พระศิวะ: เทพในศาสนาฮินดู

พระศิวะ
พลังงานสูงสุด, การทำสมาธิ, ศิลปะวิทยาการ, โยคะ, กาลเวลา, การทำลาย, นาฏกรรม, เทวะแห่งเทวะ, เทพผู้ทรงทำลายล้างปีศาจ
ส่วนหนึ่งของ พระตรีมูรติ
พระศิวะปางขัดสมาธิ ที่บังกาลอร์
ชื่ออื่น	มเหศะ, ศังกร, พลนาถ, นีลกัณฑ์ , มหาเทพ, ภูเตศวร
ชื่อในอักษรเทวนาครี	शिव
ชื่อในการทับศัพท์ภาษาสันสกฤต	Śiva
ส่วนเกี่ยวข้อง	ปรพรหมัน (ไศวะ), ตรีมูรติ, ปรมาตมัน, อิศวร พระรุทร,พระสทาศิวะ, พระปรเมศวร, พระปศุปติ, ชโยติรลึงค์, พระไภรวะ, ศิวนาฏราช
ที่ประทับ	เขาไกรลาศ, ที่เผาศพ
มนตร์	โอม นมัส ศิวายะ Om Namah Shivaya
อาวุธ	ปาศุปตาสตระ, ตรีศูล, ขวานปรศุ, ธนูปินากะ
สัญลักษณ์	ศิวลึงค์, ตรีศูล, จันทร์เสี้ยว, บัณเฑาะว์, มุขลึงค์, ดวงตาที่สาม, วาสุกรี
วัน	วันจันทร์
พาหนะ	โคนนทิ
เทศกาล	ศราวณะ, มหาศิวราตรี, การติกปูรณิมา, ไภรวาษฏมี
ข้อมูลส่วนบุคคล
คู่ครอง	พระปารวตี/พระสตี
บุตร - ธิดา	พระพิฆเนศ, พระขันธกุมาร, อโศกสุนทรี ตามความเชื่อพื้นเมือง:พระสวามีอัยยัปปัน พระแม่มนสาเทวี(บุตรบุญธรรม)
พี่น้อง	พระสุรัสวดี

ในบรรดาตรีมูรติ (เทพเจ้าสูงสุดสามองค์ อีกสององค์คือพระพรหมและพระวิษณุ) ถือกันว่าพระศิวะเป็น "ผู้ทำลาย" ในขณะที่ตามคติไศวะถือว่าพระศิวะเป็นพระเป็นเจ้าสูงสุด ผู้สร้าง ผู้พิทักษ์ และผู้เปลี่ยนถ่ายจักรวาล ในคติลัทธิศักติถือว่าเทวีและอำนาจสูงสุดของศักติประดุจเป็นคู่ของพระศิวะ พระศิวะยังเป็นหนึ่งในห้าเทพเจ้าองค์สำคัญของปัญจายตนบูชาในคติสมารตะของศาสนาฮินดู

พระศิวะทรงมีหลายปาง ตั้งแต่เมตตาถึงน่ากลัว ในปางเมตตา ทรงมีลักษณะเป็นโยคีผู้ถือพรตนิยมประทับอยู่บนเขาไกรลาศ และในฐานะผู้ดูแลที่ประทับของพระปารวตีและบุตรทั้งสอง คือพระคเณศและพระขันธกุมาร ส่วนในปางดุร้าย ทรงมีลักษณะน่ายำเกรง ต่อสู้และกำจัดอสูร นอกจากนี้ยังมีรูปปางในฐานะอาทิโยคีศิวะ ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่งโยคะ, การทำสมาธิ และศิลปวิทยาการ

ประติมานวิทยาของพระศิวะประกอบด้วยงูใหญ่พันรอบพระศอ, ประดับเศียรด้วยจันทร์เสี้ยว, มีแม่น้ำคงคาอันศักดิ์สิทธิ์ไหลผ่านออกจากพระเกศา, มีตาที่สามบนพระนลาฏ ในพระหัตถ์อาจทรงตรีศูลและกลองทมรุ นอกจากนี้ยังนิยมบูชาพระศิวะในรูปศิวลึงค์เป็นรูปไม่คล้ายมนุษย์แทนพระองค์

พระศิวะมีที่มาก่อนสมัยพระเวท และพัฒนาโดยผสมผสานระหว่างเทพเจ้ายุคก่อนพระเวท นอกพระเวท และเทพเจ้าในพระเวท เข้าด้วยกัน (เช่น พระรุทร ซึ่งเป็นเทพเจ้าพระเวท) จนกลายมาเป็นเทพเจ้าองค์สำคัญเดี่ยว ๆ พระองค์เดียวนี้ พระศิวะได้รับการบูชาทั่วไปในศาสนาฮินดูทุกธรรมเนียม ในทั้งอินเดีย, เนปาล, ศรีลังกา และ อินโดนีเซีย (โดยเฉพาะในเกาะชวาและบาหลี)