Malcolm X

Një zëdhënës i Kombit të Islamit deri në vitin 1964, ai ishte një avokat i zëshëm për fuqizimin e zezakëve dhe promovimin e Islamit brenda komunitetit të zi.

Malcolm X
Malcolm X në mars 1964
U lind në	Malcolm Little 19 maj 1925 Omaha, Nebraska, SHBA
Vdiq	21 shkurt 1965 (39 vjet) New York City, SHBA
Shkaku i vdekjes	Vrasja me armë zjarri
Vendi i prehjes	Ferncliff Cemetery
Emrat e tjerë	Malik el-Shabazz (arabisht: مَالِك ٱلشَّبَازّ, romanizuar: Mālik ash-Shabāzz)
Profesioni	Minister aktivist
Organizata	Kombi i Islamit Muslim Mosque, Inc. Organizata e Unitetit Afro-Amerikan
Lëvizjet	Nacionalizmi i zi Panafrikanizmi Islamizmi
Bashkëshorti/ja	Betty Shabazz (m. 1958)
Fëmijë	6, përfshirë Attallah, Qubilah, dhe Ilyasah
Të afërm	Louise Helen Norton Little (nënë) Malcolm Shabazz (nip)
Nënshkrimi

Malcolm e kaloi adoleshencën e tij duke jetuar në një sërë shtëpish birësuese ose me të afërmit pas vdekjes së babait dhe shtrimit të nënës së tij në spital. Ai kreu krime të ndryshme, duke u dënuar me 10 vjet burg në vitin 1946 për vjedhje dhe vjedhje. Në burg ai iu bashkua Kombit të Islamit, duke adoptuar emrin Malcolm X për të simbolizuar mbiemrin e tij të panjohur afrikan të stërgjyshërve, ndërsa hodhi poshtë "emrin e skllevërve të Bardhë të 'Little'", dhe pas lirimit me kusht në 1952 u bë shpejt një nga udhëheqësit më me ndikim të organizatës. Ai ishte fytyra publike e organizatës për 12 vjet, duke mbrojtur fuqizimin dhe ndarjen e zezakëve dhe amerikanëve të bardhë, dhe duke kritikuar Martin Luther King Jr. dhe lëvizjen kryesore të të drejtave civile për theksin e saj mbi jodhunën dhe integrimin racor. Malcolm X shprehu gjithashtu krenarinë për disa nga arritjet e mirëqenies sociale të Kombit, siç është programi i tij falas i rehabilitimit nga droga. Nga vitet 1950 e tutje, Malcolm X iu nënshtrua mbikëqyrjes nga Zyra Federative e Hetimit Amerikan (FBI).

Në vitet 1960, Malcolm X filloi të zhgënjehej me Kombin e Islamit, si dhe me udhëheqësin e tij, Elijah Muhammad. Ai më pas përqafoi Islamin Sunit dhe lëvizjen e të drejtave civile pas përfundimit të Haxhit në Mekë dhe u bë i njohur si "el-Hajj Malik el-Shabazz", që përafërsisht përkthehet në "Pelegrini Malcolm Patriarku". Pas një periudhe të shkurtër udhëtimi nëpër Afrikë, ai hoqi dorë publikisht nga Kombi i Islamit dhe themeloi Muslim Mosque, Inc. (MMI) dhe Organizatën Pan-Afrikane të Unitetit Afro-Amerikan (OAAU). Gjatë gjithë vitit 1964, konflikti i tij me Kombin e Islamit u intensifikua dhe atij iu dërguan vazhdimisht kërcënime me vdekje. Më 21 shkurt 1965, ai u vra në qytetin e Nju Jorkut. Tre anëtarë të Kombit u akuzuan për vrasjen dhe u dhanë dënime të përjetshme të pacaktuara; në vitin 2021, dy nga dënimet u liruan. Spekulimet në lidhje me atentatin dhe nëse ai u konceptua apo u ndihmua nga anëtarët kryesorë apo të tjerë të Kombit, apo nga agjencitë e zbatimit të ligjit, kanë vazhduar për dekada.

Një figurë e diskutueshme e akuzuar për predikim të racizmit dhe dhunës, Malcolm X është gjithashtu një figurë i njohur gjerësisht brenda komuniteteve afrikano-amerikane dhe myslimane amerikane për ndjekjen e tij të drejtësisë racore. Ai u nderua pas vdekjes me Malcolm X Day, në të cilën ai përkujtohet në qytete të ndryshme anembanë Shteteve të Bashkuara. Qindra rrugë dhe shkolla në SHBA janë riemërtuar në nder të tij, ndërsa Audubon Ballroom, vendi i vrasjes së tij, u rindërtua pjesërisht më 2005 për të akomoduar Qendrën Përkujtimore dhe Edukative të Malcolm X dhe Dr. Betty Shabazz.

Malcom X lindi në Omaha, Nebraska, i katërti nga shtatë fëmijët e Louise Helen Little (née Langdon) e lindur në Grenada dhe Earl Little i lindur në Xhorxhia. Babai i tij ishte një aktivist i kishës baptiste dhe u vra nga një grup racistësh të bardhë, që quhej Black Legion. E ëma ishte gjysmë e bardhë për faktin se u përdhunua nga një i bardhë dhe u deklarua më vonë me të meta mendore. Kështu familja e tij u thërrmua. Vetë Malcomi shkoi të jetonte në një familje që e kishte adoptuar.

Malcolm ndoqi shkollën e mesme West Junior në Lansing dhe më pas shkollën e mesme Mason në Mason, Michigan, por la shkollën e mesme më 1941, përpara se të diplomohej. Ai shkëlqeu në shkollën e mesme, por e la shkollën e mesme pasi një mësues i bardhë i tha atij se ushtrimi i ligjit, aspirata e tij në atë kohë, nuk ishte "asnjë qëllim realist për një zezak." Më vonë, Malcolm X kujtoi ndjenjën se bota e bardhë nuk ofronte vend për një zezak të orientuar drejt karrierës, pavarësisht nga talenti.

Në momentin e largimit nga shkolla Malcolm u transformua në një rrugaç, i cili e fitonte bukën e gojës duke bërë punë të ndryshme si kamerier në tren, lustraxhi këpucësh. Më vonë vendosi të shkonte në Harlem të New Yorkut, lagje e cila në ato vite ofronte mjaft mundësi për një njeri të rrugës. Këtu Malcom filloi të shpërndante drogë, të luanate kumar, të merrej me shfrytëzim prostitucioni dhe vjedhje nëpër vila.

Burgu

Kur Malcolm ishte në burg, ai u takua me shokun e tij të dënuar John Bembry, një njeri i vetë-edukuar të cilin më vonë do ta përshkruante si "burri i parë që kisha parë ndonjëherë të komandonte respekt të plotë ... me fjalë". Nën ndikimin e Bembry, Malcolm zhvilloi një oreks të pangopur për të lexuar.

Në këtë kohë, disa nga vëllezërit e motrat e tij i shkruajtën atij për Kombin e Islamit, një lëvizje relativisht e re fetare që predikonte vetëbesimin e zezakëve dhe, përfundimisht, kthimin e mërgatës afrikane në Afrikë, ku do të ishin të lirë nga dominimi amerikan i bardhë dhe evropian. Ai tregoi pak interes në fillim, por pasi vëllai i tij Reginald shkroi në vitin 1948, "Malcolm, mos ha më mish derri dhe mos pi më cigare. Unë do t'ju tregoj se si të dilni nga burgu". ai e la duhanin dhe filloi të refuzonte mishin e derrit.

Pas një vizite në të cilën Reginald përshkroi mësimet e grupit, duke përfshirë besimin se njerëzit e bardhë janë djajtë, Malcolm arriti në përfundimin se çdo marrëdhënie që kishte pasur me të bardhët ishte njollosur nga pandershmëria, padrejtësia, lakmia dhe urrejtja. Malcolm, armiqësia e të cilit ndaj krishterimit i kishte fituar atij pseudonimin e burgut "Satan," u bë pranues ndaj mesazhit të Kombit të Islamit.

Në fund të vitit 1948, Malcolm i shkroi Elijah Muhammad, udhëheqësit të Kombit të Islamit. Muhammad e këshilloi atë të hiqte dorë nga e kaluara e tij, të përulej me përulësi në lutje ndaj Zotit dhe të premtonte se kurrë më nuk do të merrej me sjellje shkatërruese. Edhe pse më vonë kujtoi luftën e brendshme që pati përpara se të përkulte gjunjët për t'u lutur, Malcolm shpejt u bë anëtar i Kombit të Islamit, duke mbajtur një korrespondencë të rregullt me Muhammad.

Në vitin 1950, FBI hapi një dosje për Malcolm pasi ai i shkroi një letër nga burgu Presidentit Truman duke shprehur kundërshtimin ndaj Luftës së Koresë dhe duke e deklaruar veten komunist. Atë vit, ai gjithashtu filloi të nënshkruante emrin e tij "Malcolm X." Muhamedi i udhëzoi ndjekësit e tij që të linin emrat e tyre të familjes kur të bashkoheshin me Kombin e Islamit dhe të përdornin "X" në vend të tyre. Kur ishte koha e duhur, pasi ata të kishin vërtetuar sinqeritetin e tyre, tha ai, do të zbulonte "emrin origjinal" të muslimanit.Në autobiografinë e tij, Malcolm X shpjegoi se "X" simbolizonte emrin e vërtetë të familjes afrikane që ai mund të asnjëherë nuk i dihet. "Për mua, 'X'-ja ime zëvendësoi emrin e skllavërit të Bardhë të 'Little' që një djall me sy blu i quajtur Little ua kishte imponuar paraardhësve të mi nga babai."

Martesa dhe familja

Në vitin 1955, Betty Sanders u takua me Malcolm X pas një prej ligjërimeve të tij, pastaj përsëri në një darkë; së shpejti ajo po ndiqte rregullisht ligjëratat e tij. Në vitin 1956, ajo iu bashkua Kombit të Islamit, duke ndryshuar emrin e saj në Betty X. Takimet një me një ishin në kundërshtim me mësimet e Kombit, kështu që çifti u shoqërua në ngjarje shoqërore me dhjetëra apo qindra të tjerë dhe Malcolm X vendosi ta ftonte atë në vizitat e shpeshta grupore që ai drejtonte në muzetë dhe bibliotekat e qytetit të Nju Jorkut.

Malcolm X propozoi martesë gjatë një telefonate nga Detroiti në janar 1958, dhe ata u martuan dy ditë më vonë. Ata patën gjashtë vajza: Attallah (l. 1958; arabisht për "dhuratë e Zotit"; ndoshta emëruar sipas Attila the Hun); Qubilah (l. 1960, u emërua pas Kubilaj Hanit); Ilyasah (l. 1962, u emërua pas Elijah Muhammad); Gamilah Lumumba (l. 1964, u emërua pas Gamal Abdel Nasser dhe Patrice Lumumba); dhe binjakët Malikah (1965–2021) dhe Malaak (l. 1965, të dy të lindur pas vdekjes së babait të tyre dhe të emëruar për nder të tij).

Më 8 mars 1964, Malcolm X shpalli publikisht shkëputjen e tij nga Kombi i Islamit. Ndonëse ende një mysliman, ai ndjeu se Kombi kishte "arritur aq larg sa mundi" për shkak të mësimeve të tij të ngurta. Ai tha se po planifikonte të organizonte një organizatë nacionaliste zezake për të "rritur ndërgjegjen politike" të afrikano-amerikanëve. Ai gjithashtu shprehu dëshirën për të punuar me udhëheqës të tjerë të të drejtave civile, duke thënë se Elijah Muhammad e kishte penguar atë që ta bënte këtë në të kaluarën.

 

Pas largimit nga Kombi i Islamit, Malcolm X themeloi Muslim Mosque, Inc. (MMI), një organizatë fetare, dhe Organizatën Pan-Afrikane të Unitetit Afro-Amerikan (OAAU), një grup laik që mbronte panafrikanizmin. Më 26 mars 1964, ai u takua shkurtimisht me Martin Luther King Jr. për herë të parë dhe të vetme—dhe mjafton për t'u bërë fotografi—në Uashington, D.C., pasi të dy burrat morën pjesë në debatin e Senatit mbi projektligjin për të Drejtat Civile në Kapitolin e SHBA-së.

Në prill, Malcolm X mbajti një fjalim të titulluar "The Ballot or the Bullet", në të cilin ai këshilloi afrikano-amerikanët që të ushtrojnë të drejtën e tyre për të votuar me mençuri, por paralajmëroi se nëse qeveria vazhdon t'i pengojë afrikano-amerikanët të arrijnë barazinë e plotë, mund të jetë e nevojshme që ata të marrin armët.

Në javët pasi ai u largua nga Kombi i Islamit, disa muslimanë sunitë inkurajuan Malcolm X të mësonte për besimin e tyre. Ai shpejt u konvertua në besimin sunit.

Udhëtimi drejt Mekës

Në prill 1964, me ndihmën financiare nga gjysmë motra e tij Ella Little-Collins, Malcolm X fluturoi për në Xhide, Arabi Saudite, si fillimi i Haxhit të tij, pelegrinazhi në Mekë i detyrueshëm për çdo musliman që është në gjendje ta bëjë këtë. Ai u vonua në Xhide kur shtetësia e tij amerikane dhe paaftësia për të folur arabisht bënë që statusi i tij si musliman të vihej në dyshim.

Ai kishte marrë librin e Abdul Rahman Hassan Azzam Mesazhi i Përjetshëm i Muhamedit me miratimin e tij për vizë dhe ai kontaktoi autorin. Djali i Azzam-it organizoi lirimin e tij dhe i dha hua suitën e tij personale të hotelit. Të nesërmen në mëngjes Malcolm X mësoi se Princi Feisal e kishte caktuar atë si mysafir shtetëror. Disa ditë më vonë, pas përfundimit të ritualeve të haxhit, Malcolm X pati një audiencë me princin.

Malcolm X më vonë tha se duke parë muslimanët e "të gjitha ngjyrave, nga biondet me sy blu deri tek afrikanë me lëkurë të zezë", duke ndërvepruar si të barabartë, e bëri atë ta shihte Islamin si një mjet me të cilin mund të kapërceheshin problemet racore.

Më 19 shkurt 1965, Malcolm X i tha intervistuesit Gordon Parks se Kombi i Islamit po përpiqej në mënyrë aktive ta vriste atë. Më 21 shkurt 1965, ai po përgatitej t'i drejtohej OAAU në sallën Audubon Ballroom të Manhattan-it, kur dikush në audiencën prej 400 personash bërtiti:"Nigger! Get your hand outta my pocket!"

Ndërsa Malcolm X dhe truprojat e tij u përpoqën të shuanin trazirat, një burrë nxitoi përpara dhe e qëlloi një herë në gjoks me një sawed-off shotgun dhe dy burra të tjerë sulmuan skenën duke gjuajtur me pistoletë gjysmë automatike. Malcolm X u shpall i vdekur në orën 3:30 pasdite, pak pasi mbërriti në Spitalin Presbiterian të Kolumbisë. Autopsia identifikoi 21 plagë me armë zjarri në gjoks, shpatullën e majtë, krahët dhe këmbët, duke përfshirë dhjetë plagë me kovë nga shpërthimi fillestar i armës së gjahut.

Një person i armatosur, anëtari i Kombit të Islamit, Talmadge Hayer (i njohur gjithashtu si Thomas Hagan), u rrah nga turma përpara se të arrinte policia. Dëshmitarët i identifikuan personat e tjerë të armatosur si anëtarët e Kombit, Norman 3X Butler dhe Thomas 15X Johnson. Të tre u dënuan për vrasje në mars 1966 dhe u dënuan me burgim të përjetshëm.

Në gjyq, Hayer pranoi, por refuzoi të identifikonte sulmuesit e tjerë, përveçse pohonte se ata nuk ishin Butler dhe Johnson. Në vitin 1977 dhe 1978, ai nënshkroi deklarata që ripohonin pafajësinë e Butler dhe Johnson, duke përmendur katër anëtarë të tjerë të Kombit të Xhamisë Nr. 25 të Newark-ut si pjesëmarrës në vrasjen ose planifikimin e saj. Këto deklarata nuk kanë rezultuar në rihapjen e çështjes.

Butler, i njohur sot si Muhamed Abdul Aziz, u lirua me kusht në 1985 dhe u bë kreu i xhamisë së Harlemit të Kombit më 1998; ai ruan pafajësinë e tij. Në burg Johnson, i cili ndryshoi emrin e tij në Khalil Islam, hodhi poshtë mësimet e Kombit dhe u konvertua në Islamin Sunit. I liruar në 1987, ai qëndroi i pafajshëm deri në vdekjen e tij në gusht 2009. Hayer, i cili gjithashtu hodhi poshtë mësimet e Kombit ndërsa ishte në burg dhe u konvertua në Islamin Sunit, njihet sot si Mujahid Halim. Ai u lirua me kusht në vitin 2010.

Les Payne dhe Tamara Payne, në biografinë e tyre The Dead Are Arising: The Life of Malcolm X, pretendojnë se vrasësit ishin anëtarë të xhamisë së Nation of Islam's Newark, New Jersey: William 25X (i njohur gjithashtu si William Bradley). kush qëlloi me armë gjahu; Leon Davis; dhe Thomas Hayer.

Bibliografia

• Barboza, Steven (1994). American Jihad: Islam After Malcolm X (në anglisht). New York: Image Books. ISBN 978-0-385-47694-2.
• Cone, James H. (1991). Martin & Malcolm & America: A Dream or a Nightmare (në anglisht). Maryknoll, New York: Orbis Books. ISBN 978-0-88344-721-5.
• DeCaro, Louis A. (1996). On the Side of My People: A Religious Life of Malcolm X (në anglisht). New York: New York University Press. ISBN 978-0-8147-1864-3.
• Evanzz, Karl (1992). The Judas Factor: The Plot to Kill Malcolm X (në anglisht). New York: Thunder's Mouth Press. ISBN 978-1-56025-049-4.
• Kihss, Peter (22 shkurt 1965). "Malcolm X Shot to Death at Rally Here". The New York Times (në anglisht). fq. 1. Marrë më 19 qershor 2018.
• Kondo, Zak A. (1993). Conspiracys: Unravelling the Assassination of Malcolm X (në anglisht). Washington, D.C.: Nubia Press. OCLC 28837295.
• Lomax, Louis E. (1963). When the Word Is Given: A Report on Elijah Muhammad, Malcolm X, and the Black Muslim World (në anglisht). Cleveland: World Publishing. OCLC 1071204.
• Malcolm X; Haley, Alex (1992) [1965]. The Autobiography of Malcolm X (në anglisht). New York: One World. ISBN 978-0-345-37671-8. Citations in this article refer to this edition, of the many that have been published.
• Marable, Manning (2011). Malcolm X: A Life of Reinvention (në anglisht). New York: Viking. ISBN 978-0-670-02220-5.
• Natambu, Kofi (2002). The Life and Work of Malcolm X (në anglisht). Indianapolis: Alpha Books. ISBN 978-0-02-864218-5.
• Perry, Bruce (1991). Malcolm: The Life of a Man Who Changed Black America (në anglisht). Barrytown, New York: Station Hill. ISBN 978-0-88268-103-0.
• Rickford, Russell J. (2003). Betty Shabazz: A Remarkable Story of Survival and Faith Before and After Malcolm X (në anglisht). Naperville, Illinois: Sourcebooks. ISBN 978-1-4022-0171-4.