Руми Бостон (итол. Civiltà romana) — яке аз тамаддунҳои пешқадами бостонии ҷаҳонӣ, давлати бузургтарини давраи бостон, ки номи худро аз номи шаҳри асосӣ (Roma — Рум) гирифт, ва бояд ёдовард шуд, ки шаҳри Рум аз номи бунёдгари худ — Ромул (лотинӣ.
Romulus) ном гирифт. Маркази Рум дар ҳамвории ботлоқзор воқеъ гашт, ки бо пуштаҳо иҳота шуда буд. Таъсири муъайян ба тамаддуни Руми Бостон фарҳанги қабоили этрускҳо ва юнониҳои бостонӣ расонид. Қуллаи баланди бузургии Руми Бостон ба қарнҳои II п. м. рост меояд, ҳамон вақте, ки зери таъсири ин имперотурӣ фазои давлатҳои имрӯза аз Шотландия дар шимол то Эфиопия дар ҷануб, Эрон дар шарқ то Пуртуғол дар ғарб афтода буданд. Ба замони имрӯза, фарҳанги Руми Бостон, ҳуқуқи румӣ, баъзе шаклҳои меъморӣ, тоқ, гунбад ва бисёр навигариҳои дигар тақдим намоид (мисол, чархи обӣ, осиёби обӣ). Масеҳият, ҳамчун дин дар ҳудуди Имперотурии Руми Бостон пайдо шуд. Забони расмии ин давлат забони лотинӣ буд. Дин дар ҳудуди ин давра бештар чандхудоӣ буд. Нишони ғайрирасмии Руми Бостон, Уқоби заррин (aquila) ва пас аз пазириши масеҳият лабарум (лот. Labarum) (парчаме, ки Имперотур Қустантин барои сарбозони худ тасдиқ кард) бо хризма (туғрои Исо — бо ҳарфҳои пайвасти Хи ва Ро) буд.
Давраҳои Руми Қадимро ба се гурӯҳи ҳукмронии сиёсӣ ва иҷтимоӣ тақсим кардан мумкин аст: аз давлати шоҳӣ, ки давраи аввали ҳукмронӣ ибтидо мегирад то давраи анҷом ёфтани шоҳаншоҳии бузург.
Дар давраҳои шоҳӣ Рум давлати хӯрд буд ва ҳудуди як қисми Латсияро ишғол мекард, ки қабилаҳои лотинҳо сукунат мекарданд. Давраи ибтидои Ҷумҳурии Руми Қадим, Рум ҳудуди замини худро хеле зиёд кард ба туфайли ҷангҳои бисёр. Пас аз ҷанги якум Рум бе тақсимот дар нимҷазираи Аппенин (Penisola appenninica, Итолиёи имрӯза) ҳукмронӣ мекард. Пас аз забт кардани Итолиё Рум нақши асосиро дар сиёсати байн давлатҳои баҳри Миёназамин иҷро мекардад ва ин гуна рафтор ба ҷанги дигар, бо Карфаген ки давлати калон буд дучор гардонид. Бо се ҷанг Карфагенро мағлуб карда шаҳрро хароб намуданд. Ҳамон вақт румиҳо ғасби худро ба шарқ ниҳода Иллирия, Юнон, ва пас Осиёи Хӯрд ва Суриёро зери итоати худ гардонданд. Дар асри I п.м. Рум ба як чанд ҷангҳои ғайринзомӣ дучор гашт, ки дар он Октавиан Август ғолиб баромад ва асосгузори сулолаи Юлий-Клавдий шуд, аммо сари давлат кам аз як аср ин сулола ҳукмронӣ кардааст. Қуллаи баландтарини шоҳаншоҳии Рум ба давраҳои тинҷӣ рост омад (асри II п.м.), аммо аз асри III сар карда аз сабаби талоши давлат байни сиёсатмадорони Рум ба нохушиҳои сиёсӣ ва иҷтимоӣ оварда расонд. Дар асри IV шоҳаншоҳиро ба ду қисм тақсим карданд ва дини насронӣ ҳамчун дини давлатӣ дар қаламрави тамоми ҳудуди шоҳаншоҳӣ тасдиқ гардид
Дар асри V шоҳаншоҳии Руми Ғарбӣ бо муҳоҷиршавии қабилаҳои олмонӣ дучор шуд, ки ин ба барҳамхӯрии шоҳаншоҳӣ таъсири сахт расонд. Сарнагун кардани охирин шоҳаншоҳ Ромул-Августула аз ҷониби сарвари қабилаҳои олмонӣ Одоакр 4 сентябри соли 476, расман рӯзи сарнагуни Шоҳаншоҳии Рум ба ҳисоб меравад.
Як қатор тадқиқотчиён, таърихдонони ИҶШС дар ин самт (С. Л. Утченко) ҳисоб мекарданд, ки Рум тамаддуни аслии худро бунёд кард ва дар он тартиби махсуси баҳодиҳӣ нисбати ҳаёти одамизод ва инкишофёбии ӯ дар ҷамоати Рум дар тулли равиш ва инкишофи таърих.
Рекс дар Руми Бостон ҳаками олимартаба ба ҳисоб мерафт ва ӯро (ба ғайр аз Ромул, чун ӯ бунёдгари шаҳр) шоҳзодагон интихоб мекарданд ва авлодони муҳими ҳукмрон, барои ҳукмронии шаҳр. Дар он ҷо сарчашмае вуҷуд надорад, ки ин мансаб аз насл ба насл гузаштани шоҳони чор шоҳи лотинии якум ва мудати се шоҳи этрускҳо. Дар оқибат таърихдонон фикр мекунанд, ки шоҳони бостониро аз рӯи қувва интихоб мекарданд ва тавзеҳ намедиҳанд ки аз рӯи қувваи ҷисмӣ ва ё молиявӣ. Барои таърихдонони бостони фаҳмидани аниқи ваколатдории шоҳон ва сабти он мушкил буд. Баъзе олимони имрӯза фикр мекунанд, ки ин давлати халқӣ ва шоҳ ҳамчун роҳбар буд ва ҳокими мутлақ ба ҳисоб мерафт, аммо дар байни халқ ва Сенат роли ночизро бози мекард ҳамчун роҳбари одӣ барои назорат.
Вақте ки шоҳ фавтид, Рум ба даврае дохил мешуд, ки онро давраи байнишоҳӣ мегуфтанд. Ҳаками олии давлат ба Сенат равона мегашт, то ки Сенат вазифадор буд, ки шоҳи навро ҷустуҷӯ кунад ва дар ин ҳол бо таври машварат яке аз аъзои худи Сенат интихоб мешавад, ба мудати 5 рӯз то ки дар давоми ин вақт ҳукмрони нави Румро интихоб кунад. Пас аз гузаштани ин муҳлат агар аъзои сазовор пайдо нашавад, сенаторҳо ин ваколатро ба дигар сенатор ва ба мудати 5 рӯзи дигар месупоранд ва ин гуна расм то даме давом медод, то ки як ҳукмрони нав интихоб шавад. Пас аз ёфтани як фарди сазовор барои подшоҳӣ ва пазириши ӯ аз ҷониби Сенат, ӯ ба палата дохил мешуд. Кумисиюн метавонист аъзоро қабул кунад ва ё на.
Муъомилаи байни асилзодагон ва намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ, бениҳоят ҷиддӣ буд. Хонаводаи намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ одатан дар пуштаҳо ва берун аз девори шаҳр зиндагӣ мекарданд. Ин норозигӣ соли 494 п.м., 450 п.м., ва соли 287 п.м. ба рад кардани ҳамкорӣ бо асилзодагон оварда расонд. Соли 494 п.м. ҳамагӣ дар давоми 15 соли бунёди Ҷумҳурӣ намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ якум бор тавонистанд, ки намояндагони худро интихоб кунанд. «Туда» ваъда дод, ки эҳтиёти роҳбарони худ муқаддас аст", яъне асилзодагон дастнорас ҳастанд ва касе, ки асилзодагонро хафа мекунад ё ба онҳо ягон зарар меоварад, ҳатман ба қатл супорида мешаванд. Баромади дувуми онҳо, барои дар оянда муаян шудани ҳуқуқҳо ва вазифаҳои қонунии онҳо вобаста буд. Танҳо аз байни асри чори пеш аз милод ба намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ иҷозат шуд, то ки онҳо дар ҳакамҳо иштирок намоянд. Сеюм баромадро Лекс Гортензий ташкил кард ва дар он намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ метавонистанд овози худро диҳанд (Concilium Plebis (Ҷомеаи Плебейҳо) ин қонун имрӯз — " плебиссит " ном дорад.
Низоъи байни синфҳои намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ ва асилзодагон бо ақидаҳои маъмулӣ мувофиқат намекунад, чун ин низоъ ба ҷойи суст шудани давлати Рим, мушоҳида карда мешавад, ки онҳо на фақат пурзӯр, балки заминҳои дигарро запт мекарданд.
This article uses material from the Wikipedia Тоҷикӣ article Руми Бостон, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Муҳтаво таҳти иҷозатномаи CC BY-SA 4.0 ва ё дигар дастрас аст. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Тоҷикӣ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.