Yoğunluk | 13,33/km2 (214.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2018 tahminî | ||||||||
• Toplam | 18,435 milyar $ | ||||||||
• Kişi başına | 1.420 $ (222..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2018 tahminî | ||||||||
• Toplam | 3,194 milyar $ | ||||||||
• Kişi başına | 246 $ | ||||||||
| Gini (2009) | 45.5 orta | ||||||||
| İGE (2019) |  0.433düşük · 185. | ||||||||
| Para birimi | Güney Sudan sterlini (SSP) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+3 (Doğu Afrika Saati) | ||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||
| Telefon kodu | +211 | ||||||||
| İnternet alan adı | .ss | ||||||||
2011'de Sudan'dan ayrılarak bağımsızlığını kazanan ülke, uluslararası tanınırlığı bulunan en genç ülkedir. Ülkenin başkenti Cuba'dır. Güney Sudan'ın orta bölgesinde Beyaz Nil'in Bahr-el Cebel (Arapça: بحر الجبل, dağ nehri) adı verilen bölümünün oluşturduğu geniş bir bataklık olan Sudd bulunur.
Sudan Kavalalılar hanedanı döneminde Mısır Hidivliği tarafından işgal edildi ve 1956'daki bağımsızlığa dek Britanya-Mısır Sudanı adı altında iki ülke tarafından ortaklaşa yönetildi. Birinci Sudan İç Savaşı'nın ardından 1972'de Güney Sudan Özerk Bölgesi kuruldu. Ancak 1983'te Sudan hükûmeti bölgenin özerkliğini lağvetti ve İkinci Sudan İç Savaşı başladı. Savaş 2005'te Kapsamlı Barış Antlaşması'nın imzalanmasıyla son buldu. Aynı yıl Güney Sudan Özerk Hükûmeti kurularak savaş öncesi duruma dönüldü. 2011'deki bağımsızlık referandumunda halk bağımsızlığa %98,83 oranında destek verdi ve 9 Temmuz 2011'de bağımsız bir ülke oldu. Bağımsızlığın ardından ülke kendini etnik şiddet ve iç savaşın içinde buldu. Çok sayıda insan hakkı ihlali, etnik katliam ve gazeteci cinayetine sahne olan savaş 2013'ten başlayarak iki ana taraf olan Başkan Salva Kiir Mayardit ile dönemin eski Başkan Yardımcısı Riek Machar arasında barış anlaşmasının imzalandığı 2020'ye dek sürdü. Anlaşmaya göre taraflar arasında bir koalisyon hükûmeti kuruldu ve savaşın yarattığı mültecilerin ülkeye geri dönmelerine olanak sağlandı.
Güney Sudan'ın nüfusu yaklaşık 12 milyondur, çoğunlukla Nil halklarından oluşur. Nüfusun yaklaşık yarısı 18 yaşın altındadır, bu da Güney Sudan'ı demografik olarak da en genç ülkelerden biri yapmaktadır. Halkın çoğu Hristiyanlık ve geleneksel dinlere inanır.
Güney Sudan Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği, Doğu Afrika Topluluğu ve Hükûmetler Arası Kalkınma Otoritesi üyesidir. 2019 BM Dünya Mutluluk Raporu'na göre en mutsuz üçüncü ülkedir. Kırılgan Ülkeler Endeksi'nde de üçüncü sıradadır.
Güney Sudan 3°, 12° kuzey enlemleri ve 24°, 36° doğu boylamları arasında yer alır. Ülke bitki örtüsü olarak tropikal orman, bataklık ve geniş çayırlarla kaplıdır. Nil Nehri'nin yukarı havzalarında bulunan ve Nil'in iki büyük kolundan biri olan Beyaz Nil Nehri Güney Sudan'dan doğmaktadır. Coğrafi olarak batısında Bahr-el Gazel, güneyinde Ekvator ve Bahr-el Cebel bölgeleri, kuzeyinde Yukarı Nil, doğusunda Jonglei, merkezinde ise Göller bölgesi olarak ayrılmıştır.
Güney Sudan'da koruma altında olan geniş doğal alanlara sahip. Dünyanın 2. en büyük vahşi yaşam ve göç alanına ev sahipliği yapan ülke, Etiyopya sınırındaki Boma Ulusal Parkı ve Sudd sulak alanı ile Kongo Demokratik Cumhuriyeti sınırı yakınındaki Güney Ulusal Parkı ile zengin bir doğal yaşamı barındırıyor. Ulusal park ve çayırlık-ormanlık alanlarında sayısız kuş çeşidiyle birlikte, Afrika'ya özgü antilop, aslan, manda, fil, maymun, zebra ve zürafaların yoğun popülasyonu ve göç alanı bulunmakta. Özellikle 2005 yılında başlayan çalışmalar ile azalan yaban hayatı popülasyonları için önemli kazanımlar elde edildi. Ülkenin güneydoğusunda 1,3 milyon antilopun geniş göç alanı ve yollarının büyük ölçüde koruma altına alınması buna en önemli örneklerden.
Ülke geniş ve zengin doğal hayat alanlarına sahip olmasına rağmen nüfus artışı, Batı ülkelerinin artan endüstriyel yatırımları ile çevre ve yok olan doğal yaşam sorunlarını da yaşamakta. 2006 yılında Güney Sudan federal yönetimi, bölgenin fauna ve florasının korunması ve yaygınlaşması için mümkün olan her şeyi yapma, bunun yanında olası orman yangınlarının etkilerini azaltmak, atık boşaltma ve su kirliliği ile mücadele kararını açıkladı.
Güney Sudan'ın bağımsızlığı 9 Temmuz 2011'de resmî olarak ilan edildi.
22 yıllık iç savaşa son veren 2005'teki anlaşma uyarınca Güney Sudanlılar, Ocak'taki referandum sonucunda Hartum'dan ayrılma kararı almıştı.
Güney Sudan bağımsızlaşmadan önce Sudan ile birçok savaşa katılmıştır.Bağımsızlık mücadelesi veren Sudan Halk Kurtuluş Ordusu, Birinci Sudan İç Savaşı ve İkinci Sudan İç Savaşı'nda militan grup olarak, 2012 Sudan-Güney Sudan Sınır Çatışmaları'nda ise silahlı hükûmet güçleri olarak girmiştir..
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Güney Sudan, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
